با گذشت زمان و پیشرفت این صنعت، گردشگری از حالت عام خارج شده و به شاخه‌های تخصصی همچون گردشگری فرهنگی، گردشگری ورزشی، گردشگری ماجراجویانه، گردشگری مذهبی و گردشگری سلامت در حوزه‌های مختلف طب رایج و طب مکمل تقسیم شده است. کشور ما نیز با توجه به پیشینه ۳هزار ساله در طب ایرانی ظرفیت‌های خوبی در جذب گردشگر سلامت در حوزه طب مکمل یا تلفیقی دارد. اما آیا امروز توانسته در جذب گردشگر سلامت در حوزه طب ایرانی و مکمل توفیق یابد؟
اقلیم متنوع، گیاهان دارویی و آب‌های معدنی
محمد جهانگیری، رئیس انجمن خدمات بین‌المللی سلامت ایران در پاسخ به این پرسش به ما می‌گوید: ما در حوزه گردشگری به‌ویژه گردشگری سلامت نیازمند کار تیمی و راهبردی میان‌دستگاهی هستیم تا بتوانیم صنعتی جامع و پویا داشته باشیم، چرا که خدمات بین‌المللی سلامت فقط به گردشگری سلامت اختصاص نمی‌یابد و در واقع گردشگری سلامت یکی از خدمات بین‌المللی سلامت است که ایران از ظرفیت‌های بسیار خوبی در این حوزه برخوردار است و می‌تواند به عنوان یک برند در منطقه فعالیت کرده و نیاز کشورهای منطقه را در حوزه‌های آموزش پزشکی، ارائه خدمات مهندسی پزشکی، صادرات دارویی و به‌طور ویژه صادرات فراورده‌های گیاهان دارویی تأمین کند. ضمن آنکه کشور ما علاوه بر دانش روز پزشکی، اقلیم متنوع، گیاهان دارویی مختلف و آب‌های معدنی با ویژگی‌های مختلف دارد که گردشگران مختلف از کشورهای همسایه و حتی کشورهای دورتر می‌توانند در هرفصلی که تمایل داشته باشند برای دریافت خدمات پزشکی و طب تلفیقی -استفاده از طب رایج در کنار طب ایرانی و مکمل به ایران سفر کنند.
ما در حوزه طب ایرانی و مکمل ظرفیت‌هایی بسیار خوبی به‌ویژه در حوزه پیشگیری داریم که به دلیل تنوع آب و هوایی، آب‌های درمانی و تنوع گیاهان دارویی کشور، اگر همه این ظرفیت‌ها اقتصادی‌سازی شود به‌طور حتم در جذب بیماران کشورهای همسایه اثرگذار خواهد بود. اما با توجه به ظرفیت‌های این حوزه، بی‌شک یک وزارتخانه نمی‌تواند متولی خدمات بین‌المللی سلامت کشور باشد زیرا گردشگری سلامت یک خدمت مویرگی است که باید در حوزه‌های مختلف کشور تعریف و به یک اکوسیستم تبدیل شود و با توجه به اینکه یک زیست‌بوم محسوب می‌شود، ضرورت دارد وزارتخانه‌های بهداشت و گردشگری و حتی کنشگران این خدمت در بخش‌های خصوصی پای کار باشند تا زمینه توسعه این صنعت در کشور فراهم شود.
ظرفیت‌هایی که برای خودمان هم ناشناخته است
رئیس انجمن خدمات بین‌المللی سلامت ایران اضافه می‌کند: صنعت گردشگری سلامت فعالیتی حرفه‌ای شامل پیشگیری، بازتوانی و درمان است و ضرورت دارد خدمات این حوزه قواعد شفاف و دقیقی داشته باشد تا به صورت تضمینی بتواند به بیماران ارائه خدمت کند. با این حال در این حوزه نباید فقط به مسائل پزشکی توجه داشت و دیگر مسائل گردشگری را نادیده گرفت. بنابراین، نخستین گام این است تفکر، برنامه‌ریزی و اقتصادی‌سازی این حوزه را به صورت کامل مدنظر قرار دهیم که اگر این اتفاق بیفتد می‌توان همه ظرفیت‌های این صنعت را فعال کرد.
