به گزارش قدس خراسان، هفت‌خان تعیین تکلیف ناحیه منفصل توس از آن گره‌هایی است که هر بار در آستانه باز شدن، دوباره کور می‌شود و دود این وضعیت به چشم مردمی می‌رود که نه اجازه ساخت و ساز دارند نه می‌توانند زمان را متوقف کنند پس مرتکب ساخت و سازهای غیرمجاز می‌شوند؛ ساخت و سازهایی که گاه برای ایجاد یک سرپناه بالای سر زن و بچه قشر ضعیف است و گاه باغ‌ویلایی استخردار برای خوش‌گذرانی آخر هفته قشر مرفه. این شرایط اما برای محدوده تاریخی توس حساسیت ویژه‌ای دارد.
نقشه‌های ماهواره‌ای محدوده تاریخی توس در گوگل نشان می‌دهد در ۱۰سال اخیر اراضی با سرعت زیادی تفکیک و تبدیل به باغ‌ویلا شده‌اند؛ موضوعی که به راحتی نمی‌توان از آن عبور کرد.
اول بهمن ۱۴۰۱ بود که یک نفر از اهالی توس باانگیزه ساخت و ساز غیرمجاز به صورت غیرقانونی اقدام به تخریب بخشی از دیوار تاریخی شهر توس کرد و پرونده‌اش با شکایت سازمان میراث فرهنگی به مراجع قضایی ارسال شد؛ اما آیا مرمت می‌تواند دیوار تاریخی تخریب شده را مانند روز اول کند؟
ساکنان توس علیا به کجا منتقل می‌شوند؟
اما در این بین تکلیف مردم چیست؟ به گفته شهردار منطقه ۱۲، سه هسته جمعیتی در محدوده تاریخی توس ساکن هستند که دو هسته جمعیتیِ توس سفلی و اسلامیه باید سکونتشان در همان محل تثبیت شود؛ اما اجازه توسعه‌ای داده نمی‌شود و همواره مراقبت می‌شود که توسعه نیابد و از سایر اراضی برای توسعه گردشگری و فرهنگی استفاده شود.
سومین هسته، در توس علیا با حدود هزار نفر جمعیت روی شهر تاریخی دوره سلجوقی قرار گرفته است. مردم توس علیا از نداشتن آسفالت و محروم بودن از پروژه‌های عمرانی و بلاتکلیفی ساخت و سازها گلایه دارند و شرایط‌شان را با دیگر بخش‌های توس مقایسه می‌کنند.
رئیس کمیسیون ویژه بهسازی و توسعه توس در این باره میگوید: طبق نظر کارشناسان میراث فرهنگی، شهر تاریخی سلجوقی زیرتوس‌علیاست و در طرح راهبردی هم به صراحت اعلام شده که محدوده شهر سلجوقی باید تخلیه و ساکنان به محل دیگری منتقل شوند.
مجید طهوریان عسکری درباره منابع مالی این تملک و جابه‌جایی اظهار می‌کند: قرار است تملک‌ها ذیل یک کمیته و از محل اجرای طرح راهبردی و تفصیلی در توس تأمین شود. برای اسکان افراد هم سه قطعه زمین پیشنهاد شده که باید بیشتر بررسی شود.
باغ‌ویلا یا سرپناه؟
سرپرست معاونت میراث فرهنگی خراسان رضوی نخستین و مهم‌ترین قدم در راه پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز در محدوده تاریخی را تهیه طرح ویژه می‌داند و به خبرنگار قدس خراسان میگوید: برای تهیه طرح ویژه ۳۶۰ هکتار محدوده تاریخی، مشاور انتخاب شده و کارش را آغاز کرده است. قرارداد چهار ماهه است؛ اما نهایتاً تا ۶ ماه کار تحویل خواهد شد.
احسان زهره‌وندی در ادامه عنوان می‌کند: در این طرح ویژه کاربری‌ها مشخص می‌شود و پس از تصویب در کمیسیون ماده۵ و شورای عالی شهرسازی ملاک عمل همه دستگاه‌ها قرار می‌گیرد تا جلو ساخت و سازهای غیرمجاز یا فعالیت‌هایی مانند آسفالت معابر گرفته شود.
