بنابر اعلام سازمان‌های متولی، آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع طی سال اخیر در حالی رخ داده که کمتر از ۸.۸درصد مساحت کل کشور را جنگل فرا گرفته و با توجه به آمارهای ارائه شده از سوی سازمان جنگل‌ها و محاسبات انجام شده، سالانه کمی بیش از ۲۰۰هزار هکتار از جنگل‌ها و مراتع کشور را به دلایل مختلف از دست داده‌ایم.
کاهش سطح جنگل‌های کشور
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور با اشاره به اینکه سطح جنگل‌های کشور به‌شدت درحال کاهش است و همه ساله درصد بالایی از جنگل‌های کشور را چه به لحاظ کمیت و چه به لحاظ کیفیت از دست می‌دهیم، می‌گوید: براساس مطالعات انجام شده، سطح جنگل‌ها هم در منطقه زاگرس و هم در منطقه خزر و جنگل‌های هیرکانی درحال کاهش یافتن است.
احمد رحمانی در گفت‌وگو با قدس با اشاره به اینکه بیش از ۹۰درصد آتش‌سوزی‌ها در جنگل‌ها و مراتع کشور ناشی از عوامل انسانی است که به صورت سهوی یا عمدی صورت می‌گیرد، ادامه می‌دهد: اقداماتی مثل رها کردن سیگار، شیشه، ظروف فلزی و... در طبیعت یا اقدامات عمدی مانند آتش زدن مراتع یا محصولات کشاورزی و... منجر به وقوع آتش‌سوزی‌های غیرطبیعی می‌شود.
وی تغییر کاربری اراضی، تغییر اقلیم، چرای دام و عدم رویش جنگل‌های جدید را از دیگر عوامل کم شدن سطح جنگل‌های کشور می‌داند و تأکید می‌کند: برخی افراد به دلیل سودجویی و اینکه زمین را تصرف و بعد مالکیت خودشان را اثبات کنند، اقدام به آتش‌سوزی عمدی جنگل‌ها می‌کنند.
وی با تأکید بر اینکه آتش‌سوزی در همه جنگل‌ها و کشورهای دنیا اتفاق می‌افتد، اما این روزها با گرمای هوا و شرایطی که داریم متأسفانه شرایط، مساعد برای آتش‌سوزی است، اظهار می‌کند: هرچند این آتش‌سوزی‌ها خیلی غیرمترقبه نیست، اما متأسفانه با اینکه می‌دانیم این اتفاقات می‌افتند و هر ساله هم تکرار می‌شوند، اما سازمان جنگل‌ها و منابع طبیعی که متولی حفاظت از جنگل‌ها هستند، آمادگی لازم را هم از نظر تجهیزات و هم از نظر نیروی انسانی برای اطفای حریق ندارد و به همین دلیل آتش‌سوزی‌ها گسترش پیدا می‌کنند و چندین روز طول می‌کشد تا خاموش شوند.
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور معتقد است با توجه به موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی کشور، آتش‌سوزی یک تهدید دائمی برای مراتع و جنگل‌ها محسوب می‌شود و ادامه می‌دهد: همچنین تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی نیز به عنوان دیگر عوامل مؤثر در تغییر شدت، حدت و الگوی آتش‌سوزی‌های سال‌های اخیر مطرح است.
کمبود تجهیزات برای اطفای حریق
رحمانی با اشاره به اینکه بسیاری از جنگل‌های کشور سخت‌گذر هستند و نمی‌توان هنگام وقوع آتش‌سوزی از وسایل نقلیه معمولی برای اطفای حریق در آن‌ها استفاده کرد و باید از تجهیزات مدرن استفاده شود، می‌افزاید: سازمان جنگل‌ها ازنظر تجهیزات و امکانات بسیار ضعیف است و امکانات لازم و بالگردهای آبپاش برای اطفای حریق در اختیار ندارد و اساساً در بسیاری از مواقع، نیروهای مردمی با بیل و کلنگ و شاخه درختان اقدام به خاموش کردن آتش می‌کنند.
سطح بسیاری از جنگل‌ها که منابع ژنتیکی و بسیار مهم ما هستند همه ساله در حال از بین رفتن است، با این‌حال متأسفانه سازمان جنگل‌ها از نظر امکانات و منابع لجستیکی بسیار ضعیف است و تجهیزات، نیرو و سازماندهی لازم در این خصوص وجود ندارد.
وی تأکید می‌کند: متأسفانه به دلیل نبود بودجه مناسب، امکان استفاده از امکانات به‌روز وجود ندارد؛ این درحالی است که در کنار کمبود بودجه، سایر دستگاه‌ها و ارگان‌ها هم همکاری مناسبی با سازمان جنگل‌ها ندارند و همکاری‌ها با تعلل صورت می‌گیرد.
رحمانی یکی از مواردی که همیشه محل بحث بوده را این می‌داند که چرا بودجه لازم برای حفاظت از جنگل‌ها اختصاص داده نمی‌شود و سازمان جنگل‌ها نمی‌تواند تجهیزات خود را به‌روز کند و عنوان می‌کند: مسئله حفاظت از جنگل‌ها در کشور در اولویت قرار داده نمی‌شود و وضعیت به‌گونه‌ای است که می‌بینیم هر روز جنگل‌ها و منابع طبیعی ارزشمند ما می‌سوزد و کاری از دست سازمان جنگل‌ها ساخته نیست.