وی با اشاره به اهمیت شناسایی مدل‌های موفق جذب گردشگر سلامت در حوزه طب مکمل می‌گوید: ایجاد دهکده‌های سلامت یکی از روش‌هایی است که می‌تواند در پویایی این صنعت و استفاده از ظرفیت‌های مختلف آن مؤثر باشد، از همین رو تاکنون ۱۵منطقه در ایران شناسایی و به وزارتخانه‌های بهداشت و میراث معرفی شده تا با ایجاد دهکده‌های سلامت با همکاری بخش خصوصی و زیر نظر وزارتخانه‌های بهداشت و میراث فرهنگی بتوانیم این صنعت را به صنعتی فعال تبدیل کنیم.
جهانگیری در خصوص چالش‌های استفاده از ظرفیت گردشگری سلامت در حوزه طب ایرانی و مکمل اظهار می‌کند: ما در حوزه طب ایرانی و مکمل ظرفیت‌های مغفول مانده زیادی داریم که حتی برای استفاده مردم خودمان هم آن‌گونه که باید معرفی نشده، در حالی که با توجه به هرم سنی کشور که رو به سالمندی است، پیشگیری و بازتوانی که در طب ایرانی و مکمل مورد تأکید قرار گرفته، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش هزینه‌های نظام سلامت و نشاط و پویایی جامعه داشته باشد. از این رو استفاده از طب ایرانی و مکمل در کنار طب رایج نه تنها می‌تواند نقش بسزایی در پویایی صنعت گردشگری سلامت داشته باشد، بلکه استفاده از آن در نظام سلامت کشور نیز به عنوان طب تلفیقی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
ضرورت استفاده از طب تلفیقی در گردشگری سلامت
امیرحسین جمشیدی، رئیس دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز در این خصوص به ما می‌گوید: این حوزه در کشور ما دارای چند قابلیت منحصر به‌فرد است که می‌تواند علاوه بر پیشگیری از بیماری‌ها، به عنوان یک طب مکمل در کنار طب رایج در درمان بسیاری از بیماری‌ها کمک‌کننده باشد.
رئیس انجمن تولیدکنندگان داروهای طبیعی و سنتی ایران اضافه می‌کند: در کشور ۸هزارو ۵۰۰ نوع گیاه داریم که این عدد ۲.۵ برابر گیاهان کل قاره اروپاست و از این تعداد گونه گیاه بیش از هزار و ۲۰۰ گونه، گیاه دارویی است. به عنوان نمونه در اروپا یک نوع گیاه آویشن وجود دارد که به عنوان دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، درحالی که ما در کشور، ۱۴گونه مختلف آویش داریم و باتوجه به تنوع گیاهی، فرمول‌ها، دستورالعمل‌های مختلف تولید داروهای گیاهی را در طب سنتی ایرانی داریم که بیماران می‌توانند این طب را در کنار طب رایج - به عنوان طب تلفیقی - برای درمان بیماری‌های خود انتخاب کنند.
آموزش آکادمیک طب ایرانی
جمشیدی با اشاره به اینکه از سال۱۳۸۶ آموزش آکادمیک طب ایرانی در دانشگاه‌های کشور ارائه می‌شود، می‌افزاید: در سال‌های اخیر سازمان جهانی بهداشت طب تلفیقی را در دستور کار قرار داده و وزارت بهداشت ما نیز بر این موضوع صحه گذاشته است؛ به این معنا که باید در دستورالعمل‌های درمانی در کنار طب رایج، طب سنتی و مکمل نیز قرار گیرد، چرا که سازمان جهانی بهداشت به این نتیجه رسیده که استفاده از طب تلفیقی علاوه بر تضمین سلامت بیمار، موجب کاهش هزینه‌های درمان نیز می‌شود.
رئیس دانشکده طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی ایران با اشاره به چالش‌های جذب گردشگر سلامت در حوزه طب ایرانی و مکمل، می‌گوید: ما به‌طور پراکنده از این ظرفیت‌های درمانی کشور در حوزه جذب گردشگر سلامت استفاده می‌کنیم اما جذب گردشگر سلامت موضوعی چندوجهی است؛ به عنوان نمونه ما باید شناخت نسبی درباره رفتارهای اجتماعی گردشگران سلامت داشته باشیم زیرا افرادی که برای درمان به کشور ما می‌آیند نیازمند آسایش هم هستند و ممکن است بیمار همراه یا همراهانی هم داشته باشد که تمایل دارند در کنار درمان به گردش و زیارت هم بپردازند.
