فاحا آفاق: میگویند نام باقر را پیامبر(ص) برای او برگزید و سالها پیش از آمدنش جابر بن عبدالله انصاری از اصحاب پیامبر(ص) در انتظار آمدنش بود تا سلام رسول خدا را به او برساند و او را به این نام –باقر- بخواند.امام محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب(ع) مشهور به امام محمدباقر(ع) که اول ماه رجب در مدینه منوره متولد شده بود پس از حدود ۱۹سال دوره امامت در سال ۱۱۴ قمری در ۵۷سالگی به دستور هشام بن عبدالملک مسموم شد و به شهادت رسید و در قبرستان بقیع در کنار قبر پدربزرگش، امام حسن مجتبی(ع) و پدرش حضرت سجاد(ع) دفن شد. اگر به کشور عربستان سفر کرده باشید میدانید قبرستان بقیع که یکی از قدیمیترین قبرستانهای مسلمانان است، در مدینه نزدیک مسجدالنبی(ص) قرار دارد و علاوه بر امام باقر(ع)، امام حسن(ع)، امام سجاد(ع) و امام صادق(ع) نیز در آنجا به خاک سپرده شدهاند. روی مرقد این بزرگواران مقبرهای قرار داشت که بعدها قبرِ فرزندشان، جعفر صادق(ع) را هم در خود جای داد که در جریان تخریب قبرستان بقیع بهوسیله آلسعود در سال ۱۹۲۵م از بین رفت. در حال حاضر این قبرستان زمینی مسطح است که پیادهروهایی برای تردد زائران در آن ایجاد شده و هیچ سنگ مرقد منقشی در آن وجود ندارد. به همین خاطر مکان تدفین ائمه اطهار(ع) در این قبرستان تنها با تکههای سنگ نمایان است.
زیارتگاهی در شهر مساجد و چای
به جز این قبرستان مشهور، مرقدی به نام امام محمدباقر(ع) در کشور عراق وجود دارد که بیشتر به نام مقام ایشان خوانده میشود. بیشتر ما وقتی صحبت از زیارتگاههای منسوب به امامان در کشور عراق میشود، تنها نام دو شهر مشهور نجف و کربلا و مرقد امامان مطهر آن را بهخاطر میآوریم. در حالی که در کشور عراق مزارها و مقامهایی وجود دارد که برخی از آنها به امامان شیعه یا نوادگانشان منسوب است. مزار نمادین امام محمدباقر(ع) در شهرستان کرکوک، یکی از این مقامهاست. این مزار در میان قبرستانی در شهر داقوق قرار دارد. داقوق شهری است که بیشتر اهالی آن کرد هستند و مساجد و چای مشهوری دارند. همانطور که گفته شد، از آنجایی که مدفن امام محمدباقر(ع) در بقیع واقع شده، مزار ایشان در این شهر بیشتر جنبه نمادین دارد. با وجود این، ساختمان این مرقد که امروز زیارتگاه مردم محلی است، به علت قدمت تاریخی آن یکی از آثار معماری برجسته استان کرکوک به شمار میآید. به جز قدمت تاریخی، این مرقد دارای گنبدی پلکانی است که ظاهر چشمنوازش نظر هر بینندهای را جلب میکند. این گنبد مقرنس یکی دیگر از دلایل اهمیت این بناست. گنبد مضرّس بنا، دارای ۱۲رج است که بالاترین نقطه آن، به شکل یک مخروط کوچک درآمده است. این گنبد، از بیرون با لایهای از گچ پوشانیده شده که به شکل اصلی مقرنسهای گنبد، آسیب رسانده است. براساس منابع موجود از زیارتگاههای کشور عراق، نمای بنای این مقبره مربعشکل است که ابعاد آن از داخل ۵ در ۵ متر و ضخامت دیوارهای آن ۰۵/۱متر است. ورودی بنا، در ضلع غربی آن قرار دارد و عرض آن ۳۳/۱ متر است. همچنین دارای محرابی است که نوسازی شده و بدون تزئینات هنری است. طول هر ضلع اتاق مقبره، از بیرون ۱۰/ ۷متر و ارتفاع آن ۵ متر است. در این بنا، هیچ کتیبهای که بیانگر تاریخ بنا یا نام شخص مدفون در آن باشد، وجود ندارد. قدمت آن بهطور تقریبی، از نیمه اول قرن هفتم هجری تخمین زده شده است.
