به گزارش قدس آنلاین، ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در ماه ژوئن گذشته در چهاردهمین اجلاس بریکس(BRICS)، گروه بین‌المللی اقتصادهای نوظهور متشکل از کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی از قصد این گروه برای توسعه یک ارز ذخیره بین‌المللی جدید خبر داد. هدف از چنین قصدی احتمالا هدف گرفتن جایگاه دلار آمریکا به‌عنوان ارز برتر جهان بوده است، ارزی که حدود ۸۰ سال است این برتری را حفظ کرده است.

رهبران روسیه هدف خود را از این پیشنهاد پنهان نمی‌کنند به‌طوری‌که سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه این کشور اخیرا گفته که دوران برتری دلار به‌ پایان رسیده است.

تمایل استفاده از ارزهای ملی

وی در سفر اخیر خود به اتیوپی گفت: «اتکا به دلار به‌عنوان ابزاری که از اقتصاد جهانی حمایت می‌کند چندان امیدوارکننده نیست.»

پوتین افزود: «اتفاقی نیست که کشورهای بیشتری به سمت استفاده از ارزهای جایگزین سوق داده می‌شوند و بیشتر و بیشتر به سمت استفاده از ارزهای ملی روی می‌آورند و این روند شتاب بیشتری نیز می‌گیرد.»

مقامات آمریکایی شدیدا از شکل‌گیری

اتحادیه‌های جدید بین‌المللی در حوزه تجارت جهانی هراسان هستند. امروزه بیشتر تراکنش‌های مالی، وام‌های بین‌المللی و صورت‌حساب‌های تجارت جهانی به دلار است و تا سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۶۰ درصد ذخایر ارزی جهانی به دلار نگهداری می‌شد.

مقامات کاخ سفید می‌گویند برخلاف سایر کشورها، ایالات‌متحده می‌تواند با چاپ پول به تعهدات بین‌المللی خود عمل کند؛ اما نباید فراموش کرد که تقاضای دلار یا تمایل استفاده از دلار به‌عنوان ارز مرجع جهانی اگر وجود نداشته باشد، چاپ آسان پول نیز نمی‌تواند منجر به نجات دلار از بحران شود!

پایان هژمونی دلار؟

هژمونی دلار متغیری وابسته به هژمونی راهبردی آمریکا محسوب می‌شود. اکنون‌که شاهد افول قدرت آمریکا هستیم، قطعا گذار از مبادلات دلاری در جهان نیز شکل جدی‌تری به خود گرفته است. هژمونی دلار آمریکا به کنفرانس برتون وودز برمی‌گردد که در سال ۱۹۴۴ برگزار شد، زمانی که ۴۴ کشور در جبهه متفقین در طول جنگ جهانی دوم بر روی ایجاد یک سیستم پولی بین‌المللی جدید توافق کردند.

گروهی از کشورها در آنجا متعهد شدند که ارزش ارزهای خود را بر مبنای دلار آمریکا تعیین کنند. اکنون نزدیک ۸ دهه از آن زمان سپری‌شده است؛ اما دیگر کمتر کسی از اطمینان مطلق به دلار آمریکا سخنی به میان می‌آورد! اگرچه آمریکا پس از تهاجم روسیه به اوکراین تلاش کرد از تسلط دلار به‌عنوان یک سلاح اقتصادی قدرتمند استفاده کند و آن را علیه مسکو به کار گیرد؛ اما تبدیل بخش مهمی از دلارهای خزانه‌داری روسیه به طلا(طی یک پروسه ۵ ساله قبل از جنگ ) و از همه مهم‌تر، تقویت ارزش پول روبل در حوزه مبادلاتی در عرصه انرژی(نفت و گاز) سبب شد تا قدرت مانور ارزی در مقابل روسیه شدیدا کاهش یابد.

