ساخت مدرسه ای توسط معمار آستان قدس رضوی

آنچه اسناد موجود روایت می‌کنند مدرسه علی نقی میرزا حدودا در سال ۱۲۳۹ قمری ساخته شده، داستان از این قرار است که علی نقی میرزا ملقب به «رکن الدوله» که در دوره قاجار  زمان سلطنت فتحعلی شاه متولی آستان قدس رضوی و استاندار خراسان بود تصمیم می‌گیرد در حرم مدرسه‌ای بسازد.

او ابتدا صحن نو را به کمک حاج آقاجان، معمارباشی آستان قدس رضوی احداث و چون قطعه زمینی در قسمت غربی صحن نو متروک مانده بود، آنجا را به مدرسه علمیه تبدیل می‌کند.

«رکن الدوله» وقتی این مدرسه را می‌سازد متوجه می‌شود که بخش‌هایی از زمین‌های فعلی صحن نو، صحن کهنه و بیوتات هنوز باقی مانده، این شد که در این زمین‌ها هم ساختمان مدرسه را امتداد می دهد تا این مدرسه از نظر ساخت کم و کثری نداشته باشد.

حیاط این مدرسه مستطیل شکل است و ساخت آن به گونه‌ای بوده که سه اتاق دو اشکوبه و سه اتاق با درب‌های بزرگ در اطراف آن قرار دارد، همچنین، مدرسه در وسط این حیاط واقع شده بود.

چرا مدرسه «علی نقی میرزا» تعطیل شد

این بنا هیچ‌گاه شکل مدرسه به خود نگرفت و بیشتر محل استقرار دفاتر اداری و خدمه آستان قدس بود؛ همچنین در قسمتی از مدرسه، میرزا علیرضا مستوفی مهمان‌خانه‌ای ساخته بود که در اسناد با نام اتاق مهمان‌خانه علینقی‌میرزا آمده است.در برخی منابع اشاره شده که مدرسه علینقی میرزا حرم امام رضا (ع)، به این دلیل که در زمین موقوفه آستان قدس و یا موقوفات مسجد جامع گوهرشاد و برخلاف مقررات آستانه ساخته شده بود، تعطیل شد. به نظر می‌رسد به‌همین‌دلیل اعتمادالسلطنه از این مدرسه در شمار مدارس علمیه مشهد نام نبرده و در منابع و سفرنامه‌های دیگر نیز تنها به ذکر نام آن اکتفا شده است. در اسناد هم خبری از وضعیت آموزشی مدرسه یا طلاب و مدرسان آن نیست.

از مدرسه تا رواق

وقتی مدرسه تعطیل می‌شود بخشی از مکان آن به عنوان کشیک خانه خدام استفاده می شود و قسمت فوقانی آن را نیز به مخزن کتابخانه آستان قدس رضوی تبدیل می کنند، در نتیجه تمام مدرسه جزو اماکن متبرکه شد.سرانجام در سال‌های ۴-۱۳۴۲شمسی، این مکان پس از نوسازی و ایجاد تغییراتی در قسمت‌های داخلی آن به صورت رواق بزرگی به نام رواق دارالذکر درآمد.

در سال ۱۳۴۳ شمسی به دلیل توسعه جا برای زوار به دستور تیمسار امیر عزیزی نائب التولیه، آسایشگاه پاسداران، از سالن غربی تحتانی به مدرسه علی نقی میرزا به اتاق فوقانی آن که در تصرف کتابخانه بود انتقال یافت، این آسایشگاه را که سه درگاه و در بزرگ به فضای مدرسه داشت و طول آن بیش از ۱۱ متر و عرض آن جدای شاه‌نشین‌های جانبی ۳ متر و ۱۲ سانتیمتر و ارتفاع آن ۴ متر و ۳۵ سانتیمتر بود، تعمیرات اساسی و آینه‌کاری زیبایی شد، فرش کف و ازاره آن را سنگ مرمر زیبایی کرد.