جهانی شدن ارزش‌ها
بیژن خواجه‌نوری، پژوهشگر اجتماعی و استاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه شیراز درخصوص جوانان امروز و تفاوت نگرش آن‌ها با نگرش جوانان گذشته به ما می‌گوید: مهم‌ترین تفاوت نسل جوان امروز با نسل گذشته در مفهوم جهانی شدن ارزش ها و مدرنیته است؛ در واقع پدیده جهانی شدن به دنبال مدرنیته و استفاده از شبکه‌های مجازی و اینترنت رخ داده و جهان امروز را به دنیایی بدون مرز تبدیل کرده است که اطلاعات گسترده در خصوص فرهنگ‌ها و سبک‌های مختلف زندگی را در دیگر کشورها در اختیار کاربران که تعداد قابل‌توجهی از آن‌ها را جوانان تشکیل می‌دهند قرار می‌دهد، به همین دلیل جوانان امروز تغییرات ارزشی بیشتری را تجربه می‌کنند، در حالی که جوانان نسل گذشته تا این حد تحت تأثیر مدرنیته قرار نداشتند.

تفاوت جوانان امروز با نسل‌های پیشین
خواجه نوری با اشاره به گسترش مرزهای علم و دانش و توسعه فضای مجازی در دوران مدرنیته و پسامدرن در دنیای امروز می‌افزاید: گسترش فضای مجازی موجب شده اطلاعات به سرعت انتشار پیدا کند و افراد با مظاهر نوین فرهنگ و تمدن در جهان پیرامون خود آشنا ‌شوند و بخواهند رفتارهای خود را با فرهنگ و تمدن جدید هماهنگ کنند و همین موضوع موجب تفاوت‌های مشهود آن‌ها با نسل‌های پیش شده است. البته تأثیرپذیری جوانان از مدرنیته در دوره‌های مختلف وجود داشته و انکارناپذیر است، برای مثال نگرش جوانان دهه۶۰ که جوانان دوره پهلوی دوم محسوب می‌شدند با جوانان دهه ۴۰ که در دوره پهلوی اول زندگی می‌کردند، متفاوت بود. اما اکنون به دلیل نفوذ شبکه‌های مجازی در جامعه جهانی این تفاوت‌ها مشهودتر است و با اطلاعاتی که در اختیار جوانان قرار داده می‌شود ذائقه آن‌ها را در حد گسترده‌ای تغییر داده و ارزش‌های ایشان را دگرگون کرده است در نتیجه موجب شده جوانان امروز خواسته‌ها و نیازهایی را مطالبه کنند که جوانان نسل گذشته آن‌ها را تجربه نکرده بودند و این موضوع جامعه را با شکاف نسلی مواجه کرده است. به این معنا که گستره انتظار جوانان امروز از زندگی، بسیار بیشتر از انتظارات جوانان دهه ۶۰ از زندگی است.

فرزند زمان خویشتن باش
این پژوهشگر اجتماعی حوزه جوانان با اشاره به حدیث صریح مولی الموحدین حضرت علی(ع) مبنی بر اینکه «فرزندان خود را به آداب و رسوم زمان خود اجبار نکنید، زیرا آن‌ها ‌برای زمانی غیر از زمان شما آفریده شده اند» می‌افزاید: گرچه ممکن است نسل جوان امروز با نسل گذشته تفاوت داشته باشند اما این موضوع به معنای فاصله گرفتن آن‌ها از ارزش‌های دینی جامعه نیست. اسلام از ظرفیت بسیار بالایی برای به‌روز شدن برخوردار است و سیاست‌گذاران فرهنگی جامعه باید بکوشند این ارزش‌ها را مطابق با نیاز جوانان امروز به‌روز کنند تا با ارتقای سطح فرهنگ جامعه فاصله تفاوت‌ها بین نسل‌ها کاهش یابد و تصمیم‌گیران جامعه که بیشتر آن‌ها از نسل گذشته هستند، بتوانند نیازهای جوانان را به‌درستی درک کنند و به آن‌ها پاسخ دهند.
اگر مسئولان به علوم اجتماعی جدید آشنا باشند و سیاست‌گذاری‌های خود را بر مبنای نیازهای جوانان تطبیق دهند، تا حد قابل‌توجهی می‌توانند از شکاف نسل‌ها و حتی مهاجرت جوانان که کمترین پیامد آن خروج ارز و بزرگ‌ترین آسیب آن خروج سرمایه‌های انسانی از کشور است پیشگیری کنند. اما اگر به این دو مهم توجه نداشته باشند بی‌تردید شکاف نسل جامعه امروز با جوانان دهه۷۰، در آینده به گسست نسل جامعه۱۴۱۰ ایران با دهه هشتادی‌ها و دهه نودی‌ها تبدیل خواهد شد.