وی ضمن اظهار نگرانی از ساخت و سازهای غیرمجاز در محدوده تاریخی تصریح می‌کند: شهرداری برای تأمین منابع مالی باید ورود کند. ساخت و سازهای غیرمجاز همچنان به توس ضربه می‌زنند. نیاز است همه دستگاه‌ها پای کار باشند. مردم محلی هم متوجه اهمیت مکانی که در آن زندگی می‌کنند، باشند و از فعالیت افراد سودجو که زمین‌ها را به صورت غیرقانونی تفکیک می‌کنند و سبب گسترش ساخت و سازهای غیرمجاز می‌شوند، جلوگیری به عمل آورند.
مدیر پایگاه میراث فرهنگی توس با بیان اینکه توس علیا حاصل ساخت و سازهای غیرمجاز است، اظهار می‌کند: عکس‌های هوایی از این محل، استخر و باغ‌ویلاها را نشان می‌دهد و کاربری‌های ضروری مردم نیست. توس علیا در تصاویر هوایی دهه‌های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ وجود ندارد و الان هم بیشتر باغ‌ویلاهای استخردار را نشان می‌دهد و تعداد خیلی کمی از مردم در این منطقه، ساکن محسوب می‌شوند.
زهره‌وندی بیان می‌کند: محدوده تاریخی توس با مساحت ۳۶۰هکتار، دارای دیواری به طول ۷ متر و چهار دروازه بوده و از این مساحت حدود ۹۰ هکتار در تملک میراث است. در طرح راهبردی این طور بود که ۳ هزار و ۶۰۰ هکتار از توس به منطقه ۱۲مشهد الحاق شود تا از محل درآمدهایی مانند حق ورود به محدوده و تغییر کاربری‌ها که در نتیجه این الحاق حاصل می‌شود، تملک‌ها در محدوده تاریخی توس انجام گیرد.
وی ادامه می‌دهد: در این طرح اسلامیه و توس سفلی باید تثبیت شده و زمین‌هایی که ساخت و ساز انجام نشده، برای پیشگیری از ساخت و سازهای غیرمجاز تملک شود.
کوچک شدن ناحیه منفصل توس گره تملک‌ها را کور کرد
یکی از مشکلاتی که در تهیه طرح ناحیه منفصل توس رخ داد، اعمال نظر منفعت‌طلبانه و غیرکارشناسی برخی تصمیم‌گیران در افزایش مساحت ۶۰۰ هکتاری این محل به ۳ هزار و ۶۰۰هکتار بود. افزایشی که ۳ هزار هکتار از اراضی کشاورزی را وارد این طرح کرده بود. ورود و پیگیری رسانه‌ها و دستگاه‌های نظارتی در نهایت حدود هزار و ۸۰۰ هکتار از این اراضی را از طرح خارج کرد؛ موضوعی که معاون میراث فرهنگی این طور روایت می‌کند: وقتی جهاد کشاورزی به موضوع ورود کرد، هزار و ۸۰۰ هکتار از طرح خارج شد و شهرداری گفت از هزار و ۸۰۰ هکتار باقیمانده در طرح، درآمدی که کفاف تملک‌ها و آزادسازی‌ها را بدهد، حاصل نمی‌شود. این در حالی است که طبق صورتجلسه که بین استانداری، میراث فرهنگی و شهرداری منعقد شده بود، شهرداری باید این کار را انجام دهد. با این حال در دوره‌های گذشته شهرداری مصمم بود به هر صورت این تملک‌ها را به خاطر شهر انجام دهد؛ اما از سیاست‌های شهرداری در این دوره اطلاع ندارم.
زهره‌وندی تهیه طرح ویژه توس را از ملزومات ثبت جهانی می‌داند و میگوید: برنامه‌ای برای حفاری و بالا آوردن کل شهر سلجوقی در محدوده تاریخی توس نداریم؛ چرا که خطر آسیب و هوازدگی وجود دارد؛ اما بعضی قسمت‌ها را که بتوانیم حفاظت کنیم، بیرون می‌آوریم.
توس که تا بهمن ماه سال ۱۳۹۱ به عنوان یک روستای تابع مشهد شناخته می‌شد، با تأیید شورای عالی معماری و شهرسازی کشور در تاریخ ۲۶ بهمن ۱۳۹۱ به عنوان یک محدوده منفصل شهری به شهرداری مشهد واگذار و از آن به بعد در برزخی بین شهر و روستا سرگردان شد. افراد زیادی به طمع سود بیشتر اقدام به تفکیک اراضی کشاورزی کردند و به این ترتیب تنها چیزی که در این آشفته‌بازار رونق گرفت، ساخت و سازهای غیرمجازی بود که حتی به دیوار تاریخی هم رحم ندارد.
خبرنگار: معصـومـه مـؤمـنیـان
نظر شما