روستایی به نام «امام زینالعابدین(ع)»
مزار دیگری که در نزدیکی شهر داقوق قرار دارد، زیارتگاهی منسوب به امام سجاد(ع) است. این زیارتگاه در حدود ۷ کیلومتری شمال شرقی داقوق واقع است و روی یک تپه خاکی به ارتفاع تقریبی ۵۰متر ساخته شده و در جنوب روستایی به نام «امام زینالعابدین» قرارگرفته است. داخل زیارتگاه دو قبر وجود دارد که به باور اهالی، یکی از این دو قبر، مدفن امام زینالعابدین(ع) و قبر دیگر مدفن قنبر، غلام امام علی(ع) است. اما میدانیم انتساب این دو قبر بهاین بزرگواران از نظر تاریخی پذیرفتنی نیست، زیرا امام زینالعابدین(ع) در مدینه منوره از دنیا رفته و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شده است. قنبر نیز به دستور حجاج بن یوسف ثقفی در واسط به شهادت رسیده و از نظر تاریخی، امکان دفن وی در این محل، معقول و منطقی نیست .براساس مستندات، محل زیارتگاه در اصل یک کلیسای مسیحی بوده و افراد به خاک سپرده در آن شخصیتی از سادات هستند که نامشان شناخته شده نیست.
شاید او از اینجا گذشته باشد
برخی از مورخان نیز با توجه به اینکه امکان به خاک سپرده شدن امام سجاد(ع) در این مکان ناممکن است، بر این عقیده هستند که این مکان محل عبور آن حضرت در مسیر کاروان اسرای اهلبیت(ع) از کوفه به شام بوده و به این خاطر گرامی داشته شده که البته اثبات این مسئله، نیازمند اسناد و مدارک تاریخی معتبری است. این رسم از گذشته در بین مردمان باقی است که هر گاه شخصی از سادات از محلی میگذشتند، مردمان این دیار به پاسداشت خاطره این گذر هر چند موقت به یادگار بنایی میساختند. این مقبره نیز مانند مزارهای دیگر در این شهرستان، بنای ساده با سه گنبد است. براساس کتیبه سنگی موجود بر دیوار شبستان، گنبد مزار امام زینالعابدین(ع) را «اسماعیل کتخدازاده» در سال ۱۰۲۶ ه. ق بازسازی کرده است. همچنین بر سردر اتاق مقبره، کتیبه دیگری حاوی اشعاری به زبان ترکی، از شاعری به نام «یحیی بن موسی» وجود دارد که براساس آن، این گنبد را احمد پاشا، فرزند شمسی پاشا در سال ۱۰۵۹ ه.ق بازسازی کرده است. گفته میشود یکی از امرای لرستان، به نام علی مردان خان بختیاری که از سوی نادر شاه افشار به عنوان سفیر او به دربار سلطان عثمانی رفته بود، در مسیر بازگشت خود، در داقوق از دنیا رفت و در مزار امام زینالعابدین(ع) به خاک سپرده شد. هرساله مراسمی به نام سجادیه در ۲۵ محرم در این روستا برای بزرگداشت امام سجاد برگزار میشود.
زیارتگاه دیگری در ورودی شمالی شهر داقوق، ابتدای جاده اصلی کرکوک در فاصله یک کیلومتری از مرکز این شهر قرار دارد. در این زیارتگاه، دو قبر وجود دارد که یکی به هادی، فرزند امام موسی کاظم(ع) و قبر دیگر، به دختر او، مریم بنت هادی بن امام موسی(ع) منسوب است. این زیارتگاه، نزد اهالی داقوق به مزار «ابوالهوی» شناخته میشود و وجه تسمیهاش، بدان علت است که مردم در این زیارتگاه برای بیماریهای خود، شفا میگیرند. شاید همین عقیده خالص مردمان این دیار است که این مزارها را از پس سالها حفظ و نگهداری کرده است.
منبع: زیارتگاههای عراق (معرفی زیارتگاههای مشهور در کشور عراق) نویسنده: فقیه بحرالعلوم، محمدمهدی جلد ۲
نظر شما