اعظم نظرکرده کارشناس مسئول نمایه سازی اسناد آستان قدس رضوی:

به گزارش قدس آنلاین، رواقی که در زیر این گنبد بسیار زیبا در زاویه پشت گنبد حاتم خان وشرق توحید خانه مبارکه واقع گردیده و زیر نظر معماران و حجاران آستان قدس از سنگهای مرمر عالی ملون به رنگهای طبیعی وبه نقشه زیبایی حجاری شده ومفروش گردیده است، یکی ازشاهکارهای معماری حرم مطهررضوی می باشد. سنگ ازاره دور آن هم ازمرمر ممتاز است. دروسط کتیبه داخلی دور دهنه گنبد، سوره مبارکه جمعه می باشد. از صفه شمالی آن راهرویی دارد که به توحید خانه وحرم مطهر راه دارد. تاریخ اتمام بنای گنبد رادرآن صفه با کاشی معرق ۱۰۲۱ ق نوشته اند. صفه شرقی آن دری به کفشکن صحن کهنه دارد وازصفه جنوبی به دارالسیاده می رود وازصفه غربی دری به راهرو گنبد حاتم خان دارد. ازاره دیوارها وصفه هاوپایه هاوسقف کاشی معرق ریز زیبایی می باشد که کم نظیر یابی نظیر بوده از آثار برجسته کاشی کاری دوره سلاطین صفویه است.(شمس الشموس،۱۳۵۴،ص ۱۴۹؛ موتمن،۱۳۵۹،ص ۹۹)

گنبد الله وردی خان به امر الله وردی خان ازامرای عصر شاه عباس درسال ۱۰۲۲ق به ابعاد  ۷۵/۸*۱۹/۱۶  وارتفاع ۲۰/۱۱ متر احداث شد.(مشهد بزرگ، ص ۵۵)

شکل این بنا هشت گوش است و سقف بسیار مجلل و با شکوهی دارد که بینندگان را به طرف خود جذب می کند، ابعاد این گنبد بدین قرار است، در سطح زمین فاصله اقصر بین اضلاع متقابل ۵۷/۷ متر وفاصله طول آنها ۲۰/۱۱ متر و ارتفاع از کف تا سقف ۱۹/۱۶ متر. کف گنبد از سنگ های مرمر الوان ترکیب یافته است. ازاره بنا تا ارتفاع ۹۰/۱ متر سنگ مرمر و از بالای ازاره به بالا روی تمام بدنه ها و پایه ها و دیوارها و سقف زیر گنبد کاشی معرق نصب شده است.( سند ۳/۶۷۱۲۴)

 کاشی های رنگارنگ دارای خطوط و نقوش زیبا و دل فریب در کمال ظرافت و استادی ساخته شده که نظیر آن کمتر دیده می شود و از نفائس آثار هنری می باشد. بر گرداگرد این رواق، تاریخ ولادت و شهادت امامان معصوم علیهم (ع) به همراه بعضی از احادیث معتبر مکتوب می باشد. ازاره اطراف رواق به ارتفاع ۹۴/۱ متر از سنگ مرمر پوشش یافته واز ازاره به بالا تمام دیوارهاو سقف رواق با کاشیهای معرق بسیار زیبا ونفیس زینت یافته است وسقف غرفه های اطراف همه مقرنس و کاشی است .در وسط صفه های جنوبی رواق ، سنگ لوح مرقد الله وردی خان دیده می شود .( سند  ۵/۶۷۱۲۴) نوع کاشی استفاده شده در دوره قاجاریه درحرم مطهرکمی متفاوت است. یکی از انواع این کاشی ها، کاشی فیروزه است که در گنبد الله وردی خان کار شده است. (سند ۲/۲۲۸۹۰)

   سند شماره ۲/۳۵۵۲۵

    تاریخ سند:۱۱۴۹ق

     هزینه های تعمیرات گنبدالله وردیخان وشبستان هاوصفه های مسجدگوهرشاد

خلاصـــه مهمات و معاملات ســرکار فیض آثار سنه لوی ئیل

توجیهاتــــ و مقرراتـــــــــ

توجیهاتــــــــــــ

ســـرکار فیض آثار

تعمیــــــــــــر

۱ – پیه دارو: مخلوطی از پیه و لوئی برای گرفتن کافتگی های صاروج حوض و جز آن. ترکیبی از پیه و پنبه که برای سد کردن سوراخ پهلوی شیر آب انبار و جز آن کنند.