این شیوه ارائه خدمت، به ارتباط تصویری و صوتی بین بیمار و کادر پزشکی متکی است که نخستین استفاده گسترده از آن در سال ۱۹۸۸ پس از زلزله ارمنستان برای درمان آسیب‌دیدگان زلزله بود و از آن پس در کشورهای توسعه‌یافته مورد توجه قرار گرفت و در حال حاضر نیز برای ویزیت بیماران مزمن به‌ویژه پشتیبانی از مراکز سالمندان، پشتیبانی از مراقبت‌های پیشگیرانه و سلامت از راه دور مدرسه‌محور استفاده می‌شود.
در کشور ما نیز همزمان با شیوع کرونا برخی پزشکان برای رعایت دستورالعمل‌های درمانی و پیشگیری از خروج غیرضروری بیماران از منزل با استفاده از این روش، بیماران خود را ویزیت می‌کردند به‌گونه‌ای که این شیوه به دلیل مزایایی که برای بیماران به همراه داشت به سرعت مورد استقبال مردم قرار گرفت و در کشور گسترش یافت. به همین دلیل چندی است مسئولان وزارت بهداشت و درمان ضمن تأکید بر استفاده از این شیوه درمانی، به دنبال یافتن سازوکارهای اجرایی آن در کشور هستند. با این حال به نظر می‌رسد این طرح در همین ابتدای راه با موضوعات و چالش‌های مختلفی به‌ویژه در خصوص امکان دسترسی و نحوه استفاده از فضای الکترونیک مواجه است که باید تعیین تکلیف شود.

مزایای دوراپزشکی
علی سالاریان، معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی ایران در این خصوص به ما می‌گوید: دوراپزشکی یا تله‌مدیسن روشی برای ویزیت بیماران بدون نیاز به حضور در مراکز درمانی است که با استفاده از فناوری‌های ارتباط از راه دور انجام می‌شود و ارتقا یا تسریع خدمات سلامت را به همراه دارد. این سیستم در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته به‌وسیله بانک‌های اطلاعاتی، مرتبط ساختن مراکز درمانی و تیم درمان یا انتقال اطلاعات تشخیصی پیاده شده است. در ایران نیز با گسترش فضای مجازی و امکاناتی که در اختیار کاربران قرار دارد و پس از شیوع کرونا و محدودیت‌های تردد که به دلیل رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی اعمال شد، دوراپزشکی به صورت غیررسمی شکل گرفت و بسیاری از بیماری‌های مزمن، پوست، اعصاب و روان و به‌طور کلی بیماری‌های غیراورژانسی با ذکر علائم و با استفاده از دوربین‌های فضای مجازی، توسط پزشکان تشخیص داده می‌شد و پزشکان برای درمان آن‌ها دارو تجویز می‌کردند و تنها در مواردی که تشخیص بیماری به بررسی بیشتر نیاز داشت، به بیماران توصیه می‌شد برای معاینه بالینی به مطب مراجعه کنند تا از نزدیک مورد ارزیابی بیشتر قرار گیرند.
شورای عالی پزشکی کشور کلیات دوراپزشکی را مطرح کرده و تصمیم گرفته شده قوانین لازم برای دوراپزشکی تدوین و استفاده از این روش برای ویزیت بیماران به رسمیت شناخته شود تا همکاران پزشکی که مجوز ارائه خدمت به بیماران را دارند، بتوانند از این طریق بیماران خود را ویزیت کنند.

