به همین دلیل در یادداشت پیش رو به نکاتی در مورد این اقدام و سناریوهای محتمل در پس این کنش اشاراتی خواهیم داشت:
یکم. آیت الله سیدکاظم حسینی حائری(کثرالله امثاله)، میراث دار علمی خاندان صدر در دوران معاصر و دومین مرجع دینی در عراق محسوب می شود. خاندان خوش نام صدر، از بیوت بااعتبار در شیعه هستند که نقش آفرینی آنها در تحولات سده اخیر غیر قابل اغماض است. بزرگانی چون سیدمحمدباقر صدر و سیدمحمدصدر (والد مقتدی صدر) در طی چهاردهه اخیر مرجعیت دینی و سیاسی شیعیان عراق را برعهده و آیت الله سیدکاظم حائری در حال حاضر این میراث سترگ را بر دوش می کشد. پس از فوت آیت الله سیدمحمدصدر، بنا به وصیت ایشان مرجعیت علمی به آیت الله سیدکاظم حسینی حائری احاله و ایشان دستور صریح دادند که همه مقلدان از ایشان تبعیت کنند. بنابراین در حال حاضر، هم مقتدی صدر و هم صدری ها زمام دینی و سیاسی خود را به آیت الله حائری سپرده ودر مسائل دینی از ایشان تقلید می کنند. این عدول از مرجعیت آیت الله حائری به رهبر معظم انقلاب، تاریخ مرجعیت خاندان صدر را به دوران قبل و پس از این کناره گیری تقسیم خواهد کرد.
دوم: شاید بهترین بستر برای تحلیل کناره گیری آیت الله حائری را بتوان در کنشگری اسلام سیاسی جست وجو کرد. واکاوی اقدام آیت الله حائری، در بستر اسلام سنّتی سبب می شود که این رخداد را اقدام بی سابقه در تاریخ اجتماعی شیعیان بدانیم و آن را در تاریخ مرجعیت بی نظیر معرفی کنیم. حال آنکه تحلیل این کناره گیری بیش از آنکه بخواهد به اسلام سنتی مرتبط باشد؛ به کنشگری در اسلام سیاسی وابسته است و در اسلام سیاسی چنین اقدامات علنی و خفی بی سابقه نیست. اقدام اخیر آیت الله حائری در واقع مصداق عملی سخن شهیدمحمدباقر صدر است که می گفت« ذوبوا فی الأمام الخمینی کما ذاب هو فی الاسلام» و تقریر رفتار ایشان در زمانه اخیر« ذوبو فی الامام خامنئی کما ذاب هو فی الاسلام» است. آیت الله حائری سال هاست که تئوریسین نظریه ولایت فقیه است و درسهای خارج و آثار ایشان در این موضوع، منبع درجه اول در اسلام سیاسی است وچنین کناره گیری را باید در این مشرب فکری تحلیل نمود.
سوم: با توجه به دینی بودن ساختار سیاسی فعالیت های مقتدی صدر، سناریوهای محتمل در آینده عراق را می توان در اقدامات پیش روی مقتدی صدر بررسی کرد. اگر مقتدی عملا به تبعیت از مرجعیت تن دهد و همین رویه را ادامه دهد، عمده طرفداران صدر نیز به مرجعیت جدید صدری ها ملتزم و بخش عمده ای از اختلافات فروکش خواهد شد. مقتدی صدر همواره در سخنرانی های دهه اخیر خود، سرمایه علمی آیت الله حائری را پاس داشته و جایگاه ایشان را به صدری ها متذکر شده است و واکنش سریع او به این کناره گیری را در این چارچوب باید تحلیل کرد. سناریو دوم؛ تداوم روش قبل توسط «سرایا السلام» و نیروهای خودرأی، بدون اعتنا به عزلت مقتدی صدر و ادامه تنش در عراق و ورود سطح نزاع ها به گفتمان عبور از مقتدی و درگیری ها به مرحله جدیدی می رسد. مهمتر از عزلت مقتدی صدر، کناره گیری سرایا السلام است که هر گونه فعالیت آینده عراق به سرنوشت آن وابسته است. محتمل ترین سناریو آن است که پس از ناآرامی های موقت وپالایش نیروهای متدین از عناصر خودرأی و عزلت مقتدی صدر از کنش سیاسی، دولت عراق بر امور فائق آمده و خروج از بن بست فعلی اعلام خواهد داد. همچنین محتمل است در زمان حیات آیت الله سید کاظم حائری، مقتدی صدر سکوت را پیشه کند و کنش های خود را به بعد از حیات معظم له موکول کند.
سیدعلی بطحائی
نظر شما