بحث در خصوص محصولات مجاز و غیرمجاز در داروخانه‌ها و چگونگی عرضه آن‌ها از موضوعات چالش‌برانگیزی است که همچنان نیز ادامه دارد.

محصولات مجاز غیردارویی در داروخانه‌ها
سیدعلی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازان ایران در پاسخ به این پرسش که داروخانه‌ها علاوه بر دارو، مجاز به فروش چه محصولاتی هستند، به ما می‌گوید: بر اساس قانون مقررات امور پزشکی و دارویی، مواد خوردنی و آشامیدنی، داروخانه‌ها مجاز به فروش پنج گروه اصلی «داروهای شیمیایی»، «فرآورده‌های طبیعیِ سنتی»، «مکمل‌های غذایی، تقویتی و رژیمی»، «لوازم مصرفی پزشکی» و «محصولات بهداشتی و آرایشی» هستند، ضمن آنکه وزارت بهداشت فروش اینترنتی فراورده‌های طبیعی سنتی، مکمل‌های غذایی، تقویتی و رژیمی، لوازم مصرفی پزشکی و محصولات بهداشتی و آرایشی را برای داروخانه‌ها آزاد اعلام کرده است. البته گروه نخست، یعنی داروهای شیمیایی تنها باید در داروخانه عرضه شود و داروخانه‌ها حق فروش اینترنتی این داروها را ندارند. به همین دلیل مردم با اطمینان از اصالت محصولات عرضه شده در داروخانه‌ها، ترجیح می‌دهند فراورده‌های سلامت‌محور مثل محصولات آرایشی و بهداشتی را از داروخانه تهیه کنند. ضمن آنکه برخی مکمل‌های غذایی، فراورده‌های گیاهی و یا آرایشی و بهداشتی در نسخه پزشکان نیز تجویز می‌شوند. برای نمونه گروهی از پزشکان برای تسکین سرفه بیماران، شربت تیمیان تجویز می‌کنند و برخی از صابون‌های درمان جوش صورت، کرم‌های ترمیم‌کننده، شامپوهای مو و یا کرم‌های ضدآفتاب از سوی متخصصان پوست در نسخه بیماران تجویز می‌شود؛ واقعیت این است مرز مشخصی میان برخی از فراورده‌های گیاهی، مکمل‌های غذایی و یا محصولات آرایشی و بهداشتی با داروها وجود ندارد. از طرف دیگر، افرادی که قصد تهیه محصولات پوست یا مو مثل همین شامپوها و یا کرم‌ها را دارند، می‌توانند از اطلاعات داروخانه‌داران استفاده کنند زیرا علاوه بر پزشکان، داروسازها نیز اطلاعاتی درباره محصولات آرایشی دارند.

پیشگیری از عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی تقلبی
وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر موارد متعددی از فروش شامپوها و لوازم آرایشی تقلبی و عارضه‌زا توسط فروشگاه‌های لوازم آرایشی گزارش شده که سلامت شهروندان را به خطر انداخته است، ادامه می‌دهد: علاوه براینکه نظارت دقیقی بر قیمت‌های داروخانه‌ها وجود دارد؛ انواع داروها، فراورده‌های گیاهی، مکمل‌های غذایی، لوازم مصرفی پزشکی و محصولات بهداشتی و آرایشی که در داروخانه‌ها عرضه می‌شود توسط ضابطان بهداشتی بازرسی و کنترل می‌شوند و شهروندان می‌توانند به اصل و بهداشتی بودن آنچه از داروخانه‌ها می‌خرند، اعتماد کامل داشته باشند. برای همین نه تنها در ایران بلکه در همه کشورهای دنیا، قسمتی از داروخانه‌ها به فروش این‌گونه محصولات اختصاص داده شده و بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند حتی مسواک و دستمال کاغذی موردنیاز خود را از داروخانه‌ها تهیه کنند.

تبلیغ محصولات آرایشی زیبنده داروخانه نیست
فاطمی یادآور می‌شود: از پنج گروه محصول سلامت‌محوری که قانون‌گذار مجوز فروش آن‌ها را به داروخانه داده، سه گروه نخست یعنی داروهای شیمیایی، فراورده‌های طبیعیِ سنتی و مکمل‌های غذایی، تقویتی و رژیمی جزو مجموعه دارو محسوب می‌شوند و براساس قانون، فقط داروخانه‌داران مجاز به فروش این محصولات هستند و فروش آن‌ها خارج از داروخانه با قانون مغایرت دارد. اما با توجه به اینکه قانون‌گذار لوازم مصرفی پزشکی و محصولات آرایشی و بهداشتی را در گروه داروها قرار نداده، این محصولات در فروشگاه‌های تجهیزات و لوازم پزشکی و فروشگاه‌های محصولات آرایشی و بهداشتی و سوپرمارکت‌ها نیز عرضه می‌شوند و غیرقانونی نیست.
وی درخصوص تبلیغات در داروخانه‌ها نیز اظهار می‌کند: براساس قانون، تبلیغ دارو ممنوع است ولی تبلیغ محصولات آرایشی، بهداشتی و لوازم مصرفی پزشکی ممنوعیتی ندارد. با این حال با توجه به اینکه داروخانه‌ها برای مردم به عنوان مرجعی شناخته شده که از داروساز مشاوره دارویی و سلامت می‌گیرند، شایسته نیست با نصب پوسترهای تبلیغاتی، مردم را تشویق به مصرف محصولات آرایشی و بهداشتی خاص کنند. به همین دلیل با آنکه تبلیغات این محصولات در داروخانه‌ها ممنوعیت قانونی ندارد، در بازرسی‌هایی که از سوی دانشگاه‌های علوم پزشکی انجام می‌شود به داروخانه‌هایی که تبلیغات محصولات آرایشی دارند تذکر داده می‌شود.
فاطمی در پاسخ به این پرسش که چرا در بیشتر داروخانه‌ها عرضه محصولات آرایشی و بهداشتی از دارو پیشی گرفته، می‌گوید: دلیل اینکه داروخانه‌ها به این سمت رفته‌اند، سیاست‌های اشتباهی بوده که در سال‌های اخیر در زمینه تأسیس داروخانه اعمال شده و با وجود کاهش تأمین دارو در کشور و سهمیه‌بندی شدن آن برای داروخانه‌ها، صدور مجوز تأسیس داروخانه بدون محدودیت مکانی رو به افزایش است و همان سهمیه دارو در تعداد بیشتری داروخانه توزیع می‌شود و این موضوع امور اقتصادی داروخانه‌داران را با مشکل مواجه کرده و موجب شده وزنه فروش محصولات آرایشی و بهداشتی در داروخانه‌ها سنگین‌تر از فروش دارو باشد.
یکی دیگر از دلایل این است که گرچه مؤسسات پزشکی نباید در پی رقابت باشند اما متأسفانه برخی پزشکان به بیماران خود توصیه می‌کنند نسخه خود را از داروخانه موردنظر آن‌ها تهیه کنند. البته این رقابت منفی تنها شامل داروخانه‌ها نمی‌شود و سایر مراکز درمانی را هم دربرگرفته؛ به‌گونه‌ای که مؤسسات پزشکی را تبدیل به بنگاه اقتصادی کرده است.

خبرنگار: اعظم طیرانی