برای مشهدی‌هایی که در دهه‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۲۰ خورشیدی زندگی می‌کردند هم شیخ علی‌اکبر کرمانی مشهور به «شیخ برپا»، با منبرهای پرشور و شیرینش، محبوبیت خاصی داشت. مرحوم شیخ علی‌اکبر را باید یکی از آن واعظ‌های خلاق و نوآور دانست که با بیان رسا و دانسته‌های وسیعش می‌توانست مخاطب را پای منبر نگه دارد و موعظه و اطلاعات شرعی را در کنار روایت‌ها و حکایت‌های پندآموز به او عرضه کند. 

از سیرجان تا مشهد
شیخ علی‌اکبر اصالتاً از اهالی سیرجان در استان کرمان بود. او در سال ۱۲۶۱ خورشیدی متولد شد و پس از فوت زودهنگام پدر و مادرش به مشهد آمد و تحت سرپرستی عمویش، آخوند ملاعباس که مردی ادیب و شاعر بود و با دیوان اشعار شعرا و اُدبا آشنایی داشت، قرار گرفت. برخی از قدیمی‌های محله پایین‌خیابان برای نگارنده نقل کرده‌اند که ملاعباس، صاحب قهوه‌خانه‌ای در این محله بود که آن را نقطه شروع حرکت کاروان‌های زیارتی کربلا می‌دانستند. در این قهوه‌خانه، محفل شعرخوانی هم برگزار می‌شد و چون در مشهد قدیم، شعر و به ویژه شعر آیینی جایگاهی ویژه داشت، شاعرانی که چیزی در چنته داشتند، آن را در چنین محافلی عرضه می‌کردند و به بوته نقد می‌سپردند. شیخ علی‌اکبر مقدمات را نزد عمویش فراگرفت و از همان زمان به دلیل نطق و بیانی که داشت، مورد توجه همه بود. احتمالاً نخستین سخنرانی‌هایش برای جمعیت را هم در مکان‌هایی مانند تکیه کرمانی‌ها در پایین‌خیابان ایراد کرد که ظاهراً قدمت آن به اوایل دوره قاجار بازمی‌گردد. شیخ علی‌اکبر همزمان با کار نزد عمویش، در مدارس علمیه شهر مشهد هم به علم‌آموزی پرداخت و علاقه وافری به مطالعه آثار ادبی و موعظه‌ها داشت. 

واعظ نامی مشهد
شیخ علی‌اکبر در سال ۱۲۸۳ یعنی دو سال پیش از انقلاب مشروطه جوانی ۲۲ساله بود و همراه یکی از کاروان‌های زیارتی عتبات که از مبدأ قهوه‌خانه عمویش در پایین‌خیابان حرکت می‌کرد، عازم عتبات شد و مدتی را در مجلس درس علمای بزرگ نجف به علم‌آموزی گذراند و سپس به مشهد بازگشت. در این دوره بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و نطق‌هایش در تکیه کرمانی‌ها به سرعت شهرتی فراگیر پیدا کرد؛ به طوری که مردم شهرهای اطراف مانند شیروان، قوچان و حتی بجنورد هم از وی برای ایراد سخنرانی مذهبی دعوت می‌کردند. او در مشهد افزون بر تکیه کرمانی‌ها، در مسجد گوهرشاد و صحن نو هم سخنرانی می‌کرد.

راز جذابیت منبرهای «شیخِ برپا»
اینکه چرا منبرهای شیخ‌ علی‌اکبر کرمانی چنین مشهور شد و مورد توجه مردم قرار گرفت، صرف نظر از نعمت خدادادی بیان و نیز اطلاعات مذهبی و ادبی مناسب، در ابتکار و نوآوری‌های وی ریشه داشت. احتمالاً شیخ علی‌اکبر نخستین مبلغ و سخنران مذهبی در مشهد بود که هنگام خطبه ‌خواندن یا سخنرانی نمی‌نشست یا به اصطلاح قدیمی‌ها روی صندلی یا منبر جلوس نمی‌کرد. او همیشه ایستاده با مردم سخن می‌گفت و حتی در شب‌های قدر و هنگام خواندن دعای جوشن کبیر ایستاده این کار را انجام می‌داد. به همین دلیل، شیخ علی‌اکبر در میان مردم مشهد به «شیخِ برپا» شهرت یافت؛ نامی که در واقع ناشی از ابتکار تبلیغی وی بود. ضمن اینکه از شعر، متن‌های ادبی و ضرب‌المثل‌ها نیز به فراوانی استفاده می‌کرد که این مسئله برای مردم ادب‌دوست مشهد بسیار خوشایند و دلپذیر بود.

تحت تعقیب رژیم پهلوی
شیخ علی‌اکبر کرمانی، واعظی که به دلیل خطبه‌هایش سخت مورد توجه مردم بود، در سال ۱۳۱۴ خورشیدی تحت تعقیب رژیم پهلوی قرار گرفت. او در این سال و پس از قیام مسجد گوهرشاد، ضمن یک سخنرانی مذهبی در روستای «گل‌خطمی» مشهد، به حمایت از دیدگاه‌های آیت‌الله العظمی سیدحسین قمی در مبارزه با رویکردهای ضددینی رضاشاه پرداخت. به دنبال این سخنرانی بود که به ناچار مخفی شد و مدتی را در منزل یکی از دوستانش روزگار گذراند و سپس مخفیانه به عتبات رفت. شیخ علی‌اکبر کرمانی پس از شهریور ۱۳۲۰ به ایران بازگشت و به خواست علاقه‌مندان، ایراد سخنرانی را با همان شیوه پیشین از سر گرفت اما اسناد و مدارک به جا مانده از آن زمان نشان می‌دهد کماکان تحت نظر و زیر فشار مأموران دولتی بوده است. مدتی بعد در سال ۱۳۲۳ خورشیدی، به نوعی بیماری تنفسی مبتلا شد و به تدریج منبر و سخنرانی را کنار گذاشت. شیخ علی‌اکبر در سال ۱۳۲۵ در ۶۴ سالگی دار فانی را وداع گفت و در یکی از غرفه‌های صحن نو (آزادی) 
به خاک سپرده شد.

خبرنگار: محمدحسین نیکبخت