آن طور که اسناد موجود روایت می‌کند میر محمد مؤمن که با نام میرمحمد مؤمن استرآبادی شهرت داشت و معلم فرزندان شاه عباس صفوی بود، او در زمان شاه محمد خدابنده از ایران خارج شد و بعد از سفر حج به دکن رفت، در آنجا از سوی محمدقلی قطب شاهی به مقام پیشوایی رسید.

با وجود اینکه برخی از اسناد نشان دهنده این است که میرمحمد مومن در در نیمه دوم قرن دهم هجری قمری می‌زیسته، اما اسناد معتبری درباره تاریخ تولد وی وجود ندارد.

از معلمی در ایران تا پیشوایی در هند

مدت‌ها پیش از آنکه شاه طهماسب در سال ۹۷۶ هجری قمری وی را به عنوان معلم فرزندان خود برگزیند، عالمی متبحر و مشهور بود و در سال ۹۸۹ ایران را به قصد حیدرآباد ترک کرد، سپس شاه طهماسب معلمی فرزند خود حیدر میرزا را به او سپرد.

او در سال ۹۸۶ هجری قمری پس از آنکه شاگردش حیدر میرزا درگذشت، از قزوین به عراق و عربستان رفت و از آنجا راهی هند شد.

اسناد موجود تاریخ‌نویسان، ورود مؤمن استرآبادی را به گلکنده در حیدرآباد دکن، اوایل ماه محرم سال ۹۸۹ هجری قمری عنوان کردند که به محض ورود از ملازمان سلطان ابراهیم قطب شاه شد و پس از درگذشت ابراهیم قطب شاه در ۲۱ ربیع‌الثانی ۹۸۸ هجری قمری، به ملازمت فرزندش محمد قلی درآمد.

پس از آنکه میر محمد مؤمن به پیشوایی رسید، دو رخداد مهم در سلطنت قطب شاهی به وقوع پیوست؛ یکی تأسیس شهر حیدرآباد و دیگری ترویج عمومی مذهب شیعه با تأسیس عاشورخانه‌ها و برپایی علم‌هایی با نام شهدای کربلا که علاقه شخصی میرمؤمن در هر دو دخالت داشت.

از ساخت اماکن مختلف روی یک کوه تا وقف آن

حیدرآباد شهری که اساسش را میرمحمد مومن بنا کرد در حال حاضر مرکز ایالت آندرا پرادش هند و پایتخت سلسله نظام‌های دکن است، نکته جالب توجه این شهر وجود بناهایی است که معماری آن شباهت زیادی به بناهای معماری ایرانی اسلامی موجود در مشهد دارد، به طوری که بسیاری از کارشناسان معتقدند بنایی همچون چارمنار در این شهر همچنان از نمادهای نفوذ فرهنگ ایرانی و شیعی در دکن به شمار می‌رود.

چارمنار، یک بنای مذهبی برای نمایش مذهبی و تعزیه بوده که در بلندترین بخش آن مسجدی ساخته شده و این موقعیت موجب شد که مسجد در هنگام سقوط گلکنده تخریب نشود.

مشخص نیست در چه سالی مؤمن استرآبادی زمینی را خرید، اما آن طور که اسناد موجود روایت می‌کنند او پس از خرید زمین، خاک کربلا را در آن پخش کرد و کاروانسرا، مسجد و آب انباری در آن ساخت و سپس با تمام ملحقاتش وقف قبرستان کرد، تمام این زمین و اماکنی را در آن ساخته شده همان موقوفه امام رضا (ع) است که چون هم ابعاد گسترده‌ای دارد هم کوهی که این اماکن بر آن ساخته شده وقف شده است از آن به عنوان بزرگ‌ترین موقوفه امام رئوف در هند یاد می شود.

درست خوانده اید وقف کوه هم انجام شده، در واقع چهارقرن پیش زمین‌های اطراف این کوه نیز توسط سلاطین قطب‌شاهی وقف این کوه شد، به طوری که درآمد حاصل از این زمین‌های زراعی بیش از ۱۵ درصد کل درآمد موقوفات ایالت آندهراپرادش که بخش وسیعی از هند محسوب می‌شود، است.

این محل که به موقوفه «کوه امام ضامن» هندوستان معروف بوده، محلی برای زیارت شیعیان و اجرای آیین‌های خاص توسط شاعران و مداحان در بیان فضایل و مناقب حضرت ثامن‌الحجج است.

از دیگر اقداماتی که مؤمن استرآبادی انجام داد این بود که افرادی از شیعه و اهل سنت را استخدام کرد و به آنان احکام کفن و دفن مردگان را آموزش داد.

تأسیس عاشورخانه‌ها، برپایی علم‌ها، برگزاری دیگر مراسم‌ مذهبی مانند عید مبعث و عید غدیر توسط محمد قلی یا همان میرمحمد مومن، اقداماتی بود که در حوالی سال یک  هزار هجری قمری در نخستین سال‌های پیشوایی محمد مؤمن اتفاق افتاد.

همچنین نخستین عَلَم دوران قطب‌شاهی همان است که محمدقلی در سال ۱۰۰۱ هجری قمری ساخته و در عاشورخانه شاهی در قلعۀ گلنکده بر پا داشته، همچنان به عنوان علم حسینی معروف و محفوظ است.

تاریخ ساخت علم، ۱۰۰۱ هجری قمری به عربی با نام محمد قلی قطب شاه به صورت مشبک روی علم نوشته شده و در اطراف آن، نام الله و اسامی ۱۴ معصوم منقوش است.