هر کدام از ما مشهدی‌ها در طول سال هر زمان از خانه بیرون می‌آییم در بین مقصدهای متعددی که داریم با قصد قبلی و بدون قصد قبلی ممکن است گذرمان به حرم مطهر امام‌رضا(ع) بیفتد و سلامی خدمت ایشان عرض کنیم اما یک روز در سال است که مقصد بیشتر مشهدی‌ها و همچنین زائران این ارض‌اقدس خانه علی‌ابن‌موسی‌الرضا(ع) است. روزی که از یک طرف دلمان خوش به آمدن بهار است و از طرف دیگر دلشوره روزهای رفته را داریم. این است که خسته از سالی که گذشته و امیدوار به سال نو هر کدام بتوانیم خودمان را به آستان امام هشتم می‌رسانیم تا در کنار ایشان بهترین لحظه را برای ورود به سال جدید برای خودمان ثبت‌وضبط کنیم. این رسم دیرینه و قرار عاشقانه از گذشته‌های دور با مردم خراسان بوده است و به ما ارث رسیده است. رسمی که به گفته اسناد، تاریخچه‌ای پانصد ساله دارد. تاریخچه‌ای که خود منبع شکل‌گیری آداب و آیین‌های ماندگاری شده‌است. در ادامه به آیین‌های کهن نوروز که با آستان مبارک علی‌ابن‌موسی‌الرضا(ع) گره خورده، نظری می‌اندازیم.

یک قرار عاشقانه

نوروز یکی از قدیمی‌ترین جشن‌ها و آیین‌های کهن در  میان اقوام و ملل است. در حال حاضرکشورهای بسیاری مثل هند، جمهوری آذربایجان، تاجیکستان، قزاقستان، ترکمنستان و ... مانند ایرانیان این روز را جشن می‌گیرند. با این وجود مردم سرزمین ما این جشن آیینی را با مذهب خود آمیخته و به آن رنگ و بوی دیگری بخشیده‌اند. به همین دلیل اصلا عجیب نیست که می‌گویند بزرگترین و قدیمی‌ترین اجتماع نوروزی از آن ماست. اجتماعی که از دورهمی دوستداران علی‌ابن‌موسی‌الرضا(ع) در حرم مطهر ایشان در آستانه تحویل سال شکل می‌گیرد. دورهمی عاشقانه که هر سال پررونق‌تر از سال پیش برگزار می‌شود و حتی در ایامی که کرونا، آمدن بهار را هم در کشورمان متوقف کرده بود، دوستداران امام هشتم شیعیان، سال نو را در پشت درهای بسته حرم مطهر تحویل کردند. این اجتماع بزرگ در روز ابتدای هر سال با سخنرانی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر تکرار می‌شود.

خانه تکانی در حرم مطهر

خانه علی‌ابن‌موسی‌الرضا (ع) هم مثل خانه‌های خودمان است و با اینکه در طول سال خادمان این حضرت همیشه مشغول مراقبت، نظافت و آماده‌سازی رواق‌ها و صحن‌های حرم مطهر برای پذیرایی از زائران هستند اما در روزهای پایان سال نیز خادمان حرم مانند بسیاری از ما مشغول خانه تکانی هستند. در اسناد آستان قدس رضوی یک سند از سال ۱۳۰۷ شمسی وجود دارد که به تنظیف حرم به مناسبت شب عید نوروز اشاره دارد. در متن سند آمده است: حسب‌الامر مقرر شده است که «تنظیف قبل از نوروز معمول سالیانه  بیوتات از نیم چهارشنبه غره شهر شوال شروع که در یکشنبه پنجم ختم گردد». این وظیفه معمولا طی یک برنامه‌ریزی مشخص برای کشیک های مختلف انجام می‌شده‌است.

خرید لباس و کفش و شیرینی

همیشه بخشی از موقوفات حرم مطهر رضوی به درخواست واقفان صرف کمک به نیازمندان می‌شده‌است. با این وجود آن‌طور که اسناد می‌گویند آستان مقدس امام هشتم(ع) در از گذشته‌های دور کمک به کودکان بی‌سرپرست و نیازمندان به مناسبت نوروز مرسوم بوده است. در میان اسناد موجود در آرشیو آستان قدس رضوی برخی اسناد به صورت مخارج تهیه لباس برای ایتام سادات در عید نوروز اشاره دارد. همچنین کمک به کودکان نیازمند و خرید لباس و کفش و شیرینی برای ساکنان جذام‌خانه و نوانخانه رضوی از دیگر اقداماتی است که در اسناد به آنها اشاره شده‌است.

عیدی هدایا و خلعت بخشی

اهدای عیدی و پاداش به خادمان، فراشان و کارکنان حرم مطهر از دیگر آداب نوروزی بارگاه منور رضوی است که شامل مواجب نقدی و مزایای دیگری مانند لباس بوده است. اما منسوبین و امرای کشوری، وجوهاتی از نذورات داخل حرم را برای تبرک و خلعت‌های نوروزی دریافت می‌کردند. نخستین سندی که به دادن خلعت به خادمان آستان قدس رضوی اشاره دارد مربوط به سال ۱۰۱۶ قمری است که به مولانا امیرمحمد جعفری رضوی پیش نماز اهدا شده‌است.

اهدای کارت‌های تبریک

از جمله اسناد بسیار جالب که در مدیریت اسناد استان قدس رضوی نگهداری می‌شود مجموعه‌ای از کارت پستال‌ها با طرح‌ها و موضوعات مختلف است. کارت‌هایی که برای آصف‌السلطنه به جهت احوال‌پرسی و تبریک نوروز ارسال شده‌ دو نمونه بسیار جالب از این مجموعه است.

اهدای البسۀ متبرک به مقامات دولتی، پرداخت انعام و خلعت به کارکنان آستان قدس رضوی، چراغانی صحن‌ها و پذیرایی از سران و شخصیت‌ها در حرم مطهر امام رضا (ع) به مناسبت عید نوروز از جمله موضوعات این اسناد است.