قیام حضرت اباعبدالله الحسین(ع) یکی از مهمترین حوادث تاریخ اسلام و حتی عظیم‌ترین و مقدس‌ترین قیام‌های بشری است. حادثه‌ای عظیم که هر چند عوامل زیادی باعث بروز آن شد اما اهداف متعالی که دنبال می‌کرد سبب شد پس از قرن ها همچنان تازه و جاوید بماند.

در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام دکتر علیرضا موفق، کارشناس و پژوهشگر دینی اهداف این قیام عظیم و عوامل زمینه‌ساز آن را مورد بررسی قرار دادیم که در ادامه می‌خوانید.

هدف از قیام امام حسین(ع)؛ تزکیه و پاکی امت پیامبر(ص)

حجت‌الاسلام موفق در ابتدا با اشاره به اینکه قیام امام حسین(ع) با رسالت پیامبر(ص) تشابه بسیاری دارد، می‌گوید: از اهداف والای بعثت پیامبر اسلام(ص) تزکیه نفوس و تربیت انسان‌ها و پرورش اخلاق حسنه است. بر اساس آنچه در آیه 2 سوره جمعه آمده، هدف بزرگ و نهایی از بعثت پیامبر(ص) تهذیب و تزکیه نفس است تا به وسیله آنان مسیر الی‌الله را در پیش گرفته و مقرب درگاه او شوند.

او اظهار می‌کند: پیامبر(ص) در دوره جاهلیت مردم را از آلودگی های بسیاری نجات بخشید. ظلم و بی عدالتی، روابط نامشروع، گناهان علنی، فسق و فجور در جاهلیت بسیار جانکاه بود. متأسفانه بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص)، معاویه مردم را به سوی همان وضع گذشته سوق داد. این افول حتی از سوی برخی از اهل سنت نیز تأیید شده است. بدبختی‌های یاد شده با مرگ معاویه و روی کار آمدن یزید بدتر شد و او جرأت کرد وقاحت‌های معاویه را علنی کند. کار به جایی رسید که در سال 61 هجری فساد و تباهی‌ها به طور علنی تمام شهرهای اسلامی را فراگرفت. برای مثال در مدینه با آن اوصاف معنویش، مراکز فساد و فحشاخانه‌ها با نصب پرچم‌هایی بر سر در مراکزشان بعنوان مراکز فساد شناخته می‌شد.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان می‌کند: در این شرایط بود که امام حسین(ع) از رجوع جامعه دینی به دوران جاهلیت جلوگیری کرد. این رجوع ابعاد مختلفی دارد اما مهمترین آن همان پاکی درون است. بخش مهم قضیه این است که این مسیر پاکی را نباید فقط به همان زمان 60 هجری محدود کرد. برای مثال در سال‌های انقلاب این مسیر با تحقق انقلاب و در ادامه با ساماندهی جنگ ادامه یافت. چه کسی می تواند بگوید در جنگ ما مسیر دیگری جز مسیر عاشورا و امام حسین(ع) داشتیم.

این پژوهشگر دینی یادآور می‌شود: در زمان قیام امام حسین(ع) دنیای اسلام از نظر رفاه در وضعیت بدی نبود اما فقدان هدف اصلی و فاصله گرفتن از بعد عرفانی و اخلاقی دین سبب بروز نهضت عاشورا شد. امروز نیز باید متوجه این نکته باشیم که هر چند مسائل اقتصادی و رفع مشکلات مربوط به معیشت بسیار مهم است، اما هدف اصلی جامعه دینی مسئله پاکی قلب و معنویت است. این هدفگذاری بارها از سوی مقام معظم رهبری تکرار شده که هر چند اقتصاد مهم و تأثیرگذار است، اما هدف اصلی دین، مسایل فرهنگی ماست. شاید برخی این هدفگذاری ها برایشان روشن نباشد اما لازم است نه تنها مسئولان عالی نظام اسلامی بلکه هر مسئولی در هر رده‌ای این موضوع را فراموش نکند که امور معنوی جامعه مانند عفت عمومی، نماز، انجام اعمال عبادی و فرهنگی و... امور اساسی جامعه هستند و ما امور دیگر مانند اقتصاد و رفاه و ... را تنها برای رسیدن به همان اهداف اساسی می خواهیم. پس امام حسین(ع) نه برای رفاه و امور مادی؛ بلکه برای احیای وظیفه نبوی و تزکیه قلب‌ها و رهایی از آلودگی‌ها بود و حتی بنا به آیات و تفاسیر آن حتی بر علم و آگاهی مقدم است، قیام کرد. این که آن حضرت در کلمات خود به مرگ سنت نبی اکرم(ص) در زمان یزید اشاره می‌کند فَإنَّ السُّنَّةَ قَدْ أمِیتَتْ و به سعی خود در احیا و زنده کردن آن سنت اشاره می‌کند در همین راستا معنی می‌شود.

