«سید ناصر» نیز همچون دیگر برادرانش، تحت تعلیم و تربیت همین پدر و البته مادرش که سهم بسزایی در تربیت ولایی فرزندانش داشت، بزرگ شد. او از دوران کودکی و نوجوانی شاهد زمزمه‌ها و نغمه‌های دعاهای توسل، کمیل، ندبه و... همچنین مداحی‌ها، مرثیه‌سرایی و نوحه‌سرایی‌های پدرش در محافل منتسب به اهل بیت(ع) بود. تا اینکه به گفته خودش در سال۱۳۷۸ یعنی در سن ۳۰سالگی به صورت جدی وارد عرصه مداحی شد و تاکنون به این خدمت در دستگاه معنوی حضرات معصومین(ع) مشغول است. در ادامه به مناسبت دیدار اخیر رهبر معظم انقلاب با برخی از مداحان و شاعران کشور، گفت‌وگوی خبرنگار قدس با مهندس حاج سید ناصرکهربایی، مداح و ذاکر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و از مداحان حرم مطهر رضوی را می‌خوانید. وی با تأکید بر رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی، مداحی را رسانه‌ای مؤثر در زمینه تبیین، روشنگری و معرفت‌افزایی جامعه و مخاطبان می‌داند.

در ابتدا بفرمایید چه شد که به عرصه مداحی و مرثیه‌سرایی علاقه‌مند شدید؟
من سال۱۳۴۸ در شهر مقدس مشهد در یک خانواده مذهبی و دینی و با سابقه مداحی و ستایشگری اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) به دنیا آمدم. پدرم، مرحوم حاج سیدمحمود کهربایی، یکی از قدیمی‌ترین و با سابقه‌ترین مداحان و ذاکران اهل‌بیت(ع) شهرمقدس مشهد و خادم رسمی بارگاه مطهر امام رضا(ع) بود. او نیز سال‌های متمادی در عرصه مداحی، روضه‌خوانی و ستایشگری حضرات معصومین(ع) به دستگاه اهل بیت(ع) خدمت کرد. پدرم همیشه می‌گفت ورود خانواده کهربایی به مقوله مداحی و مرثیه‌سرایی حضرات معصومین(ع)، پس از لطف و عنایت پروردگار متعال، به‌خاطر توسل پدرش، مرحوم سید علیرضا کهربایی به امام حسین(ع) بوده است. بنا به نقل پدرم که او هم از پدر و مادرش شنیده بود، پدربزرگ من (مرحوم سیدعلیرضا) مدیر مدرسه سیروس مشهد بود که یکی از معروف‌ترین مدرسه‌های آن زمان در مشهد به شمار می‌رفت. وی در سفر زیارتی به کربلای معلی و زیارت حرم امام حسین(ع)، از حضرت سیدالشهدا(ع) درخواست کرد پدرم (مرحوم سید محمود)، روضه‌خوان و ستایشگر اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) شود و به برکت امام حسین(ع)، پدرم وارد این عرصه شد و ما هم به برکت دعای پدربزرگم و عنایات الهی و الطاف حضرات معصومین(ع) توفیق پیدا کردیم وارد این عرصه خدمت شویم. من و برادرانم از دوران طفولیت و نوجوانی همراه مرحوم پدرم در مجالس مذهبی و دینی شرکت می‌کردیم. البته من از کودکی در گروه‌های سرود مدرسه، تک‌خوانی هم می‌کردم، اما بعدها به علت تحصیل و قبول شدن در دانشگاه و پرداختن به رشته مهندسی عمران، بیشتر فرصتم را صرف درس خواندن کردم تا اینکه پس از فوت پدرم (در مرداد ۱۳۷۷شمسی) دوباره انگیزه پیدا کردم راه او را ادامه دهم. البته دو برادرم نیز هم‌اکنون مداح و ستایشگر اهل بیت(ع)هستند، ولی خودم از سال ۱۳۷۸شمسی و در سن ۳۰سالگی به صورت جدی وارد عرصه مداحی شدم و تاکنون به این خدمت مشغول هستم.