بازاندیشی هنجارها
این استاد دانشگاه با انتقاد از مطالعاتی که در حوزه جوانان از سوی نهادهای مختلف فرهنگی و اجتماعی انجام می‌شود، می‌گوید: متأسفانه برخی از این مطالعات با نگاه از بالا به پایین و بیش از اندازه خوش‌بینانه به همه هنجارهای پیش‌بینی‌شده از سوی سیاست‌گذاران فرهنگی انجام می‌شود که نتیجه‌ای از پیش تعیین‌شده دارد و هیچ خروجی برای نظام و جامعه در پی ندارد. در حالی که جامعه امروز نیازمند تحقیقات و پژوهش‌های عالمانه‌ای است که با در نظر گرفتن شرایط زمان و مکان و با بررسی نیازهای اساسی جوانان بتواند ضمن بازاندیشی و به‌روز کردن هنجارهای فرهنگی و ارزش‌های ایرانی اسلامی، به روش صحیح به مطالبات جوانان پاسخ دهد و به فرموده رهبر معظم انقلاب زمینه‌ساز امید جوانان به آینده شود.
وی ادامه می‌دهد: نسل جوان دیروز انتظار ندارد جوانان امروز از فرهنگ ایرانی اسلامی فاصله بگیرد با این‌حال فناوری‌های نوین، اطلاعاتی را در اختیار جوانان قرار می‌دهد که متأثر از فرهنگ غربی است. رسانه‌های فارسی‌زبان بیگانه با بررسی نیازهای فرهنگی جوانان و نوجوانان ما، برای آن‌ها خوراک فرهنگی تولید می‌کنند و می‌کوشند آن‌ها را مجذوب سبک زندگی غربی کنند. بنابراین اگر بخواهیم ذائقه فرهنگی و مطالبات جوانان ما متأثر از سبک زندگی غربی نشود، باید با نزدیک کردن نگرش خود به نگرش آن‌ها و پاسخ‌گویی به مطالباتشان امید این نسل را به آینده تقویت کنیم.

افتخار به فرهنگ ایرانی و اسلامی
به گفته خواجه‌نوری همه ما به فرهنگ ایرانی‌اسلامی خود اعتقاد داریم و به آن افتخار می‌کنیم. این یک واقعیت است که اسلام دین و تمدنی پویاست و قادر است جوانان هر زمان را در هر مکان شیفته خود کند. از سویی دیگر با توجه به اینکه جوانان هر دوره مطالبه‌گر و خواهان تغییر و تحول هستند، نمی‌توان انتظار داشت همچون پدران ۶۰ساله و پدربزرگ‌های ۸۰ساله خود زندگی کنند، زیرا هرچه فرهنگ پویاتر باشد، جوانان بیشتری را به خود جذب می‌کند، همان‌طور که اگر منفعلانه رفتار کنیم جذب دیگر فرهنگ‌ها می‌شوند. بنابراین با توجه به اینکه فرهنگ ایرانی و اسلامی ما قابلیت به‌روز شدن دارد، لازم است با بازاندیشی ارزش‌های بنیادین جامعه و به‌روز کردن آن‌ها هنجارهای تازه‌ای را برای جامعه تعریف کرد و به نیاز تحول و تغییرپذیری جوانان پاسخ داد.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این پرسش که چه راهکاری می‌توان برای بازاندیشی و به‌روز کردن هنجارهای فرهنگی جامعه پیشنهاد داد، می‌گوید: اگر به میانگین سن مسئولان و تصمیم‌گیران کشور توجه کنیم، متوجه خواهیم شد که طی یکی - دو دهه گذشته مسئولان جوانان را جدی نگرفته و در واگذاری مسئولیت‌ها به آن‌ها توفیق چندانی نداشته‌اند. البته نباید این واقعیت را نیز نادیده گرفت که یکی از معضلات جامعه امروز ما مسئولیت‌پذیری جوانان است که در شیوه تربیتی آن‌ها ریشه دارد. بررسی‌های انجام شده در این حوزه نشان می‌دهد طی دو دهه اخیر نهاد خانواده، مدرسه و حتی دانشگاه در واگذاری مسئولیت به کودکان و نوجوانان دیروز که جوانان امروز هستند کم‌کاری کرده‌اند و همین موضوع موجب شده است جوانان ما در مقایسه با جوانان دهه‌های گذشته آن‌گونه که باید حس مسئولیت‌پذیری نداشته باشند.
خواجه‌نوری با تأکید براهمیت توجه مسئولان به جوانان و مطالبات آن‌ها اضافه می‌کند: این یک واقعیت است که هرچه امید جوانان به آینده افزایش پیدا کند به همان میزان آسیب‌های اجتماعی همچون فقر، طلاق، اعتیاد، خودکشی و به طور کلی نارضایتی آن‌ها از جامعه کاهش می‌یابد و به این ترتیب زمی��ه بهره‌وری بیشتر از ظرفیت نیروی جوان و در پی آن پویایی، رشد و توسعه کشور فراهم خواهد شد.

خبرنگار: اعظم طیرانی