در عین حال مسئله برجام و عدم حضور ایران به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان اصلی انرژی فسیلی در جهان، کشورهای اروپایی و به خصوص آلمان را با توجه به وابستگی شدیدی که به گاز روسیه دارند در آستانه یک چالش اساسی مانند بحران نفتی دهه‌۷۰ قرار داده به ویژه اینکه تأمین انرژی از کشورهایی مانند نروژ و انگلیس کفاف مصرف گاز اروپا را نمی‌دهد.

محمد مرندی، مشاور تیم مذاکره‌کننده ایرانی نیز با انتشار پیامی هشدارآمیز نسبت به پیامدهای امنیتی عدم شکل‌گیری توافق در آستانه فصل سرما به اروپایی‌ها گوشزد کرده است ایران منتظر است تا آمریکا و اتحادیه اروپا توافقی عادلانه برای احیای برجام را بپذیرند. سطح اضطرار قاره اروپا آن قدر بالاست که شاید برای کمتر کارشناسی قابل پیش‌بینی بوده است. اینکه آیا نیاز اروپا به انرژی موجب شکل‌گیری توافق و کاهش بحران در قاره سبز می‌شود پرسشی است که جای تأمل دارد. دو کارشناس روابط بین‌الملل و انرژی در گفت‌وگو با قدس از زاویه‌های مختلف این مسئله را بررسی می‌کنند.

صادرات انرژی بر مبنای دیپلماسی

سیدمصطفی خوش‌چشم، کارشناس مسائل برجام در پاسخ به تأثیر مبادله انرژی بین ایران و اروپا بر لغو تحریم‌ها به ما می‌گوید: برداشته شدن تحریم‌ها کاری است که طرف آمریکایی باید انجام بدهد و تا زمانی که پرونده‌های آژانس بسته نشود هیچ محموله انرژی به سمت اروپا نخواهد رفت.

وی با اشاره به سخنان روز گذشته سخنگوی وزارت خارجه مبنی بر تأمین انرژی اروپا در ازای لغو تحریم‌ها می‌افزاید: در میدان تحولات امروز جهان، انرژی، اسلحه‌ جمهوری ‌اسلامی برای وادار کردن طرف مقابل به پذیرش شرایط ایران است. این کارشناس مسائل بین‌المللی اضافه می‌کند: اگرچه جمهوری اسلامی ایران امکانات صادرات گاز مایع به اروپا را ندارد اما با توجه به اینکه میلیون‌ها بشکه نفت روسیه دیگر به اروپا نمی‌رود پس نفت ما می‌تواند جایگزین نفت روسیه شود زیرا بسیاری از نیروگاه‌های گازی اروپا در حال تبدیل مصرفشان به نفت و زغال‌سنگ هستند.

وی تصریح می‌کند: با توجه به اینکه هزینه‌ تبدیل مصرف نیروگاه‌ها برای غرب بسیار زیاد است اما داشتن انرژی گرانقیمت بهتر از نداشتن آن است. خوش‌چشم با بیان اینکه ایران می‌تواند یک سوم نیاز غرب را برطرف کند می‌گوید: در هر صورت به دلیل افزایش قیمت و کمبود انرژی مردم اروپا سرما را به شدت احساس خواهند کرد و بسیاری از کشورها مانند انگلستان، سوئیس، آلمان، فرانسه و چک دچار فقر انرژی خواهند شد و میلیون‌ها خانوار با قطع انرژی روبه‌رو می‌شوند.

این کارشناس مسائل سیاست خارجی می‌گوید: با ورود نفت ایران به اروپا می‌توانیم قیمت انرژی را پایین بیاوریم البته باز هم قیمت انرژی سرسام‌آور در اروپا موجب شورش‌های خیابانی خواهد شد. ارزیابی رئیس پلیس سوئیس و همین طور ناآرامی‌های دو شب پیش جمهوری چک گواه این موضوع است.

