اساس رشد و توسعه هر کشور، تحقیق و پیشرفت است و تحقیق به تولید و اشتغال و پیشرفت کشور می‌انجامد و آنچه امروز از طرف دشمن مورد هجمه قرار گرفته، همین پیشرفت‌ها و دستاوردهای نظام اسلامی است که باید این مساله به خوبی تبیین شود.

به همین منظور و در رابطه با برنامه‌های حمایتی سازمان اوقاف و امور خیریه فعالیت‌های نوآورانه، دانش بنیان‌ها و نخبگان با محمد نهضت، مدیرکل مجامع و شرکت‌های وابسته سازمان اوقاف و امور خیریه به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

سازمان اوقاف و امور خیریه به عنوان نهاد حامی فعالیت‌های دانش‌بنیان و نوآور چه نقشی در تحقق شعار سال دارد؟

طی جلسات متعدد که با متخصصان و نخبه‌ها در حوزه صف و ستاد سازمان برگزار شد، ساختار سازمان اوقاف به طور کامل مورد تحلیل قرار گرفت و به مدل مطلوب راهبری موقوفات رسیدیم. این مدل، یک مدل عمومی است، اما بهترین مدل برای سازمان اوقاف بحث مولدسازی دارایی‌های موقوفات است. برای عملیاتی‌شدن این فرآیند، اقداماتی انجام شد. در سال ۱۴۰۰ رهبر معظم انقلاب اسلامی در پیام نوروزی فرمودند: «در قرن جدید با نگاه بلندمدت به مسائل بنگرید»، این پیام ما را راهبری می‌کند که به گام‌های کوچک توجه نکنید و برنامه راهبردی داشته باشید و مسائل را به صورت بلندمدت ببینید. این نگاه در برنامه‌ریزی ما در دفتر مجامع و معاونت اقتصادی دنبال می‌شود.

همچنین، مقام معظم رهبری سخنی در پیام نوروزی ۱۴۰۱ داشتند که مکمل پیام سال قبل بود مبنی بر اینکه اقتصاد کشور به طور قطع باید به سوی اقتصاد دانش بنیان حرکت کند. این موضوع باعث شد در سازمان اوقاف و امور خیریه نگاه ویژه به فعالیت‌های دانش‌بنیان داشته باشیم و نگاه مبتنی بر دانش و فناوری به فعالیت‌های اوقاف حاکم شد و سعی کردیم این ادبیات را در سازمان جاری و ساری کنیم. در این راستا نیاز بود بسترهایی ایجاد شود. در شروع کار می‌بایست با زیست‌بوم فناوری و دانش‌بنیان‌ها آشنا شویم و به همین دلیل اقدامات زیربنایی را شکل دادیم. اولین اقدام این بود که مراکز رشد و علم و فناوری را در سازمان اوقاف راه‌اندازی کردیم و ارتباطی بین دانشگاه و مرکز بهره‌وری موقوفات ایجاد شد تا از نظرات اساتید و دانشجویان خبره استفاده کنیم.

برنامه شما برای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و فعالان این عرصه چیست؟

مرکز رشد و فناوری اوقاف، مرکزی است که دانشجویانی که توانایی اجاره دفتر و محل کار را ندارند در سالن‌هایی که محیط کار اشتراکی می‌گویند مشغول به فعالیت می‌شوند و اجاره حداقلی پرداخت کرده و کد اقتصادی دریافت می‌کنند. درواقع اینجا دفتر کار یک دانشجویی می‌شود که ایده‌ای دارد و می‌خواهد این ایده را تبدیل به یک محصول کند. در این فضای اشتراکی احتمالاً ۱۰۰ نفر حضور دارند که البته طراحی‌های خاص دارد و سالن‌های جلسات، محل استراحت و تغذیه برای افراد فراهم است. در این دفتر کار، هر فرد، میز اختصاصی دارد، اما سایر امکانات، اشتراکی است.

این امکانات به این منظور در نظر گرفته شد تا دانشجویان صاحب علم و ایده در قالب یک تیم گرد هم آیند و ایده‌های خود را تبدیل به پروژه کنند. وقتی پروژه شکل گرفت، حالا برای تبدیل به محصول و ارائه در بازار نیاز به سرمایه‌گذار دارد، ما نمی توانیم از سرمایه موقوفات استفاده کنیم، زیرا در قانون وقف ذکر شده که با اموال موقوفات نباید ریسک کنیم.

در خصوص تسهیلات پرداختی برای استقرار شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور توضیح دهید؟

ما یکی از بیشترین جلسات را برای حل این مشکل داشتیم تا به موقوفات و اموال وقفی ضرر نرسد. برای همین صندوق‌های ریسک‌پذیر علم و فناوری طراحی شدند که ریسک سرمایه‌گذاری را در سرمایه‌گذاری‌های خطرپذیر کم می‌کند.

با تشکیل صندوق پژوهش و فناوری ماندگار و سهامداری موقوفات، پولی که در صندوق می‌ماند در ۱۰ تا ۱۵ پروژه وارد می‌شود و احتمالا اگر قرار باشد پروژه شکست بخورد، نهایتا برای ۳ تا ۴ پروژه این اتفاق رخ می‌دهد و در نهایت برآیند مثبت خواهد شد.