از همان دورانی که وارد این عرصه خدمت شدید تاکنون، مهم‌ترین موضوعات و مؤلفه‌هایی که در زمینه مداحی و مرثیه سرایی همیشه مورد توجه شما بوده، چیست؟
به موضوع مهمی اشاره کردید، طیف وسیعی از مردم ما به مداحی و بسیاری از مداحان علاقه‌مند هستند و حتی از آنان الگو می‌گیرند و عمل و نظر آنان تأثیرگذار است. به همین دلیل باید به تأثیر نقش مداحان در فضای فرهنگی و عمومی کشور توجه شود. آنچه از سخنان بزرگان و به‌ویژه رهنمودهای رهبر بزرگوار انقلاب اسلامی به نظر می‌رسد این است که موضوع مداحی و حرکت آن در مسیر صحیح، یکی از دغدغه‌های معظم‌له و بسیاری از علما و دلسوزان است که می‌توان نتیجه آن را در محورهای بیانات رهبر معظم انقلاب در طول سال‌های متمادی و در دیدار اخیر ایشان با جامعه مداحان و شاعران و ستایشگران اهل‌بیت عصمت و طهارت(ع) ملاحظه کرد. من از همان دوران آغازین ورود به عرصه مداحی تاکنون با توجه به اینکه خودم اهل مطالعه و تحقیق بودم در کنار فراگیری دروس دانشگاهی مرتبط با رشته تحصیلی‌ام، هرگز از توجه به موضوع انتقال مطالب مستند و درست به مخاطبان در جلسات مذهبی و در هنگام مداحی یا مرثیه‌سرایی غفلت نکردم. همیشه در انتخاب محتوا و اشعار مناسب، متقن، مستدل و صحیح برای انتقال مفاهیم به مخاطبان با دقت و وسواس خاصی عمل می‌کردم تا جایی که حتی هم‌اکنون هم دوستانم به من ایراد می‌گیرند که چقدر در انتخاب اشعار و مطالب، سخت‌گیر هستم. در سخنان رهبر معظم انقلاب نیز بارها به انتخاب محتوای مناسب در کنار سایر ویژگی‌ها مانند آهنگ مناسب، شعر خوب و... اشاره شده است. بنابراین انتخاب محتوا، شعر، مضمون و مطالب درست و مستند با اتقان قابل قبول، یکی از مهم‌ترین مواردی است که باید در مداحی به آن توجه شود. مداح باید اهل مطالعه باشد تا معرفت و بصیرت خود را درباره موضوعات زندگی فردی و اجتماعی خود و مسائل روز جامعه اسلامی و جهان اسلام و دنیای کنونی، به‌ویژه شناخت نقشه‌ها و توطئه‌های دشمنان مکتب اهل بیت(ع) افزایش دهد تا آنگاه بتواند معارف و آموزه‌های حضرات معصومین(ع) را با هنر، ذوق و استعداد مداحی و یا مرثیه‌سرایی و با رعایت همه شئون و الزامات آن به صورت شایسته و درست به مخاطبان منتقل کند. به‌خصوص در شرایط فعلی دنیا و وجود انواع پیام‌رسان‌های اجتماعی و فضای مجازی، وسایل ارتباط جمعی، تلفن‌های همراه و... اهمیت این موضوع بسیار بیشتر و مهم‌تر به نظر می‌رسد. این همان نقش هدایت‌گری و افزایش معرفت در مخاطب است، یعنی مداحان باید درزمینه معرفت‌افزایی مخاطبان خود، احساس مسئولیت کنند و این همان موضوعی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی بارها در سخنان خود به‌ویژه در دیدار اخیر با جامعه مداحان به آن تأکید کرده‌اند.
