وقتی روز دوم ماه محرم الحرام سال ۶۱ هجری نخستین دیدار فرمانده دلاوری از عرب  به نام جناب حر با امام حسین (ع) رخ داد تا به دستور یزید مانع از برگشت امام به مدینه شود، انتهای این گفت‌وگو منجر به اتفاقی عظیم در روز عاشورا شد، اتفاقی که نکته مهم تربیتی است که راز عاقبت‌بخیری جناب حر در آن است. ماجرا چه بود که جواز بهشتی شدن حر را امضا کرد؟ آیا ما نیز در زندگی روزمره‌مان نمی‌توانیم حر باشیم؟ اصلاً نکته تربیتی زندگی او نمی‌تواند نسخه‌ای برای عاقبت‌بخیری ما و فرزندانمان باشد؟

به همین منظور با حجت‌الاسلام هادی عجمی کارشناس فقه تربیتی درباره یک درس تربیتی از یک رفتار درست حر در کربلا گفت‌وگو کردیم. او می‌افزاید: یکی از شخصیت‌های ویژه در کربلا و تغییر مسیر عجب او، حر بن یزید ریاحی است. کسی که نخستین فرمانده عبیدالله بود که در مقابل امام حسین (ع) قرار گرفت؛ اما گفته شده است که نخستین شهید سپاه حضرت در روز عاشورا بود!

حجت‌الاسلام «هادی عجمی» از راز عاقبت‌بخیری فرزندانمان می‌گوید

«ادب» و دیگر هیچ

در نخستین رویارویی حر با امام حسین (ع)، او درخواست داشت که حضرت (ع) با عبیدالله دیدار کند تا این مسأله به جنگ ختم نشود. در میان سخنانشان نقل شده است که حر به امام حسین عرض کرد: «ما مأموریت داریم به محض روبرو شدن با شما، شما را به نزد عبیدالله بن زیاد ببریم».

امام حسین(ع) فرمود: «مرگ به تو از این کار، به تو نزدیک‌تر است». سپس به یارانش فرمود: «برخیزید و سوار شوید». پس آن‌ها سوار شدند و اهل بیت (ع) نیز سوار شدند، سپس امام(ع) به همراهانش فرمود: «باز گردید!» چون خواستند باز گردند حر و همراهانش مانع شدند. امام حسین (ع) به حر فرمود: «مادرت به عزایت بنشیند! چه می‌خواهی؟» حر گفت: «اگر جز شما هر یک از اعراب در این حال با من چنین سخنی می‌گفت پاسخش را می‌دادم! اما به خدا قسم که نمی‌توانم نام مادر شما را جز به نیکی ببرم».

امام(ع) باز فرمود: «چه می خواهی؟» حر گفت: «شما را باید نزد عبیدالله بن زیاد ببرم!» امام (ع) فرمود: «به خدا سوگند به دنبال تو نخواهم آمد».

حجت‌الاسلام عجمی می‌گوید: در عرب این بیان در سرزنش معروف بوده است که می‌گفته‌اند مادرت به عزایت بنشیند. اما در این گفت‌وگو می‌بینیم که حر با ادب می‌گوید: نمی‌توانم نام مادر شما را جز به نیکی ببرم! این احترام او به حضرت زهرا (س) نکته مهمی است که باید به آن توجه بیشتری داشت.

عشق و ادب به اهل بیت (ع) را از همان کودکی به فرزندانمان بیاموزیم

عامل عاقبت بخیری

حضرت رضا (ع) از پدر بزرگوارش موسی بن جعفر (ع) روایت می‌کنند که آن جناب فرمود حضرت صادق (ع) به بعضی از مردم نوشت: «إِنْ‏ أَرَدْتَ‏ أَنْ‏ یُخْتَمَ‏ بِخَیْرٍ عَمَلُکَ‏ حَتَّی‏ تُقْبَضَ‏ وَ أَنْتَ‏ فِی‏ أَفْضَلِ‏ الْأَعْمَالِ‏ فَعَظِّمْ لِلَّهِ حَقَّهُ أَنْ لَا تَبْذُلَ نَعْمَاءَهُ‏ فِی مَعَاصِیهِ وَ أَنْ تَغْتَرَّ بِحِلْمِهِ عَنْکَ وَ أَکْرِمْ کُلَّ مَنْ وَجَدْتَهُ یَذْکُرُ مِنَّا أَوْ یَنْتَحِلُ مَوَدَّتَنَا ثُمَّ لَیْسَ عَلَیْکَ صَادِقاً کَانَ أَوْ کَاذِباً إِنَّمَا لَکَ نِیَّتُکَ وَ عَلَیْهِ کَذِبُهُ». (ابن بابویه، محمد بن علی، عیون أخبار الرضا (ع)، ج‏۲ ؛ ص۴)

 که اگر اراده داری که عاقبت امر تو به بهترین عمل تو ختم شود ... اکرام کن هر کسی را که ب‏بینی ما را به خوبی ذکر کند و یا آنکه محبت ما را بر خود بسته باشد و بر تو لازم نیست که جستجو کنی از اینکه در این ادعا صادق است یا کاذب. نیت تو از برای تو کافی است و کذب او از برای خودش ضرر دارد.