وقف درواقع حبس عین و تسبیل منافع است. بحث منفعت که به میان می‌آید باید به دنبال موضوعات بهره‌وری و اقتصادی باشیم. از نظر اساتید و مدیران سازمان به این نتیجه رسیدیم که سازمان اوقاف یک سازمان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است، نه یک سازمان فرهنگی صرف، متأسفانه سازمان اوقاف فقط یک مرکز فرهنگی دیده می شود و در مجلس کمیسیون فرهنگی در خصوص سازمان ارزیابی انجام می‌دهد و به نظر می‌رسد این موضوع ایراد اساسی است که باید اصلاح شود.

سازمان اوقاف به خودی خود منابعی ندارد، آنچه در اختیار سازمان اوقاف قرار می‌گیرد، منابع موقوفات هستند، بخشی از موقوفات متصرفی و بخشی دیگر غیر متصرفی هستند و سازمان اوقاف بر دارایی‌ها و منابع موقوفات نظارت دارد.

سازمان اوقاف و امور خیریه برای حمایت از نخبگان چه برنامه‌هایی در نظر گرفته است؟

رویکردی که بعد از حضور حجت‌الاسلام والمسلمین خاموشی در سازمان اوقاف شکل گرفت مبتنی بر دانش و فناوری است. معتقدیم دانش و فناوری می‌تواند ارزش افزوده بیشتری برای موقوفات ایجاد کند. برای تحقق این رویکرد بهترین کار ایجاد بستر مناسب بود به همین منظور بعد از برگزاری جلسات متعدد با اساتید این حوزه به این نتیجه رسیدیم که مراکز علم و فناوری و مرکز نوآوری در اوقاف شکل دهیم که در اولین اقدام، مرکز نوآوری در خیابان نوفل لوشاتو در مرکز شهر تهران ایجاد شد و هم اکنون در اختیار نخبگان قرار گرفته است.

ما معتقدیم باید پل ارتباطی بین دانشگاه، دانشجو و فناور با موقوفات ایجاد شود، به همین منظور مراکز نوآوری تشکیل می‌دهیم که در سطوح مختلف می‌تواند نخبگان را جذب کند و ابتدایی‌ترین اتفاق این است که دانشجویی که ایده دارد جذب این مرکز می‌شود و در حقیقت به یک جوان این امکان داده می‌شود که دفتر کار با حداقل هزینه داشته باشد.

افراد علاقه‌مند به کارهای تحقیقاتی و دانش‌بنیان چگونه می‌توانند عضو مرکز نوآوری اوقاف شوند؟

خوشبختانه چندسالی است که ادبیات مراکز نوآوری و پارک‌های علم و فناوری در کشور جاری و ساری شده و خیلی از دانشجویان با این مراکز آشنا هستند. این مراکز در معاونت علمی رئیس جمهور و صندوق نوآوری مطرح است و با توجه به فاصله‌ای که دانشگاه‌ها با آن مراکز خاص دارند، دانشجویان به این مراکز مراجعه می‌کنند. یکی از این مراکز در خیابان نوفل لوشاتو تهران قرار دارد و یک مرکز نوآوری در آمل افتتاح شده است و یک مرکز نیز در همدان ایجاد خواهد شد تا این ارتباطات شکل گیرد.

دانشجویان پس از بررسی با توجه به هزینه‌هایی که در نظر می‌گیرند و نزدیکی به محل زندگی یا دانشگاه در یک مرکز مستقر می‌شوند و با آن مرکز برای در اختیار گرفتن فضا به منظور ادامه فعالیت یا محقق کردن ایده مذاکره می‌کنند.

مراکز نوآوری در موضوعات خاص دانشجو می‌پذیرند، اما سازمان اوقاف چون در موضوعات متنوع فعالیت می‌کند، دانشجویان محدود نمی‌شوند و هرشخص که شرایط عمومی را داشته باشد، می‌تواند در این مرکز مستقر شود. در حال حاضر ۳۳۰ نفر از نخبگان در مرکز مستقر هستند و این باعث افتخار است که منافع وقف در اختیار علم و فناوری قرار گرفته است و از طرفی برای موقوفات مشارکت‌کننده در طرح آورده خواهد داشت.

بخش مهم این است که این مراکز اگر درست مدیریت شود، طرح‌ها و ایده‌ها تبدیل به محصول و خدمت می‌شوند، در این مرحله برای ارائه به جامعه نیاز به سرمایه‌گذاری دارند و به عنوان طرح‌های سرمایه‌گذاری در اوقاف مطرح می‌شود و برای اینکه از این طرح‌ها پشتیبانی کنیم در صورتی که شرایط لازم را داشته باشند و مطمئن باشیم که ریسکی تحمیل نمی‌شود، طرح مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این مرحله موقوفات مشارکت داده می‌شود و برای اینکه زنجیره زیست‌بوم فناوری را کامل کنیم صندوق پژوهش و فناوری ماندگار را ایجاد کردیم که هدف از راه اندازی این صندوق، کم‌کردن ریسک مشارکت موقوفات در طرح‌های دانش‌بنیانی بوده است.