به گزارش قدس آنلاین، ایران با تولید حدود یک میلیون و 300 هزار تن خرما در سال، دومین کشور تولید کننده این محصول در جهان پس از مصر محسوب می‌شود؛ اما باوجود این میزان ظرفیت و قدمت در تولید؛ درحوزه صادرات، آن‌گونه که باید ارزش افزوده‌ای نصیب‌مان نمی‌شود؛ نه در بخش خرمای تازه و نه در حوزه خرمای فرآوری شده. عوامل زیادی دست‌به‌دست هم داده‌اند تا در بازار جهانی نتوانیم متناسب با ظرفیت خود حاضر شویم؛ از عدم شناخت کشورهای اروپایی و آمریکا نسبت به محصول خرما گرفته تا نبود سیستم‌بسته‌بندی مناسبِ حضور در بازارهای جهانی. ایران در بازار 8 میلیون تنی و 1.2 میلیارد دلاری خرمای جهان با وجود جایگاه ویژه‌ای که دارد؛ اما متوسط فروش صادراتی پایینی دارد و باوجود اینکه یکی از صادرکنندگان بزرگ خرما محسوب می‌شود؛ این صادرات ارزش افزوده بالایی را نصیبش نمی‌کند و علت عمده آن به‌کیفیت محصول و نبود سیستم بسته‌بندی مناسب باز می‌گردد.

 مقداد تکلوزاده، دبیرانجمن ملی خرمای ایران در گفت‌وگو با خبرنگار ما گفت: ایران سالانه یک میلیون و300 هزار تن خرما در 6 استان سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان، خوزستان، کرمان، بوشهر و فارس تولید می‌کند. دبیرانجمن ملی خرمای ایران در رابطه با میزان ضایعات خرما و نحوه استفاده آنان نیز، تصریح کرد: خرمایی را که نتوایم به‌صورت تازه‌خوری مصرف کنیم را خشک و در نهایت تبدیل به پودر می‌کنیم که به‌آن پودر خرما، آرد خرما و یا شکر خرما می‌گوییم که در صنایع شیرینی‌سازی مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین مدتی است که در رابطه با هسته خرما هم تبلیغات و بازاریابی می‌شود که اقدامی مناسب است و از پودر آن به‌عنوان قهوه خرما استفاده می‌شود.

تولید و صادرات پودر خرما، در حد هیچ

تکلوزاده به‌این پرسش که چه میزان از این فرآورده‌ها صادر می‌شوند، پاسخ داد: حجم صادرات پودر خرما بسیار ناچیز و در حد هیچ است، به‌همین دلیل شاید معنادار نباشد که شرکتی بخواهد وارد صادرات این حوزه شود. وی اضافه کرد: در حال حاضر حدود 95 درصد خرمای صادراتی به‌صورت تازه‌خوری صادر می‌شود و 90 درصد از پنج درصد مابقی هم به‌صورت شیره خرما فرآوری و مابقی آن به‌سایر فرآورده‌ها تبدیل می‌شود. همچنین برخی از ارقام خرما به‌دلیل اینکه کیفیت مناسبی ندارند، مصرف انسانی آنان از نظر میکروبی و شیمیایی توجیه‌پذیر نیست، بنابراین به‌مصرف خوراک دام می‌رسند و در کارخانجات به‌عنوان فیلر تولید خوراک دام مورد استفاده قرار می‌گیرند. دبیرانجمن ملی خرمای ایران اضافه کرد: همچنین از یک میلیون و 350 هزار تن خرمای تولید شده در ایران، حدود 18 تا 20 درصد به‌دلیل کیفیت پایین و نداشتن بافت و رنگ مورد نظر، مصرف تازه‌خوری ندارد که از این 200 هزار تن، حدود 170 تا 180 هزار تن در داخل مورد استفاده قرار می‌گیرد.

یکی از مشکلات اصلی در بحث صادرات فرآورده خرما، بازارسازی است

تکلوزاده آلمان، سوئیس و بلژیک را کشورهایی دانست که فرآوری خرما در آنجا انجام می‌شود، تصریح کرد: معمولاً کشورهای هدف صادرات و آنانی که متقاضی ماده اولیه خرما هستند، تمایل دارند فرآوری را در کشور خودشان انجام دهند، تا هم محصول را طبق کیفیتی که می‌پسندند تولید کنند و هم بحث اشتغال­زایی و ارزش افزوده فرآوری در کشور خودشان به‌وجود آید، از طرفی سالانه در دنیا بین 8.5 تا 9 میلیون تن خرما توسط 15 تا 20 کشور تولید می‌شود که چون همگی به‌این شیوه فعالیت دارند از همین رو از ایران هم همین توقع وجود دارد، البته محصول فراوری شده هم صادر می‌کنیم؛ اما میزان آن بسیار محدود است و به‌کشورهای اروپای غربی و کانادا در کنار خرمای تازه، آرد آن را برای استفاده در صنایع شیرینی و شکلات صادر می‌کنیم. وی تاکید کرد: البته ناگفته نماند که به‌صورت کلی خرما محصول استراتژیک کشورهای مسلمان محسوب می‌شود و بیشتر در کشورهای عرب زبان و مسلمان مورد استفاده قرار می‌گیرد و دیگر کشورها شناخت آنچنانی از این محصول ندارند، بنابراین نکته مهمی که در این رابطه وجود دارد اینکه ما باید در ابتدا بر مسئله بازارسازی و بازاریابی این محصول در دیگر کشورها فعالیت کنیم تا آنان با این محصول آشنا شوند.

