گرچه تحریم به عنوان روشی از سوی قدرت‌های بزرگ جهانی همچون آمریکا برای دستیابی به اهداف مدنظر مورد توجه قرار می‌گیرد اما آنچه زمینه اثربخشی تحریم‌ها و تحقق اهداف را فراهم می‌کند، بکارگیری دلار به منزله اهرم فشار است. به همین دلیل، ایران و سایر کشورهای تحت تحریم تلاش می‌کنند تا اقتصاد خود را از سلطه دلار رها کنند. البته اقتصاد نابسامان آمریکا نیز عامل دیگری برای بروز این مسئله به شمار می‌آید، چنانکه گزارشها بیانگر این است بدهی آمریکا به بیش از ۳۱ تریلیون دلار رسیده و ژاپن و چین به بزرگترین طلبکاران این کشور تبدیل شده‌اند.

امکان بکارگیری سایر ارزها با خرید از مناطق آسیای مرکزی و قفقاز

مسعود براتی کارشناس اقتصاد سیاسی در گفت و گو با قدس اظهار کرد: مسئله کاهش وابستگی به دلار، دارای چندین بعد است و بررسی تک بعدی آن کار دشواری است. با اینحال یکی از حوزه‌های بسیار مهم وابستگی به دلار، در حوزه تجارت خارجی است. در حوزه تجارت خارجی، بحث تسویه تجارت خارجی و مکانیسم‌های انجام آن دارای اهمیت بوده و به موضوع وابستگی به دلار مرتبط است. بخش زیادی از تجارت جهان با ارز دلار انجام می‌شود، زیرا دلار یک ارز جهان رواست و در فضای جهانی اعتبار دارد. البته اینهم به دلیل همان توافقاتی است که بعد از جنگ جهانی دوم و در کنفرانس برتن وودز حاصل شد و به موجب آن دلار با فشار سیاسی آمریکا به ارز جهان روا تبدیل گردید.

براتی ادامه داد: ایران ظاهراً در زمینه بحث تسویه تجارت خارجی وابستگی کمی به دلار دارد و بخش زیادی از تجارت خارجی عملاً با سایر ارزها انجام می‌شود. بعد از سال ۲۰۰۸ میلادی که دولت آمریکا تحریم یوترن دلار را علیه ایران به کار گرفت، کشورمان برای اینکه بتواند تجارت خود را حفظ کند، به سایر ارزها همچون یورو، یوآن و ارزهای منطقه‌ای مانند درهم روی آورد. بنابراین گرچه تکیه تجارت جهانی به دلار اندک است اما بخشی از تجارت خارجی ایران به صورت غیر مستقیم به دلار وابستگی دارد. برای مثال از آنجایی که خریدها و تهیه اقلام اساسی از منطقه غرب دنیا و تسویه آن در منطقه اروپا صورت می‌گیرد، بنابراین نیاز به ارز یورو وجود دارد و همین موضوع به نوعی وابستگی غیر مستقیم کشور به دلار است. زیرا یورو و دلار در فضای سیاسی جهان در یک دسته تقسیم می‌شوند و درنتیجه این مجموعه کشورهای غربی هستند که دشمنی مشخصی با ایران دارند. همین امر موجب می‌شود کشورمان نسبت به این مسئله آسیب‌پذیری داشته باشد.

این کارشناس اقتصاد سیاسی گفت: در واقع ضروری است تجارت خارجی اقلام اساسی در برابر تکانه‌های خارجی مقاومت داشته باشد. یکی از اقدامات اساسی این است با تغییر مبادی خرید کالای اساسی، ارز مورد استفاده برای تسویه آن تغییر یابد تا نسبت به تکانه‌های احتمالی ایجاد شده از سوی دشمنان تاب آوری داشته باشد. برای نمونه، خرید از منطقه آسیای مرکزی، حوزه قفقاز یا شرق آسیا به ما اجازه می‌دهد تا سایر ارزها را در مبادلات به کار ببریم. موضوع قابل توجه دیگر در حوزه تجارت خارجی، بحث توسعه پیمانهای پولی دو جانبه است. این مکانیسم تسویه تجارت اجازه می‌دهد وابستگی کشور به ارزهای خارجی کاهش پیدا کند. در بحث پیمانهای پولی دو جانبه، نیاز است ترازهای تجاری با کشورهای هدف بهبود پیدا کنند. زمانی که کشورمان صادرات بسیار بیشتر از واردات یا برعکس واردات بیشتر از صادرات از یک کشور را داشته باشد، اجرای پیمان پولی دو جانبه سخت می‌شود. اما زمانی که تجارت با کشورهای هدف تراز باشد، در اینجا پیمان پولی دو جانبه می‌تواند به خوبی عمل کند و یکی از روشهایی است که در حوزه تجارت می‌تواند وابستگی کشور به دلار یا سایر ارزهای مشابه را کاهش دهد. هر دوی موارد فوق به مدیریت بازار ارز در اقتصاد کشور نیز کمک می‌کند. چرا که فشار تقاضا بر روی ارز خاص مانند درهم را کاهش می‌دهد.

انتهای پیام/