در این بین، داروهای مسکن و آنتی‌بیوتیک‌ها بیشترین میزان مصرف خودسرانه را تشکیل می‌دهند که از عوارض این پدیده می‌توان به بستری شدن سالانه ۱۰ تا ۲۰درصد از بیماران در مراکز درمانی اشاره کرد.
به‌تازگی بهرام عین‌اللهی؛ وزیر بهداشت با انتقاد از تجویز دارو و نسخه‌نویسی گفته است: «فرهنگ مصرف دارو نیاز به اصلاح دارد زیرا متوسط جهانی تجویز دارو در نسخه حداکثر ۵/۱ قلم است اما در کشور ما حداقل سه قلم است. یعنی در ایران دو برابر متوسط جهانی برای بیماران دارو تجویز می‌شود».

برابری مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران
 با کشورهای پرجمعیت دنیا
بابک خطی؛ متخصص اطفال و فعال صنفی در پاسخ به این پرسش که چرا برخی از پزشکان داروی اضافه تجویز می‌کنند، به ما می‌گوید: استفاده زیاد دارو یک مسئله اجتماعی است و با توجه به اینکه چرخش مالی بالایی برای پزشکان ندارد نمی‌توان آن را به تعارض منافع ارتباط داد. اما با توجه به اینکه به لحاظ فرهنگی مردم ما تصور می‌کنند با دارو بهبود پیدا می‌کنند بنابراین هرچه بیشتر برای آن‌ها دارو تجویز شود به همان نسبت تصور می‌کنند سرعت بهبود آن‌ها افزایش می‌یابد. متأسفانه برخی از همکاران ما نیز تسلیم این فرهنگ شده و داروهای متعددی را برای بیماران تجویز می‌کنند تا بیماران خود را از دست ندهند. از سوی دیگر داروخانه‌ها با اینکه بخشنامه‌های متعددی آن‌ها را از فروش داروی بدون نسخه منع کرده، متأسفانه در عمل همه انواع داروها حتی داروهای اختصاصی را که فقط پزشکانی با تخصص مرتبط، مجاز به تجویز آن‌ها هستند به صورت آزاد در اختیار مردم قرار می‌دهند.
این متخصص اطفال ادامه می‌دهد: برخی از بیماری‌ها نظیر سرماخوردگی با یک ورق قرص استامینوفن و درنهایت یک قطره بینی بهبود می‌یابد و باید زمان پنج تا هفت روزه آن سپری شود تا بیمار بهبود یابد، اما به جای اینکه بیمار به همین نسخه اکتفا کند، با مراجعه به داروخانه چند داروی مختلف دیگر می‌گیرد و ممکن است همان شب هم خوب شود، اما عوارض داروهایی که خودسرانه مصرف کرده موجب می‌شود به سینوزیت و یا اوتیت مبتلا شود، اما چون همان روز علائم سرماخوردگی وی قطع می‌شود تصور می‌کند پزشکی که به آن مراجعه کرده با سواد نبوده و متصدی داروخانه بهتر از پزشک تشخیص داده چه دارویی برای درمان او خوب است. بنابراین تا زمانی که دارو به صورت آزاد در اختیار بیمار قرار می‌گیرد و بیماران تصور می‌کنند داروی بیشتر یعنی بهبود سریع‌تر و برخی از پزشکان نیز تسلیم این فرهنگ اشتباه می‌شوند، مصرف دارو در کشور کاهش نخواهد یافت. 

