به گزارش قدس آنلاین، ۱۵ رجب سال ۶۳ هجری سالروز رحلت زینب کبری(س) بانوی قهرمانی است که پس از شهادت امام حسین(ع) پرچمدار نهضت عاشورا بود. بانویی که نه تنها الگوی شکیبایی و تقوا بود بلکه جایگاه علمی بی‌مثالی نیز داشت. در روایتی از امام سجاد(ع) خطاب به ایشان آمده است که «یا عمّة أَنْتِ بِحَمْدِ اللَّهِ عَالِمَةٌ غَیْرُ مُعَلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَیْرُ مُفَهَّمَة» یعنی شما دانشوری هستید که از گنجینه وحی، علم آموخته‌اید و کسی به شما آموزش نداده و اندیشمندی هستید که بدون معلم می‌فهمید.

در گفت‌وگو با منیره‌سادات کامرانی، استاد حوزه و دانشگاه، مدیر حوزه علمیه خواهران حضرت آمنه(س) فریدونکنار و نویسنده کتاب منزلت و شخصیت علمی حضرت زینب(س) به ابعاد شخصیت علمی عابده آل علی(ع) پرداختیم.

حضرت زینب(س) عقیله بنی هاشم

کامرانی با اشاره به شواهد تاریخی ثبت شده در تاریخ اسلام مانند کتاب «اسد الغابه فی معرفه الصحابه» نوشته عزالدین بن اثیر و کتاب «خصائص‌ الزینبیه» درباره شخصیت علمی حضرت زینب(س) می‌گوید: «بعد علمی شخصیت این حضرت را می‌توان با عناوین عقیله بنی هاشم، مقام عصمت صغری، مقام علم لدنی و مقام محدثه تعریف کرد. علمایی مانند بحرانی اصفهانی در تاریخ ثبت کرده‌اند که در روایات مکرراً از زینب کبری(س) با نام عقیله بنی هاشم، عقیله الوحی، عقیله‌النساء، سیده‌العقایل یا عقیله‌النبوه و عقیله قریش یاد شده است. ابن عباس نیز در روایاتی از حضرت زینب(س) با عنوان عقیله بنی هاشم یا عقیله قریش یاد کرده است».

وی در توضیح لقب عقیله حضرت زینب کبری(س) توضیح می‌دهد: «این نام به مقام عقلانیت، خردمندی و اندیشه‌ورزی حضرت زینب کبری(س) برمی‌گردد. ابن اثیر در کتاب اسد الغابه فی معرفة الصحابه از حضرت زینب(س) با عنوان لبیبه یا جزیله یاد کرده است. با مراجعه به کتاب لغت در می‌یابیم که لبیبه به معنای زن صاحب عقل خالص و پاک، صاحب تفکر و اندیشه است. جزیله نیز بر اساس آنچه که در کتاب لسان‌العرب آمده به معنای صاحب رأی، نظر نیکو و پسندیده است. شیخ جعفر نقدی نیز در کتاب خود آورده است که ولده زینب(س) فی حیات جدها رسول‌الله و کانت لبیبة جَزُلة و عاقلةُ لها قُوه جنانٍ، این گفته به معنای این است که حضرت زینب(س) در زمان حیات جدش متولد شد و او زنی صاحب عقل خالص و پاک و صاحب رأی بود. اینها تعابیری هستند که اثبات می‌کند حضرت زینب(س) به دلیل خردمندی و اندیشه‌ورزی خود با نام عقیله شناخته شده‌اند و این جای تعجب ندارد زیرا ایشان در زمان پیامبراکرم(ص) رشد کرده‌اند».

حضرت زینب(س) صاحب عصمت و علم لدنی

این استاد حوزه و دانشگاه اضافه می‌کند: «دومین شاهد تاریخی علم حضرت(س)، مقام عصمت صغری است. حضرت زینب(س) در دامن دختر حضرت محمد(ص) و صدیقه کبری متولد شد. نظر آیت‌الله جوادی آملی درباره عصمت حضرت زینب(س) این است که عصمت امر ذاتی و انحصاری نیست، بلکه امری اختیاری است. به این معنا که با توجه به آیه ۲۹سوره انفال غیر از ائمه اطهار(ع) و پیامبران نیز برخی افراد می‌توانند به مقام عصمت دست پیدا کنند. به بیانی دیگر انسان‌های عادی هم می‌توانند با تهذیب، تقوا، مراعات غذای حلال و حرام و محاسبه به مقام عصمت برسند اما عصمت دارای درجاتی است و آنها نمی‌توانند به درجه عصمت کبری دست پیدا کنند لذا ما برای حضرت زینب(س) نیز مقام عصمت را قائل هستیم پس او معصومه است».