وی با تأکید بر اینکه میزان شورش‌ها با واردات نفت ایران به اروپا به لحاظ کمی و کیفی کنترل خواهد شد در غیر این صورت غربی‌ها تب ۴۰ درجه را تجربه خواهند کرد می‌گوید: غربی‌ها هیچ جایگزینی برای انرژی ایران ندارند و این صرفاً مربوط به عواقب امنیتی، سیاسی و انتخاباتی برای غرب نیست بلکه تأثیر آن روی قیمت کالاهای پتروشیمی و همچنین سهم انرژی در قیمت تمام شده همه محصولات، صنایع و کشاورزی انکارناپذیر است.
سیدمصطفی خوش‌چشم ادامه می‌دهد: حضور قدرتمند نفت ایران در اروپا موجب کاهش عواقب جهانی بحران انرژی می‌شود البته غربی‌ها در مضیقه خواهند بود؛ چراکه با وجود ایران و ونزوئلا باز هم میلیون‌ها بشکه نفت برای جایگزینی انرژی روسیه نیاز است.

موازنه و تعامل رمز دیپلماسی انرژی

دکتر پوریا آذربخت، کارشناس ارشد مهندسی نفت نیز به ما می‌گوید: به نظر می‌رسد روسیه دیگر تمایلی به اروپایی نشان دادن خود نداشته و در حال حاضر به دنبال اثبات هویت آسیایی خویش در جنگ اراده‌هایی است که آمریکایی‌ها راه انداخته‌اند. آذربخت با بیان ‌اینکه ایالات ‌متحده سعی بر این دارد که با تأمین نفت اروپا از منابع ذخیره خود و همچنین صادرات ‌گاز به صورت LNG، مشکل اروپا را حل کند اضافه می‌کند: مسیر دوم آمریکایی‌ها مذاکره با برخی از تأمین‌کنندگان نفت‌ خام منطقه غرب‌ آسیاست.
وی می‌افزاید: همان طور که مشاهده شد آقای جو ‌بایدن در سفرش به عربستان نتوانست نظر مقامات ‌سعودی را در این خصوص جلب کند. امکان تأمین ‌گاز نیز به دلیل نبود خطوط ‌لوله کاربردی و عملی از کشورهایی مانند قطر به سمت اروپا و همچنین کافی نبودن کشتی‌های حمل LNG به سمت اروپا در حال حاضر رؤیایی بیش نیست.

این کارشناس مسائل راهبردی ادامه می‌دهد: آمریکا می‌خواهد با متقاعد کردن ایران درخصوص تأمین بخشی از انرژی اروپا با فرصت صادراتی ۵/۲ میلیون بشکه نفت ایران به اروپا از مشکلات غرب بکاهد و به تبع آن شکل‌گیری مثلث اتحاد ‌آسیایی ایران، روسیه و چین را با چالش‌ مواجه کند که البته در این مورد تهران به سراغ دیپلماسی کلان موازنه در روابط بین‌الملل خواهد رفت.

وی می‌گوید: عربستان بدون توجه به تحریم‌های نفتی روسیه با اینکه خود بزرگ‌ترین صادرکننده نفت خام جهان است، از روسیه برای نیروگاه‌های خود نفت خام ارزان می‌خرد. سایر کشورهای عربی تأمین‌کننده نفت و گاز نیز دیگر غلام‌ حلقه‌ به گوش ایالات ‌متحده نبوده و به نظر می‌رسد علاقه‌ای به حل مشکل اروپا در شرایط فعلی ندارند. وی در پایان تأکید می‌کند: ایران می‌تواند پس از حصول احتمالی توافق برجام بخشی از مشکل انرژی اروپا را حل کند اما هدف کلان جمهوری اسلامی ایران باید تولید فراورده‌های نفتی با ارزش افزوده بالاتر باشد.

خبرنگار: حسین محمدی اصل