مهم‌ترین عامل ارتباط عاطفی و محبت به اهل بیت (ع) و حتی محبت به محبان آن‌ها است! در صدر آن، محبت به حضرت زهرا (س) است.

«یا حسین» گفتن کودکانمان تضمینی برای آینده آن‌ها است

او ادامه می‌دهد: بر اساس این روایت می‌توان گفت محبت جناب حر به حضرت زهرا (س) عامل عاقبت بخیری او بود. گاهی افراد حتی در مسیر هدایت نیز نیستند و حتی در سپاه و مسیر کفر و گمراهی هستند، اما خداوند آن‌ها را عاقبت بخیر می‌کند. زیرا این محبت و ارادت در قلب آن‌ها است.

داستان حر و یک درس برای زندگی امروزی ما 

امروزه از دغدغه‌های والدین نسبت به فرزندان عاقبت بخیری آن‌هاست. به ویژه در دوران امروزی که سپاه کفر و شرک، با ابزارهای جدید آمده است و حتی از میان مسلمانان برای خود یارگیری می‌کند. مانند فضای مجازی کنونی که بخش قابل توجهی از افراد جهان را در نرم افزارهای ارتباطی خود مدیریت محتوا می‌کند و حتی در بسیار را در سپاه فکری خود قرار می‌دهد. در این دوران عاقبت بخیری مسأله بسیار مهم‌تری شده است.

این کارشناس فقه تربیتی ابراز می‌دارد: از داستان حر یک درس مهم برای خانواده‌ها می‌توان بیان کرد. راه عاقبت بخیری فرزندان، ایجاد محبت به اهل بیت (ع) در دل فرزندان است.

پیامبر خدا (ص) می‌فرمایند: «أدِّبوا أولادَکُم علی ثَلاثِ خِصالٍ: حُبِّ نَبیِّکُم، و حُبِّ أهلِ بَیتِهِ، و قِراءةِ القرآنِ»؛ فرزندان خود را بر سه خصلت تربیت کنید: دوست داشتن پیامبرتان، دوست داشتن اهل بیت او و خواندن قرآن .[کنز العمّال : ۴۵۴۰۹]. این امر پیامبر دلت بر وجوب دارد. یعنی بر پدر و مادر واجب است این وظیفه را برای فرزندان انجام دهند.

خصلتی که در بزنگاه عامل سرافرازی شد

او می‌گوید: انسان دارای سه بعد است؛ بعد تفکر و دانش، بعد گرایش و علاقه درونی، بعد رفتار. تفکر و دانش می‌تواند در انسان رفتاری را ایجاد کند. مانند اینکه فرد می‌داند یاری امام حسین (ع) واجب است. اما گاهی با اینکه این تفکر را دارد؛ اما رفتار متناسب با آن تفکر را انجام نمی‌دهد؛ مانند اهل کوفه که می‌دانستند یاری امام حسین (ع) واجب است اما او را در رفتار یاری نکردند. زیرا گرایش و میل درونی لازم را برای این رفتار انجام نداند. گرایش و میل درونی با محبت ارتباط زیادی دارد. محب به اهل بیت (ع) می‌تواند حتی جایگزین تفکر صحیح نسبت به آن‌ها شود. مانند «زهیر» و «حر» که گفته شده است عثمانی مذهب بوده‌اند و در تفکر اشتباهاتی داشتند، اما محبت و گرایش قلبی آن‌ها حتی جایگزین تفکر اشتباه آن‌ها شد.

از کودکی بذر محبت اهل بیت (ع) را در دل فرزندانمان بکاریم

به دلیل اهمیت این مسأله است که اصلاح گرایش و محبت فرزندان یکی از وظایف والدین است. ایجاد محبت به پیامبر و اهل بیت (ع) یک بعد مهم تربیتی فرزندان را شکل می‌دهد و می‌تواند رفتاری صحیح را در آن‌ها ایجاد کند. همانگونه که محبت پیامبر (ص) و حضرت فاطمه (س) رفتاری صحیح در حر را شکل داد.

جالب اینکه بسیار از اهل کوفه شناختی بهتر از حر نسبت به امام حسین (ع) داشتند و به او نامه نوشتند، اما در بعد گرایش و محبت لنگ زدند و سبب شد رفتاری صحیح در یاری فرزند پیامبر (ص) و امام زمانشان نداشته باشند.

آزاده لرستانی