این روزها بی شک بحران اوکراین را باید مهمترین مسئله و چالش در صحنه شطرنج جهانی قلمداد کرد. در کنار آن تقابل ایالات متحده و چین نیز خطر بسیار جدی به نظر می رسد. اما حوزه نسبتا همیشه آرام غرب آفریقا نیز این روزها به یک کانون بحرانی بدل شده است. بعد کودتا و تغییرات سیاسی در مالی و بورکینافاسو که آمریکا و اروپا آن را زیر سر روسیه می دانستند، حال به قدرت رسیدن نظامیان ضد غربی در نیجر به تقابلی بزرگ میان شرق و غرب انجامیده است. در این مسیر و در حالی که جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا (اکوواس) متشکل از ۱۵ کشور از تعیین ضرب العجل یک هفته ای برای بازگشت محمد بازوم رئیس جمهور مخلوع به قدرت خبر داده بودند، بعد محقق نشدن این خواسته شامگاه جمعه آنها اعلام کردند زمان اقدام نظامی علیه نیجر نیز مشخص شده، اما علنی نخواهد شد!

احتمال حمله نظامی بلوک آفریقایی نزدیک به غرب به نیجر در پی نشست سران اکوواس در حالی رخ می‌دهد که مقامات مالی و بورکینافاسو تأکید کردند که در صورت هرگونه اقدام نظامی علیه نیامی از این کشور حمایت خواهند کرد. حال همه تحولات از یک یارکشی گسترده غرب و شرق در قاره سیاه و احتمال بالا گرفتن تنش حکایت دارد.

امکان‌سنجی تهدید به اقدام نظامی

«محمد حسین مشایخی» کارشناس مسائل بین الملل در گفتگو با قدس درباره آخرین تحولات نیجر گفت: آنچه در نیجر رخ داده مشابه اتفاقی است که پیش از این در مالی و بورکینافسو شاهد بودیم؛ درواقع مردم نیجر نیز به عنوان یکی از کشورهای تحت استعمار فرانسه در ضدیت با استعمار فرانسه دست به قیام زده اند. اما به نظر میرسد موضع‌گیری سران اکوواس و تهدید به اقدام نظامی بیش از آنکه شکل واقعی به خود بگیرد بیشتر جنبه رسانه‌ای و افزایش فشار روانی روی نظامیان نیجر داشته باشد.

چرا نیجر برای غرب مهم است؟

کارشناس ارشد مسائل فرانسه تاکید کرد: فراموش نکنیم که کشورهای اکوواس دست نشانده‌های فرانسه در آفریقا هستند و تهدید به اقدامات نظامی علیه ارتش و نظامیان نیجر بیشتر به نظر می رسد جنبه سیاسی داشته باشد؛ البته اطلاعات دقیقی در رابطه با تحرکات احتمالی در مرزهای نیجر یا جابه‌جایی نیروهای نظامی مخابره نشده است چرا که انجام هرگونه اقدام نظامی نیازمند آمادگی قبلی و فراهم کردن امکانات نظامی است.

مشایخی در پاسخ به این پرسش که علت تفاوت واکنش فرانسه در قبال تحولات نیجر نسبت به آنچه پیش از این در مالی و بروکینافاسو شاهد بودیم اظهار داشت: به نظر می رسد نگرانی فرانسه و غرب از تحولات نیجر و حساسیتی که از خودشان نشان می‌دهند ناشی از ۲ دلیل عمده باشد؛ دلیل نخست نگرانی از تبدیل شدن ماجرای نیجر به یک روند دومینووار در مستعمرات آفریقایی فرانسه است؛ روندی که در ادامه به سایر کشورها همچون گینه نیز تسری پیدا کند و منافع فرانسه و سایر کشورهای غربی و آمریکا را تحت تاثیر قرار دهد.

به گفته این کارشناس مسائل بین الملل مسئله دوم نگرانی‌هایی ایجاد شده درباره احتمال مداخله روسیه در تحولات اخیر و حمایت‌های احتمالی مسکو از نظامیان نیجر است؛ ادامه دار شدن بحران اوکراین غربی‌ها را به شدت نگران ایجاد شدن یک جبهه جدید از سوی روسیه در قاره سیاه و سرایت آن به بخش غربی آفریقا یعنی حوزه نفوذ خودشان کرده است.

تبعات اقدام نظامی علیه نیجر برای کل منطقه

وی با اشاره به اعلام حمایت مالی و بورکینافاسو در برابر اقدامات نظامی علیه نیجر تصریح کرد: هرگونه اقدام نظامی احتمالی علیه نیجر قطعا تبعات بسیاری را برای کل منطقه در پی خواهد داشت؛ اعلام حمایت مالی و بورکینافاسو هم کاملا طبیعی است چرا که می دانند اگر قرار بر اقدام نظامی علیه نیجر باشد اقدام بعدی علیه آنها خواهد بود؛ اکوواس تلاش کرده تا خودش را به عنوان تصمیم ساز نهایی در آفریقا نشان بدهد و به این ترتیب برای خودش مشروعیتی دست و پا کند و فضای سیاسی و امنیتی منطقه را از طریق اکوواس مدیریت کنند.

مشایخی با بیان اینکه تاکنون تحرکات کشورهای عضو جامعه اقتصادی غرب موسوم به اکوواس محدود به تهدید و بیانیه بوده است و هنوز اقدامی برای عملیاتی کردن این تهدیدات شاهد نبودیم اما این بدان معنی نیست که به طور قطع بگوییم هیچ اقدامی در این رابطه از سوی اکوواس صورت نخواهد گرفت. قطعا اگر بنا بر انجام اقدام نظامی باشد طبیعتا این اقدام نباید بیش از یک هفته تا ۱۰ روز ادامه داشته باشد چرا که ادامه دار بودن اقدام نظامی تبعات بسیاری را به گروه اقدام کننده تحمیل خواهد کرد و منطقه را دچار تشنج و مهیای بروز اتفاقات دیگر خواهد کرد.

اختلال در تنفس اقتصادی فرانسه

کارشناس ارشد مسائل فرانسه با رد احتمال دخالت مستقیم فرانسه در درگیری نظامی احتمالی گفت: نه فقط نیجر که تمام کشورهای آفریقا مملو از منابع بزرگ و ارشمند معدنی همچون طلا، اورانیوم و بوکسیت و هرآنچه از غنی‌ترین منابع زیرزمین سراغ داریم در این منطقه یافت می شود و حیات اقتصادی اروپا و تداوم آن عملا به منابعی گره خورده است که طی سالها غارت از کشورهای آفریقایی کسب کرده اند؛ قطعا از دست دادن این منابع سرشار در میان و بلندمدت طبعات جبران ناپذیری خواهد داشت و تنفس اقتصادی فرانسه را مختل خواهد کرد.

وی افزود: با این حال دخالت احتمالی فرانسه محدود به حمایت‌های لوجستیکی و سیاسی و تامین مالی خواهد ماند چرا که برای فرانسه موضوع نیجر تا آن حد حیاتی نیست که بخواهد به طور مستقیم وارد عمل شود و به اصطلاح نظامیان فرانسه را جلوی گلوله قرار بدهد. بنابراین اگر هم قرار بر هرگونه اقدام اعم از نظامی یا سیاسی علیه نیجر باشد این اقدام از سوی دولت‌های دست نشانده فرانسه و غرب در قالب اتحادیه اکوواس صورت خواهد گرفت.