امیر خداوردی پس از یک دهه حضور فعال در عرصه رمان‌نویسی در تازه‌ترین اثرش به داستان امام حسین(ع) پرداخته و روایتی مختصر و بی‌حاشیه در سبک و زبانی ادبی و البته خوشخوان از واقعه عظیم عاشورا پیش روی مخاطب گذاشته است.
نثر و زبان «عاشورات» در عین روانی و سادگی وامدار تفسیر طبری، روض‌الجنانِ ابوالفتوح رازی، کشف‌الاسرارِ میبدی و فیض‌الدموع نوشته ملا محمدابراهیم نواب تهرانی است.
محتوای «عاشورات» تماماً برگرفته از «لهوف» نوشته سید بن‌طاووس، «الإرشاد» نوشته شیخ مفید و «تاریخ الأُمم» نوشته محمد بن جریر طبری است.
امیر خداوردی؛ نویسنده، دین‌پژوه و منتقد ادبی است که پیش از نوشتن «عاشورات» چندین اثر داستانی در کارنامه نوشتاری خود دارد.
رمان‌های «آلوت»، «جنون خدایان» و «آمین می‌آورم» از آثار منتشر شده اوست که این آثار در جشنواره‌های معتبر ادبی هم مورد توجه قرار گرفته و تحسین شده‌اند.
درباره تجربه تازه نویسندگی خداوردی و اینکه چرا به سراغ نوشتن رمانی با موضوع واقعه عاشورا رفته است، به گفت‌وگو نشستیم که می‌خوانید.
* برای نوشتن «عاشورات» چه دغدغه‌ای داشتید؟
** درباره واقعه عاشورا کتاب‌های زیادی نوشته شده است. زمانی که متون فارسی را بررسی می‌کردم با حاشیه‌هایی در ارتباط با این واقعه مواجه شدم که ما را از داستان اصلی دور می‌کند. کتاب‌های بسیار کمی وجود دارد که تنها به داستان واقعه عاشورا پرداخته باشد، معمولاً این داستان‌ها همراه با شعر و نقل قول‌هایی که جنبه سندی و اعتباری ندارند، همراه می‌شود. در این راستا می‌توان به کتاب «اللهوف» که به زبان عربی است اعتنا کرد زیرا به مرثیه‌سرایی کمتر پرداخته است. من در ابتدا قصد ترجمه کتاب «اللهوف» را داشتم اما پس از بررسی متوجه شدم کتاب «ارشاد» شیخ مفید قدیمی‌تر و دارای اعتبار بیشتری است. در طول ترجمه از مطالب تاریخ طبری استفاده کردم و سعی‌ام بر این بود که مخاطب با داستان شسته رفته‌ای از واقعه کربلا روبه‌رو شود.
* چه شد به نوشتن داستان واقعه عاشورا علاقه‌مند شدید؟
**معمولاً تمامی کارهایی که نوشته‌ام جنبه دین‌پژوهانه دارد، نه تبلیغ دین و دغدغه مسائل دینی و کشاندن آن‌ها به وادی داستان را همیشه داشته‌ام. یکی از دغدغه‌های همیشگی من پرداختن به واقعه عاشورا در قالب یک داستان هوشمندانه بوده و در آینده نیز کار دیگری در ارتباط با همین موضوع ارائه خواهم کرد.
* با توجه به این دغدغه شما تفاوت «عاشورات» با آثار پیشینی که با این موضوع منتشر شده در چیست و ویژگی این اثر نسبت با آثار پیشین چیست؟
یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب داستانی بودن آن است. من در نوشتن این کتاب به فرم و مباحث تاریخی نپرداخته‌ام و جدا از مباحث اعتقادی به چشم یک اثر ادبی به آن نگاه کردم. تلاشم در مسیر نویسندگی این بوده که از منابع معتبر شیعی استفاده کنم و می‌توانم بگویم این کتاب آینه‌ای از یک واقعه تاریخی است که ما به آن اعتقاد داریم.
* نویسنده‌ای که بخواهد داستانی دینی و تاریخی خلق کند با چه مشکلات و چالش‌هایی روبه‌رو است؟ این چالش‌ها را هم در عرصه نوشتن و خلق اثر و هم نوع دسترسی به منابع و مآخذ بگویید.
**مهم‌ترین مسئله در نوشتن این نوع داستان‌ها نوع زبان است و زبان چالش اصلی نویسنده در پرداخت‌های داستانی است. من معتقدم زمانی که قصد پیاده‌سازی چنین آثاری را روی کاغذ داریم، باید به سراغ زبانی برویم که با اثر مربوط تناسب دارد. اگر من قصد داشته باشم واقعه کربلا را به زبان محاوره امروزی بنویسم، امکان دارد به حالت طنز تبدیل شود و برای من و حتی مخاطب، زدگی ایجاد کند زیرا همیشه ما این واقعه عظیم را به زبان فاخر شنیده‌ایم. ترجمه تفسیر طبری یکی از قدیمی‌ترین و کهن‌ترین متون نثر ماست و یکی از ویژگی‌های جالب آن و همچنین نثر فارسی این است که بسیار ساده هستند. تعداد کلمات آن‌ها کم و دستور زبان به شکلی است که با چند فعل می‌توان جملات متعددی را همراه با معانی مختلف به کار برد، به همین دلیل من در ترجمه این کتاب از آثاری مانند تفسیر طبری، روض‌الجنانِ ابوالفتوح رازی، کشف‌الاسرارِ میبدی و فیض‌الدموع استفاده کردم چون نوع نوشتن من به گونه‌ای بود که می‌شد سراغ این منابع و مآخذ رفت. ممکن است نویسنده‌های دیگر چالش‌های دیگری داشته باشند.
* چطور می‌توان نسل امروز را با فرهنگ عاشورا پیوند داد و انتشار این نوع آثار چقدر می‌تواند خلأها را جبران کند؟
نسل امروز اساساً احساس نیازی نسبت به مطالعه و تحقیق درباره واقعه عاشورا پیدا نکرده است. درک عاشورا منحصر شده به شرکت در مراسم مذهبی که حتی ممکن است برای بعضی فقط جنبه سرگرمی داشته باشد. ما باید احساس نیاز را در نسل امروز ایجاد کنیم و به آن‌ها یاد دهیم این واقعه ابعاد متعددی دارد که می‌توان از آن درس گرفت. ماجرای عاشورا؛ بحث عدالت و قیام در برابر ظلم را به ما گوشزد می‌کند و طبیعتاً جامعه هیچ وقت بی‌نیاز از قیام علیه ظالم نخواهد بود و همواره باید روحیه لازم را در مقابل ستمگری داشته باشد. همه نسل‌ها به این نوع نگاه نیاز دارند و اگر این نگاه از آن‌ها گرفته شود، مشکلاتشان مضاعف می‌شود. احساس من این است که نسل جوان به این اصل توجه دارد اما اینکه امام حسین(ع) و قصه ایشان عهده‌دار ذهنیت ماست و می‌توانیم به آن تمسک کنیم را کمتر مورد توجه قرار می‌دهند. نوشته و خوانده شدن این آثار لازم است از این جهت که نسل جوان بتواند از این الگوی ادبی برای حل و فصل بسیاری از مسائل روز خود استفاده کند.
خبرنگار: محدثه رضایی
نظر شما