راز مانایی عاشورا

دکتر موفق در پاسخ به چرایی ماندگاری نهضت عاشورا تصریح می‌کند: قبل از پاسخ به این پرسش نگاهی داشته باشیم به دلیل ماندگاری و مانایی پیامبر گرامی اسلام(ص) و دین جهانی او. با وجود این که در این سال‌ها و قرن‌ها اهانت‌های بسیاری به قرآن و دین صورت گرفته و شبکه‌های ضد دین به صورت شبانه‌روزی در حال فعالیت هستند، اما اسلام، پیامبر اکرم(ص) و قرآن او همچنان زنده است. چرا؟ چون پیامبر اکرم(ص) به مردم برخورداری از قلب پاک و طینت عاری از ظلم و نفاق و ریا را یاد داد. این امور مردم را به سوی فطرت سوق می دهد و آن ها تمام حقیقت خود را در همین مسیر معنی می‌کنند و چیزی که فطری است ماندگار است. این مسیر به طور کامل از سوی حضرت اباعبدالله(ع) در تمام بخش‌های قیام او متجلی است. تمام امور اخلاقی و فطری در قیام او رعایت شده که وقت زیادی برای تبیین آن‌ها می‌طلبد اما هر چه که هست این امور سبب شد امام حسین(ع) نیز مانند جد خود مرکز ثقل عشق و دلداگی مردم عالم شود.

عاشورا نماد عشق ورزی به ذات مقدس حق جل و علا

این استاد فلسفه اخلاق تاکید می‌کند: پیامبر(ص) دارای ویژگی‌های شخصیتی ممتازی بود. آن حضرت(ص) در مسیر ایفای نقش پیامبری خود یعنی تزکیه و اصلاح اخلاقی(سوره جمعه، آیه2) ظرف وجودی آنان پاک و طاهر نمود. امام حسین دقیقاً همین کار را کرد و قطعاً این مسیر الآن هم برای مردم ادامه دارد. ما در روضه‌هایی که برای حضرت اباعبدالله(ع) بر پا می‌شود شرکت می کنیم اولاً در مسیر همان قیام و تحولی که آن حضرت می خواست همدردی و همراهی می کنیم و ثانیاً با اشکی که می‌ریزیم باعث پاکی و تزکیه قلب می‌شویم. بنابراین در هر دو صورت قدمی به سوی اهداف حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام بر می‌داریم.

حجت‌الاسلام و المسلمین موفق در پایان می‌گوید: درباره تزکیه به عنوان مهمترین هدف حضرت اباعبدالله(ع) صحبت کردیم اما باید در نظر داشت این هدف نیز هدف عالی نیست. هدف عالی عشق ورزی به حضرت حق جل و علاست. آن حضرت به خوبی توانست به این هدف برسد. قدم به قدمِ صحنه عاشورا، مملو از فریاد عشق به خداست. مخصوصاً آخرین لحظاتی که امام حسین(ع) در این دنیا بود، وقتی که یاران خود را شهید دید و احساس بی‌کسی کرد. آن جا بود که شاید بتوان گفت بزرگترین کار عاشقانه‌ای که یک انسان می‌تواند به معبود خود روا دارد، به انجام رساند. او عشق یک انسان به خدا را در آخرین رتبه خود که اعم از نثار وجود و همه متعلقات است، به انجام رساند و از آن مهمتر این حقیقت را به همگان یاد داد. این که باید برای معشوق همه چیز را فدا کرد و هیچ چیزی از انسان در برابر محبوب ارزش ندارد، نه جان، نه خانواده، نه آبرو و عزت البته اگر کسی همه چیز را فدا کند همه آن چیزهایی که از دست داده را بدست خواهد آورد.