از دیگر موضوعات مهم، این است که مداحان باید رضایت خداوند و حضرات معصومین(ع) را مورد توجه داشته باشند. از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در مداحی و مرثیه‌سرایی و خدمت در دستگاه اهل بیت(ع) و انتقال مفاهیم و پیام درست به مخاطبان، داشتن اخلاص و کسب رضای خداوند و خشنودی حضرات معصومین(ع) است. مداح باید خود را خدمتگزار و خادم اهل‌بیت عصمت وطهارت(ع) و خادم دین الهی بداند. یک مداح باید بداند تمام برکت و موفقیت و مزیت کارش به عنایات الهی و الطاف اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و اخلاص در کار بستگی دارد. سخن و پیامی که از حنجره یک مداح بیرون می‌آید اگر بر دل مخاطبان می‌نشیند و آنان را در مجالس منتسب به حضرات معصومین(ع) به وجد آورده و احساسات دینی و معرفتی آنان را براساس محبت به پیغمبر اسلام(ص) و اهل بیت مطهرش برمی‌انگیزاند، همگی به برکت توسل به خاندان عصمت و طهارت(ع) است. صاحب دستگاه و فرمانده عرصه مدح و ستایش اهل بیت(ع) پس از لطف خداوند، عنایات حضرات معصومین(ع) است. مداح در واقع وسیله برای انتقال پیام و معارف دینی و مذهبی و آموزه‌های اهل بیت(ع) به مخاطبان است، ضمن اینکه یک مداح همیشه باید سپاسگزار درگاه ربوبی باشد که با ذوق و استعداد و صدای خوش و قریحه ذاتی و خدادادی که پروردگار متعال به او عنایت کرده، توانسته خدمتگزار دستگاه اهل‌بیت(ع) باشد و پرچم معارف دینی و اسلامی را بلند کند. با توجه به هجمه‌های فرهنگی، تبلیغی، رسانه‌ای و... به نظر من هر یک از مداحان باید سربازی برای برافراشتن پرچم معارف و آموزه‌های اهل بیت عصمت و طهارت(ع) در جهان امروز باشد. تبیین و روشنگری درست و به‌موقع با شناخت دنیای امروز و توجه به توطئه و دشمنی دشمنان مکتب اهل بیت(ع)، وظیفه حساس امروز مداحان است. جهاد تبیین که رهبر معظم انقلاب اسلامی به آن اشاره کرده‌اند، امروز باید سرلوحه کار مداحان باشد.

به موضوع جهاد تبیین اشاره کردید، یک مداح و ستایشگر اهل بیت(ع) چگونه می‌تواند در این زمینه به وظیفه خود عمل کند؟
لازم می‌دانم به نام برخی شاعران و ستایشگران اهل بیت عصمت و طهارت(ع) اشاره کنم. شاعران و ستایشگران دوران اهل بیت(ع) همچون «حسان بن ثابت انصاری»، «سید اسماعیل حمیری»، «کمیت بن زید اسدی»، «دعبل خزاعی»، «فرزدق» و... با توجه به ارادت و اعتقاد راستین به حقانیت مکتب اهل بیت(ع)، در مدح ائمه اطهار(ع) و بیان فضائل ایشان و ظلم و ستم‌هایی که بر ایشان رفته بود، شعر می‌سرودند و همواره مورد توجه و عنایت حضرات معصومین(ع) بوده‌اند. آن‌ها با زبانی مؤثر و شیوه‌ای کارآمد در راستای اهداف سیاسی و فرهنگی ائمه اطهار(ع) حرکت و با اشعار خویش حقانیت اهل بیت عصمت و طهارت(ع) را اثبات می‌کردند. این شاعران و ستایشگران اهل بیت(ع) با استفاده از استعداد خدادادی خود در قالب شعر و ستایش حضرات معصومین(ع) به نوعی به تبیین واقعیات در مورد حقانیت و البته مظلومیت ائمه اطهار(ع) و برملا کردن نقشه‌ها و دسیسه‌های دشمنان مکتب اهل بیت(ع) پرداختند؛ درواقع در دوران خویش جهاد تبیین می‌کردند. به نظر من هم‌اکنون جنگ اساسی بین جبهه حق و باطل، جنگ اراده‌ها، جنگ روایت‌ها، جنگ بین بیان حقایق و افشا کردن تحریفات و القای دروغ‌ها و اکاذیب است. بهترین روش برای برملا کردن دسیسه‌ها و توطئه‌های دشمنان مکتب اهل بیت(ع)، بیان حقایق و واقعیات یعنی همان جهاد تبیین است که مورد تأکید رهبر معظم انقلاب قرار دارد. انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران امروز در جهان به عنوان بزرگ‌ترین پرچمدار و مدافع مکتب اهل بیت عصمت و طهارت(ع) مطرح است، ازطرف دیگر، دشمنان این نظام اسلامی که در حقیقت با اصل و اساس اسلام ناب محمدی و مکتب حضرات معصومین(ع) مخالف و معاند هستند، در کنار همه هجمه‌ها و دسیسه‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، نظامی، رسانه‌ای، تبلیغی و... به تحریف حقایق و واقعیات و القای اهداف و سیاست‌های شوم و توطئه‌های خود رو آورده‌اند. در این میان، هیئت‌های مذهبی و تشکل‌های دینی باید از فرصت حضور جمعیت شرکت‌کنندگان، سخنرانان، منبری‌ها و مداحان و شاعران معتقد استفاده کنند و توسط سخنرانی‌ها و اشعار با محتوای مناسب و با استفاده از ذوق و قریحه مداحان از تریبون مداحی و مرثیه‌سرایی به بیان حقایق و واقعیات بپردازند و این‌گونه، با جهاد تبیین، نقش هدایت‌گری و معرفت‌افزایی خود را ایفا کنند. بسیاری از موضوعات تبیین را هم می‌توان با مراجعه به رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی بدست آورد.