کامرانی درباره علم لدنی حضرت(س) نیز تصریح می‌کند: «حضرت زینب(س) علم لدنی داشت و امام سجاد(ع) در بخشی از خطبه کوبنده خود درباره ایشان فرمود ای عمه آرام باش، باقیماندگان باید از گذشتگان عبرت گیرند، بحمدالله تو ناخوانده دانایی و نیاموخته خردمندی... این هم نشانه علوم لدنی حضرت زینب(س) بود. حضرت زینب(س)محدثه بود زیرا امور و عجایب خداوند متعال به او وحی می‌شد. خداوند امور را به برگزیدگان خودش الهام می‌کند. او پس از عاشورا ۸۳طفل و زن را مدیریت کرد زیرا از جای دیگری نیرو می‌گرفت. محدثه نیز به معنی زن راوی است. برخی از مورخان او را راوی گفته‌های همسران پیامبر(ص) می‌دانند و ابن عباس نیز در زمان نقل کردن خطبه فدکیه حضرت زهرا(س)، این خطبه را از زبان حضرت زینب(س) نقل می‌کند».

جایگاه سیاسی، اجتماعی و علمی حضرت زینب(س)

وی یادآور می‌شود: «شیخ صدوق هم در کتاب علل‌الشرائع مقداری از خطبه حضرت زهرا(س)را با سند از احمد بن محمد بن جابر و حضرت زینب(س)نقل می‌کند در حالی که حضرت زینب(س)در زمان بیان خطبه فدکیه که تقریباً یک کتابچه است، ۵سال بیشتر نداشت و اینکه کودکی ۵ساله تمام این خطبه را حفظ کند و به دیگران منتقل کند نشان‌دهنده نبوغ فکری حضرت زینب(س) است».

مدیر حوزه علمیه حضرت آمنه(س) اضافه می‌کند: «ابعاد شخصیت علمی حضرت زینب(س) را می‌توان به چند شاخه مقام علم و معرفت توحیدی حضرت، علم و معرفت او نسبت به مقام نبوت، علم و معرفت نسبت به آخرت و معاد در عقیده و عمل تقسیم کرد. بعد دوم شخصیت علمی حضرت زینب(س)خردمندی او در عرصه جامعه‌شناسی و سیاست است. او علم تفسیر قرآن، علم فقهی و علوم فقاهتی را داشت. فصاحت و بلاغت حضرت زینب(س) در نظم و نثر نیز قابل توجه بوده و اشعاری نیز از ایشان در تاریخ به ثبت شده است».

وی با بیان روایتی از عاشورا بیان می‌کند: «وقتی عبیدالله از او پرسید کَیْفَ رَأَیْتِ صُنْعَ اللَّهِ بِأَخِیکِ، زینب کبری(س) به عنوان سفیر کربلا با طمأنینه و اعتقاد راسخ توحیدی گفت ما رأیت إلاّ جمیلا و گفت آنچه خدا کرد در برابر دیدگان ما اهل بیت جز زیبایی نبود. شما را خدا ذلیل کرد. شما فاسقان هستید که اینگونه فسق خود را بروز دادید و ما جز این ندیدیم. یا آنجایی که می‌فرمایند اللهم تقبل منا هذا القربان، اوج معرفت توحیدی و عرفانشان نسبت به ساحت ربوبی پروردگار را نشان می‌دهد. در اینجا حضرت زینب(س) می‌گوید: خدایا این قربانی را از ما بپذیر. او در دوران دردناک پس از واقعه عاشورا نماز شبش را حتی برای یک شب ترک نکرد».

علم و معرفت حضرت زینب(س) به نبوت و معاد

این پژوهشگر علوم دینی درباره بُعد توحیدی حضرت زینب(س) و علم و معرفت او نسبت به مقام نبوت نیز عنوان می‌کند: «حضرت(س) در این بعد نیز کاملاً تحت‌الامر حجت زمان خودشان بود و اگر چه ما به عشق ایشان به برادرشان شکی نداریم اما آنچه در واقعه عاشورا دیده شد ورای عشق خواهری و برادری بود. در واقع حضرت زینب(س) از حجت خدا، ولی خدا و امام زمان خود اطاعت محض داشت. او پس از شهادت امام حسین(ع) نیز با توجه به شرایط بیماری حضرت سجاد(ع) در بیان مباحث حتی فقهی نایب امام زمان خود بود».

کامرانی در پایان درباره علم و معرفت حضرت زینب(س) نسبت به آخرت و معاد نیز می‌گوید: «در این مورد می‌توان به سخنان حضرت(س) در میان مردم کوفه اشاره کرد که فرمود و أَلَا بِئْسَ مَا قَدَّمَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْکُمْ وَفِی الْعَذَابِ أَنْتُمْ خَالِدُونَ أتَبْکُونَ أَخِی؟! یعنی ای مردم کوفه چه بد توشه‌ای اندوختید تا خدای خود را به خشم آورید و عذاب همیشگی او را برای خود رقم می‌زنید. مواردی از این دست که در تاریخ بسیار آمده نشان می‌دهد که زینب کبری(س) در خطبه‌های خود و در مناسبت‌های مختلف مردم را به یاد محاسبه روز قیامت و آخرت می‌انداخت و آن روز را خیلی جذاب، عالمانه و آگاهانه یادآوری می‌کرد. البته این بزرگوار در مدت خلافت حضرت علی(ع) بر کوفه، ۵سال کلاس تفسیر قرآن داشت و به خواست مردم به زنان اشراف و بزرگان قرآن می‌آموخت».

خبرنگار: مریم احمدی شیروان