قانون می‌خواهیم
معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی ایران اضافه می‌کند: دوراپزشکی یکی از روش‌های درمانی برای دریافت مشاوره پزشکی در سطح بین‌الملل است و درحال حاضر در ایران نیز روزانه هزاران مورد دوراپزشکی از طریق نرم‌افزارهای داخلی و خارجی در حال انجام است. در واقع خدمات پزشکی از راه دور موجب تسهیل و تسریع دسترسی به متخصصان برای ارائه خدمات مشاوره‌ای، کاهش بار مراجعان مراکز درمانی و بهبود دسترسی عادلانه مردم به خدمات می‌شود که اگر ضوابط آن رعایت شود می‌تواند در حوزه ارائه خدمات درمانی به گردشگران سلامت نیز مورد استفاده قرار گیرد.
سالاریان با تأکید بر ضرورت قانونمند شدن ضوابط دوراپزشکی اذعان می‌کند: متأسفانه تاکنون وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی اقدامات قانونی لازم را برای به رسمیت شناختن خدمات پزشکی از راه دور انجام نداده‌اند، به همین دلیل ما در زمینه تدوین آیین‌نامه‌ها و قوانین مرتبط با دوراپزشکی از فناوری روز عقب هستیم.
به گفته این مسئول، یکی از مهم‌ترین موضوعات مورد نیاز برای عملیاتی شدن دوراپزشکی، ایجاد زیرساخت‌های لازم برای مستندسازی مدارک پزشکی است چرا که ممکن است فردی که از خدمات دوراپزشکی استفاده می‌کند، در آینده مدعی قصور پزشکی شود؛ بنابراین باید امکان ذخیره تجویزها و نسخه‌های پزشکی فراهم باشد تا در چنین شرایطی حق پزشک و بیمار برای دفاع محفوظ باشد. از این رو، سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت مشغول مطالعه راهکارهایی هستند که ضمن فراهم کردن امکان اصالت‌سنجی پزشکان ارائه‌دهنده خدمات درمانی دوراپزشکی، همکاران پزشک نیز بتوانند در یک بستر واحد به این شکل به بیماران خدمت ارائه دهند و به رعایت قوانین تعیین‌شده از سوی وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی متعهد باشند.

برای مناطق محروم چه کنیم؟
این مسئول با اشاره به تفاوت تعرفه پزشکی با دوراپزشکی، می‌افزاید: تعرفه دوراپزشکی تنها هزینه خدمات پزشکی را دربرمی‌گیرد. البته خدمت حرفه‌ای پزشکی که در فضای حقیقی مشغول ارائه خدمت است با خدمت حرفه‌ای پزشکی که در فضای مجازی مبادرت به درمان می‌کند تفاوتی ندارد و هر دو این همکاران دارای مدرک پزشکی هستند اما با توجه به اینکه نوع فنی این خدمات با هم متفاوت است و ارائه خدمت در فضای مجازی نیازی به مطب، منشی و پرداخت تعرفه آب، برق و گاز ندارد، پیشنهاد شده تعرفه خدمات دوراپزشکی ۷۰درصد تعرفه پزشکی باشد.
سالاریان در پاسخ به این پرسش که آیا با استفاده از دوراپزشکی می‌توان بخشی از کمبود پزشک متخصص در مناطق محروم را کاهش داد، می‌گوید: همان‌طور که می‌دانید ارائه خدمات درمانی از راه دور در بستر فضای مجازی فراهم است و ضرورت دارد دسترسی به اینترنت در کشور امکان‌پذیر باشد و در هر منطقه که دسترسی به اینترنت امکان‌پذیر است می‌توان از طریق دوراپزشکی خدمات موردنیاز را به بیماران ارائه داد. اما با توجه به اینکه در برخی مناطق کشور حتی دسترسی به تلفن همراه هوشمند برای مردم ممکن نیست، نمی‌توان گفت دوراپزشکی می‌تواند روشی برای جبران کمبود پزشک متخصص یا فوق تخصص در مناطق روستایی و کم‌برخوردار کشور باشد زیرا زیرساخت‌های پزشکی از راه دور همان زیرساخت‌های مورد استفاده در قانون نظام ارجاع است و اگر این قانون در کشور اجرا شود بسیاری از مشکلات مناطق محروم برطرف خواهد شد چراکه در کشورهایی که نظام ارجاع در حال اجراست همزمان با اجرای نظام ارجاع، دوراپزشکی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

خبرنگار: اعظم طیرانی