مهم‌ترین پیام بعثت پیامبر اسلام(ص) را می‌توان در حدیث و فرموده‌اش جست، آنجا که فرمود: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأتَمِّمَ مَکارِمَ الْأَخْلَاقِ»؛ به‌راستی که من برای به کمال رساندن مکارم اخلاق مبعوث شده‌ام. بعثت پیامبری که آراسته به سجایای نکوی اخلاقی بود، زندگی دوباره به روح خسته و پژمرده اخلاق و مروت بخشید و احکام دین و دیانت را کامل و بستری برای تعالی مادی و معنوی جهانیان فراهم کرد.
در آستانه عید بزرگ مبعث، در گفت‌وگو با آیت‌الله سید احمد حسینی خراسانی، عضو مجلس خبرگان رهبری، مکارم اخلاقی پیامبر(ص) را بررسی کردیم.
ارمغان بعثت چه بود؟
آیت‌الله حسینی خراسانی در ابتدا با بیان اینکه بعثت در تاریخ خلقت و بشریت یک رخداد بسیار بزرگ، پرشکوه، با عظمت و سراسر خیر و رحمت است، می‌گوید: برای اینکه با عظمت بعثت و ارزش این رستاخیز بزرگ آفرینش و برکات و دستاوردهای آن بهتر و بیشتر آشنا شویم از روش قرآن بهره می‌گیریم. قرآن مجید در بیان ارزش‌ها و برجسته کردن آثار و برکات رخدادهای الهی سبک مخصوصی دارد که آن، روش مقایسه کردن است. مقایسه بین شرایط و اوضاع پیش از بعثت و در زمان بعثت و اوضاع و احوال پس از بعثت. به طور نمونه می‌فرماید اگر می‌خواهید بدانید بعثت چه نقشی در زندگی بشر داشته و چه تحولی به وجود آورده و چه برکاتی در پی داشته، کافی است شرایط و اوضاع مردم را در حوزه‌های اعتقادی، فرهنگی، اخلاقی، اجتماعی، عاطفی، اقتصادی و... در دو دوره پیش و زمان بعثت مرور کنید.
ایشان توضیح می‌دهد: در آیه ۱۰۳ سوره آل‌عمران آمده «و اذکُروا نعمت الله علیکم إذ کنتم أعداءً فألّف بین قلوبکم فأصبحتم بنعمته إخواناً» به این معنا که در نظر داشته باشید پیش از برانگیخته شدن پیامبر(ص) چه شرایط و اوضاعی داشتید؟ جنگ و تجاوز و خون‌ریزی، قتل و غارت؛ گاهی قبیله و مردمان منطقه‌ای نیروهای خود را مجهز کرده و به گروه دیگری یورش می‌بردند، می‌کشتند و به بردگی گرفته و اموال آن‌ها را چپاول می‌کردند. پس از مدتی گروه مغلوب، قوای خود را متمرکز کرده و به عنوان انتقام‌گیری حمله کرده و ویران می‌کردند و همه در ناامنی بودند. اما به برکت نعمت وجود پیامبر(ص)، فضای تفاهم و تعامل، دوستی و صمیمت و محبت، خدمت و امنیت به وجود آمد و در این فضا افرادی که با هم دشمن بودند، برادر شدند. در ادامه نیز آمده: شما لب پرتگاه سقوط در دره هولناک آتش سوزان بت‌پرستی، شرک، غارت، تجاوز و... بودید که خداوند با برانگیختن پیامبر(ص) شما را نجات داد. باید در نظر داشته باشیم ارمغان بعثت برای جامعه ما چه بود و ما چه بودیم و به برکت وجود پیامبر(ص) چه شدیم.
بیان فلسفه بعثت پیامبر(ص) در خطبه فدکیه
این عضو مجلس خبرگان رهبری در ادامه به خطبه فدکیه نیز اشاره و تشریح می‌کند: حضرت زهرا(س) مقام والای پیامبر اکرم(ص)، ویژگی‌ها و اهداف ایشان را در خطبه فدکیه شرح داده است. حضرت(س) در این خطبه به معرفی پیامبر اکرم(ص) می‌پردازد و در نخستین تعبیرات به گوهر وجودی ممتاز ایشان اشاره می‌کند که پیش از خلقتش برگزیده شده و در ادامه می‌فرماید: «او برای تکمیل اوامر الهی و اجرای فرمان‌های تکوینی او آمده بود»؛ در قسمت دیگری نیز به برکات وجود پیامبر(ص) و آثار قیام او اشاره می‌کند که چگونه جهل و خرافات را از بین برد.