محاسبه نادرست آمریکا

آمریکا به همراه متحدانش ذخایر بانک مرکزی روسیه را مسدود کردند و عملا دسترسی به نیمی از خزانه جنگ به ارزش تقریبا ۶۳۰ میلیارد دلار قطع شد. چراکه ابزار این کشور برای تثبیت پول ملی خود با خرید روبل در مقابل دلار در بازارهای ارز حذف شد.بااین‌حال برخی هشدار می‌دهند که این اقدام ممکن است تأثیر منفی بر هژمونی دلار در آینده داشته باشد.

بر اساس آنچه اقتصاددانان بین‌المللی می‌گویند، اگر کشوری دقیقا زمانی که نیاز دارد از دلارهای خود برای پرداخت‌های خارجی یا حمایت از پول خود استفاده کند اما این ذخایر توقیف شوند، نه‌تنها برای روسیه بلکه برای سایر کشورهایی که درگذشته تحت تأثیر مقررات مشابه قرارگرفته‌اند انگیزه ایجاد می‌کند تا ذخایر خود را متنوع و به سایر حوزه‌های ارزی منتقل کنند.

قبلا مانورهای قابل‌توجهی از سوی قدرت‌های جهانی اعم از متحدان و غیر متحدان ایالات‌متحده برای کاهش قدرت دلار انجام‌شده است. ایجاد یورو تا حدی به‌عنوان وسیله‌ای برای محافظت از اقتصاد اتحادیه اروپا در برابر شوک‌های ارزی و محدود کردن وابستگی به ارزهای خارجی در نظر گرفته شد. در حال حاضر، یورو با ۲۰/۶ درصد دومین سهم بزرگ از ذخایر ارزی جهان را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این در آغاز ماه مارس، کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا که روسیه، ارمنستان، قزاقستان، قرقیزستان و بلاروس را گرد هم می‌آورد درباره نیاز به توسعه یک ارز بین‌المللی جدید به توافق رسیدند.

آنچه این کشورها می‌خواهند انجام دهند این است که در شرایطی که محدودیت‌هایی در استفاده از دلار برای پرداخت خارجی خوددارند، از دلار رها شوند.

عزم چین برای ایجاد ساختارهای ضد دلاری

رئیس بانک مرکزی چین در سال ۲۰۰۹، اصلاح سیستم پولی بین‌المللی را بر اساس ارزی با پشتوانه کالا پیشنهاد کرد. ایده‌ای که در ابتدا از سوی جان مینارد کینز، اقتصاددان مشهور بریتانیایی به‌عنوان بخشی از برنامه‌ریزی بریتانیا پس از جنگ جهانی مطرح‌شده بود.

این ایده از سوی سایر کشورهای بریکس، گروهی از اقتصادهای نوظهور شامل برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی حمایت شد اما از سوی کشورهای غربی رد شده است. بااین‌حال باوجوداین تلاش‌ها شاید اعلام پایان حکومت دلار زود باشد. رسانه‌های غربی می‌گویند آمریکا همچنان کشوری با وسیع‌ترین بازارهای سرمایه در جهان است و حتی در مواقع بحرانی مانند دوران همه‌گیری کووید ۱۹ سرمایه‌گذاران تلاش کردند تا پول خود را به دلار تبدیل کنند و آن را شرط مطمئنی برای جریان سرمایه می‌دانند.

درحالی‌که چین همچنان بزرگ‌ترین صادرکننده در جهان است و ازنظر اندازه اقتصاد در حال نزدیک شدن به ایالات‌متحده آمریکا است، سهم نسبتا متوسطی از ذخایر ارزی جهانی را به خود اختصاص داده است. این تا حد زیادی به دلیل کنترل سرمایه به کار گرفته‌شده در چین است؛ اما فراموش نکنیم که در این معادله، شبکه‌سازی جدید اقتصادی در جهان(بر مبنای ارزهای مشترک غیردلاری) می‌تواند کل محاسبات آمریکا و حتی پیش‌بینی آن از آینده تجارت جهانی را بر هم بریزد! مسئله‌ای که کابوس واشنگتن در عرصه اقتصادی محسوب می‌شود.

منبع: رسالت