وی یکی از معضلات و مسائلی که هر ساله تکرار می‌شود و باز اتفاق جدیدی نمی‌افتد را نبود بالگردهای آبپاش در سازمان جنگل‌ها می‌داند و می‌افزاید: این سازمان امکانات و منابع مالی لازم را برای داشتن بالگرد آبپاش مستقل، ندارد؛ بنابراین باید از بالگردهای سپاه، ارتش و هلال‌احمر کمک بگیرد که تا مجوزها گرفته شود و آن‌ها آمادگی لازم را در این زمینه پیدا کنند این فرایند طولانی می‌شود؛ هر چند این موضوع در اولویت سازمان هم قرار ندارد.
سازمان جنگل‌ها تنهاست
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور تأکید می‌کند: مقابله با آتش‌سوزی‌های جنگل‌ها و مراتع کشور دارای ابعاد مختلف فنی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی است و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولیان اصلی و قانونی، به تنهایی نمی‌توانند از عهده انجام تمام عملیات حفاظتی و اطفای آتش‌سوزی جنگل‌ها بربیایند و نیازمند عزم ملی و مشارکت فعالانه تمامی ذی‌نفعان به‌ویژه مردم، کشاورزان و جوامع محلی وابسته به جنگل‌ها و مراتع است.
منابع طبیعی و جنگل‌ها سرمایه ملی هستند و به همین دلیل سازمان‌ها و نهادهای دولتی باید نجات آن‌ها را وظیفه ملی بدانند نه وظیفه نهادهای دیگر. باید ستادی به نام ستاد بحران با حضور نیروهای مسلح، سازمان جنگل‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست، نیروهای مردمی و سازمان‌های مردم‌نهاد تشکیل شود تا با در اختیار داشتن امکانات بتوانند هنگام آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع به صورت مشترک و با سرعت وارد عمل شوند، سرعت عمل در مهار آتش‌سوزی بسیار مهم است.
در ماده ۴۷ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها، مأموران دولتی اعم از لشکری و کشوری مقید شده‌اند زمانی که آتش‌سوزی در جنگل‌ها رخ دهد، در مقابل تقاضای مأموران جنگلبانی پاسخگو باشند و با در اختیار گذاشتن تمام امکانات خود، به جنگلبانی کمک کنند.
رحمانی با بیان اینکه نباید منتظر وقوع آتش‌سوزی و از بین رفتن هزاران هکتار از جنگل‌ها باشیم تا به فکر اقدامات لازم بیفتیم، تصریح می‌کند: جنگل‌های زاگرس و هیرکانی از ذخایر ژنتیکی هستند و بسیاری از گونه‌هایی که در این جنگل‌ها وجود دارند در هیچ کجای دنیا نیست، بنابراین تخریب آن‌ها غیرقابل جبران است و ممکن است براثر بی‌توجهی و سهل‌انگاری ما، وقوع آتش‌سوزی‌های جنگلی یا دیگر عوامل تخریب‌کننده این منابع طبیعی از بین بروند.
وی معتقد است: بازیابی ذخایر جنگل‌های سوخته سال‌ها طول می‌کشد و با توجه به تأثیرات تغییرات اقلیم و خشکسالی که امسال همه نقاط کشور با آن دست به گریبان است، اکوسیستم‌ها وضعیت بسیار شکننده‌ای پیدا کرده‌اند و همین مسئله اهمیت تلاش در راستای حفاظت از منابع طبیعی را بیش از پیش پررنگ می‌کند.
وی ادامه می‌دهد: دراین شرایط باید به نیرو و مشارکت مردم متکی باشیم، یعنی در هر منطقه‌ای باید نیروهای مردمی داشته باشیم و آن‌ها را آموزش دهیم؛ باید از تشکل‌های مردم‌نهاد استفاده کنیم تا با امکانات و آموزش‌های لازم بتوانند اطفای حریق کنند و خودشان هم آسیب نبینند.
مردم باید بدانند جنگل‌ها و مراتع سرمایه‌های ملی هستند و اهمیت این موضوع برای آنان روشن شود تا از روشن کردن آتش و بیرون انداختن سیگار در جاده خودداری کنند، همچنین ضروری است سازمان‌های دولتی در زمینه اطفای حریق جنگل‌ها و منابع طبیعی با یکدیگر هماهنگ باشند.
عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور یادآور می‌شود: گرچه همواره بر نقش مسئولان و متولیان در زمینه پیشگیری از وقوع آتش‌سوزی و مقابله با آن تأکید می‌شود، اما نباید از نقش و همراهی مردم دراین زمینه نیزغافل ماند؛ لازم است مردم ضمن مشارکت در حفظ منابع ملی کشور با رعایت نکاتی مانند روشن نکردن آتش و رها نکردن زباله در طبیعت، به سهم خود در حفاظت از جنگل‌ها و مراتع کشور نقش داشته باشند.
نظر شما