جمشیدی با بیان اینکه صنعت گردشگری سلامت یک کار حرفه‌ای درون سیستمی است که باید قواعد شفاف و دقیقی داشته باشد و ضرورت دارد همه تسهیلگران و دلالان از نظام گردشگری سلامت منشعب شده باشند تا به صورت تضمینی بتوانند به بیماران ارائه خدمت کنند، می‌افزاید: متأسفانه در برخی مواقع دلالان فقط به فکر کسب درآمد خود هستند و با ارائه خدمات نامعتبر علاوه بر آسیب زدن به این صنعت، جان بیماران را به خطر می‌اندازند. بنابراین ضرورت دارد آن‌ها و تسهیلگران وارد این نظام شوند و با دریافت آموزش‌های لازم و شناسه بتوانند به صورت حرفه‌ای در این حوزه به عنوان کنشگر حوزه گردشگری سلامت فعالیت کنند.
چالش‌های پیش روی صنعت گردشگری سلامت
سید محمد اکرمی، استاد ژنتیک دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز در گفت‌وگو با ما در خصوص گردشگری سلامت در حوزه طب ایرانی و مکمل می‌گوید: پیش از شیوع کرونا صنعت گردشگری سلامت در کشور در حال توسعه بود اما اکنون با وجود کاهش چشمگیر این ویروس، این صنعت هنوز نتوانسته به شرایط گذشته برگردد و متأسفانه در سال‌های اخیر بسیاری از بیماران کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، افغانستان و پاکستان را از دست داده‌ایم و بیشتر آن‌ها به لبنان، سوریه و اردن مراجعه می‌کنند و فقط تعداد معدودی از بیماران عراق برای دریافت خدمات پزشکی و درمانی به ایران می‌آیند. در حالی که پیش از آن، گردشگران سلامت برای دریافت دست‌کم ۱۰خدمت پزشکی به ایران مراجعه می‌کردند و این صنعت جزو صنایع درحال توسعه کشور بود.
اکرمی اضافه می‌کند: بیمار خارجی درصورتی تصمیم می‌گیرد برای درمان به کشور دیگری مراجعه کند که آن رشته تخصصی در کشور خودش موجود نباشد و یا بسیار گران باشد و اغلب برای درمان و یا تشخیص بیماری‌هایی مثل سرطان‌ها، بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های ژنتیکی، درمان نازایی، بیماری‌های چشمی، جراحی‌های پلاستیک، دندانپزشکی، ارتوپدی، سلول درمانی و ناشنوایی به ایران مراجعه می‌کنند که البته در سال‌های اخیر تعداد مراجعات بسیار کاهش یافته است.
این استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به کشورهای موفق در جذب گردشگر سلامت می‌گوید: با اینکه گردشگری سلامت حوزه‌ای فرابخشی است کشورهایی که توانسته‌اند به صورت جامع و کلان‌نگر این حوزه را ساماندهی و برای آن سیاست‌گذاری و اقتصادسازی کنند، موفق بوده‌اند. بنابراین اگر بخواهیم شاهد شکوفایی این صنعت نوپا در کشور باشیم باید وزارتخانه‌های بهداشت و درمان و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سایر نهادهای مرتبط در این موضوع به صورت فرابخشی سیاست‌گذاری و تسهیل‌گری کنند.
اکرمی درخصوص گردشگری سلامت در حوزه طب ایرانی و مکمل نیز می‌گوید: خدمات پیشگیری و بازتوانی در طب ایرانی بسیار کم‌هزینه است که در مدتی کوتاه انجام می‌شود، از این رو می‌توانیم مانند کره‌جنوبی توفیقات بسیار خوبی در جذب گردشگر سلامت برای این حوزه داشته باشیم که البته این مهم نیازمند تبلیغات با رویکرد علمی و برنامه‌ریزی دقیق است. به عنوان نمونه کره‌جنوبی از سال‌ها پیش در اغلب سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی خود به تبلیغ این حوزه پرداخته بود، اما متأسفانه در رسانه ملی ما نه تنها تبلیغ طب پیشرفته ایرانی نمی‌شود بلکه اقداماتی در راستای ضد تبلیغ این طب انجام می‌شود.
نظر شما