پیشگیری اهمیت بیشتری از درمان دارد
یداله سهرابی؛ عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور نیز به ما می‌گوید: در کشورهایی که اقلام دارویی نسخه‌های آن‌ها ۵/۱ و یا به طور دقیق‌تر ۷/۱ است، پزشک خانواده مستقر است و بیماران پرونده الکترونیک سلامت دارند و نظام درمانی آن‌ها به سمتی حرکت می‌کند که وضعیت سلامت بیمار همواره در حال رصد شدن است، نه مثل کشور ما که با بیمار کنش و واکنشی برخورد می‌شود. به عنوان نمونه ما می‌توانیم با یک مثال ساده در مورد خمیر دندان و مسواک تفاوت نظام درمانی کشورمان را با نظام درمانی سایر کشورها بررسی کنیم. در سایر کشورها بیمه‌ها خدمات دندانپزشکی را پوشش می‌دهند، اما از دوران کودکی آموزش مسواک زدن و مراقبت از بهداشت دهان و دندان را بسیار جدی می‌گیرند درنتیجه دندان‌های آن‌ها خراب نمی‌شود، غذا خوب جویده می‌شود و مردمشان دچار بیماری‌های دستگاه گوارش نمی‌شوند در حالی که در کشور ما بیش از یک سوم جمعیت بالای ۵۰ تا ۶۰ سال دندان ندارند. بنابراین ما نمی‌توانیم کشوری که سال‌هاست پرونده الکترونیک سلامت دارد را با کشور خودمان مقایسه کنیم. آن هم در شرایطی که اکنون حدود ۲۵سال است که قانون نظام ارجاع و پزشکی خانواده در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده، اما اکنون فقط در دو استان کشور به صورت پایلوت و آن هم غیر اصولی در حال اجراست.  
 
غربالگری و پیشگیری از بیماری 
این عضوهیئت مدیره انجمن داروسازان ایران می‌افزاید: در سایر کشورها پیشگیری اهمیت بیشتری از درمان دارد و غربالگری‌های مختلف برای تشخیص به‌موقع بیماری‌ها انجام می‌شود و ما نمی‌توانیم وضعیت دارو و درمان خود را با کشورهای توسعه‌یافته مقایسه کنیم زیرا در کشور ما وقتی یک بیمار دیابتی به پزشک مراجعه می‌کند که قند به چشم و کلیه او نفوذ کرده، شنوایی او را تحت تأثیر قرار داده و حتی ممکن است دچار زخم پای دیابتی نیز شده باشد، بنابراین پزشک این بیمار نمی‌تواند برای او دو قلم دارو تجویز کند زیرا ضروررت دارد برای درمان و یا حداقل تسکین قسمت‌های مختلفی که تحت تأثیر بیماری دیابت دچار آسیب شده دارو تجویز کند که در هر صورت بیش از دو قلم دارو خواهد شد. 

سرانه مصرف دارو در ایران بالا نیست 
 حمید خیری؛ عضو هیئت مدیره انجمن داروسازان ایران نیز در خصوص بالا بودن اقلام دارویی در نسخه بیماران به ما می‌گوید: اغلب اقلام دارویی که در نسخه‌ها برای بیماران نوشته می‌شود برای مصرف سه ماه بیمار است و به هیچ وجه بالا نیست. 
به گفته وی در سایر کشورها بیماران زیر پوشش پزشک خانواده هستند و دارو برای حداکثر ۴۵روز آن‌ها تجویز می‌شود اما در کشور ما اغلب پزشکان متخصص برای مصرف سه ماهه بیمار دارو تجویز می‌کنند. به‌عنوان نمونه یک بیمار قلبی علاوه بر اینکه نیازمند مصرف داروی قلب است، حداقل به داروی کنترل فشار خون و داروی کنترل چربی خون نیز نیازمند است و پزشک نمی‌تواند بدون کنترل فشار و چربی خون وی، بیماری قلبی او را کنترل کند. در مورد سایر بیماری‌ها نیز به همین ترتیب است. 
وی اضافه می‌کند: اغلب داروهایی که در داروخانه‌ها بدون نسخه به بیماران ارائه می‌شود نیز داروهای OTC یا اُور دِ کانسر است که شامل ۸۰ قلم دارو می‌شود و در همه کشورهای دنیا این داروها بدون نیاز به نسخه توسط دکتر داروساز به فروش می‌رسد و داروهایی که خارج از لیست داروهای OTC است فقط با نسخه پزشک و یا نسخه‌ای که توسط پزشک تجدید شده باشد ارائه می‌شود. در غیر این صورت هر داروخانه‌ای که داروهای خارج از لیست داروهای OTC را بدون نسخه ارائه کند مرتکب تخلف شده و در صورت گزارش طبق قانون با وی برخورد خواهد شد. 

خبرنگار: اعظم طیرانی