دبیرانجمن ملی خرمای ایران وظیفه بازارسازی و بازاریابی را بر عهده سازمان توسعه تجارت و به‌طور کلی دولت می‌داند و می‌گوید: به‌صورت کلی هر ماده دوریختنی را فرآوری کنیم، ارزش افزوده تولید می‌کند؛ اما بازارسازی و بازاریابی در کشورهای هدف بسیار مشکل است؛ چراکه ما به‌صورت هدفمند از طرف دولت حمایت نمی‌شویم و شرکت‌های خصوصی هم به‌لحاظ مالی توان سرمایه‌گذاری در این رابطه را ندارند، بنابراین باید دولت وارد این حوزه شود و بخش خصوص هم در این امر به‌کمک دولت برود. تکلوزاده خاطرنشان کرد: البته باید این نکته را هم گفت که در حال حاضر کشورهایی نظیر تونس، امارات و عربستان که در تولید این محصول پیش‌رو هستند، خرما را به‌صورت تازه خوری صادر می‌کنند.

مشکلی در حوزه تکنولوژی نداریم

وی تاکید کرد: در حوزه تکنولوژی و ماشین‌آلات فرآوری خرما با مشکل مواجه نیستم و دستگاه‌ها، استاندارد کشورهای هدف صادراتی را دارد. حدود 40 تا 50 کارخانه فرآوری خرما داشتیم که 50 درصد از این کارخانجات به‌دلیل نبود تقاضا و بازاریابی نامناسب یا تعطیل شدند و یا به‌سمت بسته‌بندی و سورتینگ رفتند، بنابرانی همان‌گونه که گفته شد مشکل اصلی ما در بحث صادرات فرآورده خرما عدم آشنایی کشورها با این محصول و نبود خرما در سبد مصرفی‌شان است. دبیر انجمن خرمای ایران ضمن بیان اینکه در حال حاضر خرمای ایران به 73 کشور دنیا صادر می‌شود، خاطرنشان کرد: بیشترین میزان صادرات خرمای ایران به هندوستان انجام می‌شود و پس از آن کشورهای سی.آی.اف، کشورهای جنوب شرق آسیا نظیر مالزی، سنگاپور و اندونزی و کشورهای غرب اروپا همچون آلمان، دانمارک، بلژیک و فرانسه و همچنین کشورهای آمریکای شمالی و آفریقای شرقی.

تونس، عربستان و امارات رقبای اصلی ایران در بازار خرما

تکلوزاده در بخش دیگری از سخنان خود ابراز کرد: به‌نظر می‌رسد به‌جای اینکه حجم صادراتی را افزایش دهیم، بهتر است بر روی ارزش صادراتی یعنی درجه بندی مناسب و بسته بندی تمرکز کنیم که مدتی است بر روی این موضوع کار می‌شود.وی تونس، عربستان و امارات را رقبای اصلی ایران در این بازار خواند و اظهار کرد: تونس به‌دو دلیل بهترین کشور در حوزه تولید خرمای ارگانیک و سالم است. اول اینکه میزان تولید خرما در این کشور بسیار کمتر از ایران و حدود 300 هزار تن است که به‌دلیل همین میزان پایین نظارت بر تولید محصول باکیفیت بالاست و دوم اینکه این کشور سال‌ها تحت استعمار فرانسه بوده، بنابراین مدیریت کشاورزی آن مدیریتی برگرفته از اروپاست به‌طوری که به‌سمت تولید محصولات بایو رفته‌اند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید بازار جهانی شیرینی‌جات حجمی معادل 44 میلیارد دلار است و پیش‌بینی شده که بازار جهانی شکر تا سال 2026 به 203 میلیون تن برسد که باتوجه به‌اینکه مدتی است تمامی کشورها به‌ویژه کشورهای اروپایی که اتفاقا جزو تولیدکنندگان بزرگ شیرینی‌جات جهان محسوب می‌شوند، بر استفاده از قند طبیعی به‌جای شکر تاکید دارند و به‌این سو رفته‌اند که در محصولات خود از قند طبیعی استفاده کنند. بنابراین مسئله تغییر نگرش در الگوی مصرف و از طرفی افزایش هرساله شیرینی‌جات در جهان می‌طلبد که ایران از شیوه سنتی و صادرات محصولات به‌صورت خام خارج شود و با یک مدیریت و برنامه‌ریزی اصولی، در مسیر بازارسازی و بازاریابی خرما و به‌ویژه فرآورده‌های آن گام بردارد.