آیت‌الله حسینی خراسانی یادآور می‌شود: رسول خدا(ص) در حالی مبعوث به رسالت شد و بعثت در شرایطی تحقق یافت که ملتها و اهل زمین «فَرَأی الاُمَمَ فِرَقاً فی اَدْیانِها» بودند، یعنی گرفتار گرایش‌های گوناگون دینی بودند. یکی آتش می‌پرستید، یکی خورشید، یکی ماه، یکی بت و... و برخی دیگر از روی جهل، منکر خدا بودند و بت و... را می‌پرستیدند. در آن زمان مردم با داشتن روحیه بسیار بسیار دور از رحم و عاطفه و انسانیت، دختر داشتن را ننگ می‌دانستند و برای فرار از ننگ دخترداری، اقدام به عمل وحشیانه زنده به گور کردن دختران نوزاد خود می‌کردند. براساس آنچه در آیه۵۸ سوره نحل آمده، در آن روزگاران وقتی فردی دارای فرزند دختری می‌شد، از شدت غم و عصبانیت، رخسارش سیاه و سخت دلتنگ و خشمگین می‌شد و برای فرار از ننگ اجتماعی، دختر را زنده به گور می‌کرد. اما در جامعه جاهلیت‌زده آن زمان که دختر را مایه ننگ و عار می‌دانستند، رفتار حضرت رسول(ص) با دخترش فاطمه زهرا(س)، نقش مهمی در تغییر آن فرهنگ منحط و توجه دادن به ارزش انسان‌ها داشت. اگر به این ارزش‌ها توجه داشته باشیم، به برکات بعثت بیشتر پی می‌بریم.
پیامبر(ص) شایسته‌ترین الگوی مکارم اخلاق
این استاد حوزه علمیه می‌افزاید: در جامعه پیش از اسلام، چیزی به نام اخلاق، مدارا، محبت، احساس، عاطفه و خدمتگزاری معنا و مفهومی نداشت اما وقتی پیامبر(ص) مبعوث به رسالت شد و مردم با او آشنا شدند، دیدند پیامبر(ص) قلب رئوف و مهربانی دارد؛ اخلاقی نیکو و پسندیده که در قرآن کریم نیز بارها مورد توجه و ستایش پروردگار قرار گرفته است.
او به برخی از این آیات اشاره و عنوان می‌کند: در آیه ۴ سوره قلم در توصیف پیامبر(ص) آمده: «وَ إِنَّکَ لَعَلی خُلُق عَظِیم» یعنی تو صاحب اخلاق عظیم و برجسته‌ای هستی. اخلاقی که عقل در آن حیران است؛ لطف و محبتی بی‌نظیر، صفا و صمیمیتی بی‌مانند، صبر و استقامت و تحمل و حوصله‌ای توصیف‌ناپذیر. یا در آیه ۱۵۹ سوره آل‌عمران آمده: «فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ» به این معنا که رحمت خداوند بر تو، تو را با مردم مهربان و خوش خوی گردانید. رفتار رسول خدا(ص) با مردم به قدری محبت‌آمیز بود که مردم، او را پدر مهربان خود می‌دانستند و در سختی‌ها به ایشان پناه می‌بردند. رفتاری پر از عطوفت تا جایی که خود حضرت(ص) فرمود: انَّما بُعِثتُ لِاُتمِمَّ مکارم الأخلاق، برای احیا و نشر مکارم اخلاق و نیکی‌های اخلاقی در جامعه مبعوث شده‌ام. عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به زمانه امروز تأکید می‌کند: در روزگار حاضر، در کشور خودمان، منطقه و حتی سراسر جهان، بیش از هر روز دیگر به محبت، رأفت و کرامت‌های اخلاقی نیاز داریم. لازم است در جامعه انس، الفت، اخوت، نوع‌دوستی و... را که فرهنگ و دستاورد بعثت و از آثار و برکات آن است زنده کرده و در رفتار با مردمان دیگر مکرمت‌ها را پیاده کنیم. امروز اگر قرار است مردم مختلف در سراسر جهان، دسته دسته و گروه گروه به آغوش گرم و با محبت اسلام بپیوندند باید اخلاق پیامبر(ص) که همان خوش‌رفتاری، محبت، سعه‌صدر، خدمت و... است را بیشتر از پیش زنده و به آن عمل کنیم.
آیت‌الله حسینی خراسانی می‌گوید: امروزه می‌توانیم با تأسی به پیامبر(ص) و با اخلاق خوب با نرمش بیشتری با مردم رفتار کنیم و حتماً با استفاده بیشتر مکارم اخلاقی می‌توان از مردمانی پرخاشگر، خشن، بداخلاق و افسرده؛ افرادی پرنشاط، مهربان، خونگرم، امیدوار و... تربیت کرد. باید به عنوان عضوی از یک خانواده و عضوی از یک جامعه، از خود شروع کنیم و این اخلاق کریمانه‌ای را که بعثت رسول خدا(ص) به عنوان هدیه‌ای انسانی و ارزشمند برای ما به ارمغان آورده، ترویج کنیم. در آن صورت بی‌شک در سایه اخلاق پیامبر(ص) و دستاوردهای بعثت، محیطی آرام، جامعه‌ای دارای امنیت، مردم با محبت، نظام کارآمد و خدمتگزار و کشوری مترقی و بالنده، به دور از فقر و بداخلاقی همراه با ارزش‌های اجتماعی خواهیم داشت.
خبرنگار: مریم احمدی شیروان
نظر شما