در پایان اگر صحبت ناگفته‌ای، خاطره‌ای و یا موضوع دیگری مورد نظرتان است بیان کنید.
می‌خواستم درباره فراگیری مداحی و مرثیه‌سرایی به جوانان و علاقه‌مندان بگویم در کنار مطالعه و افزایش اطلاعات و دانستنی‌های خود درزمینه مباحث دینی و مذهبی و زندگانی حضرات معصومین(ع)، باید در دنیای امروز و با وجود پیشرفت فناوری‌ها و امکانات آموزشی، به صورت علمی و فنی و زیر نظر استادان و پیشکسوتان قابل اعتماد در این عرصه و با رعایت همه شئون و الزامات آن اقدام کنند. درضمن هیچ وقت نباید به مداحی و مرثیه‌سرایی اهل بیت عصمت و طهارت(ع) به عنوان یک شغل و منبع درآمد و امر معیشت نگریست. هدف در مداحی، خدمت به دستگاه اهل بیت(ع) است. در بیان خاطره هم باید بگویم یکی از بهترین خاطرات من در زمینه مداحی، مرثیه‌سرایی مرحوم پدرم و خواندن روضه سوزناک مصیبت‌های حضرت فاطمه زهرا(س) در ماه رمضان سال۱۳۷۶ شمسی(یعنی یک‌سال پیش از فوتش) در نجف اشرف و حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع) است. در آن سال، تازه راه تشرف به زیارت عتبات عالیات باز شده بود و نیروهای امنیتی حزب بعث عراق هم همراه کاروان‌های زیارتی به‌ویژه کاروان زائران ایرانی در سفر زیارتی اماکن متبرکه داخل عراق حضور داشتند. مرحوم پدرم جلو چشمان این نیروهای امنیتی، با چنان سوزوگدازغیرقابل وصفی درباره حضرت صدیقه طاهره(س) مرثیه‌سرایی می‌کرد که همه را تحت تأثیر قرار داد. یک خاطره هم از مداحی خودم برایم باقی مانده است. نیمه شعبان سال۱۳۹۳شمسی در سفر زیارتی عمره مفرده، قرار بود در یکی از هتل‌های مکه مکرمه مداحی کنم. در آن سال وضعیت جنایت‌های داعش و همدستی داعش با حکومت عربستان سعودی در همه محافل سیاسی و اخبار در سطح دنیا مطرح شده بود. شرایط خاصی بود، از طرفی هم نگران تعرض و حمله نیروهای امنیتی حکومت عربستان سعودی به داخل هتل محل اجرای مراسم و برهم زدن محفل مولودی و مداحی بودیم. به لطف خداوند و عنایات حضرت ولی‌عصر، حجت بن الحسن العسکری(عج) در نیمه شعبان آن سال توانستیم با توسل به خود امام زمان(عج) در یک مجلس مولودی چنان به ساحت مقدس حضرت مهدی موعود(عج) متوسل شویم که پس از گذشت سال‌ها از این سفر زیارتی و معنوی، هنوز خاطره آن هم برای من و هم سایر همسفرانمان باقی مانده است. یکی از مهم‌ترین آرزوهایم درعرصه مداحی این است که اگر توفیق شود و مورد عنایت پروردگار متعال قرار گیرم، دوست دارم در حضور وجود مقدس حضرت ولی عصر، حضرت مهدی موعود(عج) در مدینه منوره و روضةالنبی(ص) در حرم مقدس پیامبر اسلام(ص)، مدح و ثنای مادر و جده بزرگوارشان، حضرت فاطمه زهرا(س) را بخوانم.

خبرنگار: محمدحسین مروج کاشانی