به گزارش قدس آنلاین، با دکتر سعید خدیوی، کارشناس حوزه زیارت درباره وجوه پربرکت اقتصادی اربعین گفت‌وگو کردیم.
وی می‌گوید: نباید زیارت اربعین و تمام رویدادهای مذهبی که دارای مناسکی هستند و افراد براساس اهداف و انگیزه‌های معنوی رفتار می‌کنند را در وهله نخست به موضوعات اقتصادی تقلیل بدهیم، چراکه این زاویه‌ای است که ادبیات غرب از آن منظر به مبحث زیارت نگاه می‌کند. چنان که ایان ریدر، نویسنده غربی نیز در اثر خویش به نام «زیارت»، توسعه زیارت را به خاطر منافع اقتصادی گروه‌های ذی‌نفع دانسته و آن را تا این سطح تقلیل داده است، در حالی که واقعیت امر در فضای اربعین این گونه نیست، بلکه ما داریم یک رفتار قدسی و معنوی مبتنی بر انگیزه‌های متعالی را مشاهده می‌کنیم.
خدیوی در عین حال تأکید می‌کند: باید توجه داشت ادبیات اقتصادی فقط ذیل منافع مادی و روبط مالی تعریف نمی‌شود، بلکه باید به آن از یک سطح بالاتر نگاه کنیم و توسعه اقتصادی را در مسیر جریان تمدن‌سازی ببینیم و پیوند این دو با هم را به عنوان تأثیر اقتصادی اربعین در نظر بگیریم.
بررسی توسعه اقتصادی اربعین در سه سطح
این کارشناس حوزه زیارت می‌گوید: تأثیر توسعه‌ای که به برکت اربعین اتفاق می‌افتد و جریان تمدن‌سازی که به توسعه اقتصادی کشور ما و عراق منجر می‌شود را در چند سطح می‌توانیم بررسی کنیم. دسته نخست، سطح خرد که به مبادلات مالی و تجاری که ما با هم داریم محدود می‌شود و از درجه اهمیت کمتری نسبت به دو دسته دیگر برخوردار است.
خدیوی می‌افزاید: در رده بعدی سطح کلان قرار دارد که مبتنی بر ارتباطات و دیپلماسی فرهنگی است که میان دو کشور رخ می‌دهد. همه کشورها چه سکولار و چه مذهبی به شکل گسترده دیپلماسی فرهنگی را دنبال می‌کنند چون این امر در نهایت منجر به دیپلماسی اقتصادی و مراودات تجاری کلان می‌شود. طبیعی است هرچه روابط فرهنگی میان دو کشور بیشتر شود مبادلات تجاری آن‌ها نیز عمیق‌تر خواهد بود، بدین ترتیب می‌توان گفت این رفت‌وآمدهای فرهنگی یک فرصت اقتصادی کلان برای کشورها خواهد بود.
وی می‌افزاید: با وجود اینکه ارتباطاتی که میان تجار و کسبه ایرانی و عراقی برقرار می‌شود، منجر به صادرات محصولات و تجارت در سطح خرد می‌شود، ولی این سطح از مبادلات تجاری خیلی مد نظر نیست، چون در دیگر گونه‌های گردشگری هم این مراودات تجاری شکل می‌گیرد، آنچه در این حوزه اهمیت دارد دیپلماسی فرهنگی در سطح کلان است که به توسعه تجاری منجر می‌شود. در حقیقت عمده نقش گردشگری مذهبی و زیارت در همین فصل برای فرایندهای اقتصادی تعریف می‌شود.
خدیوی می‌گوید: اما نکته مهمی که به طور خاص به این مبحث برمی‌گردد، توجه به سطح توسعه‌ای پیاده‌روی اربعین است که به افزایش سطح رضایتمندی و شادکامی یک جامعه منجر می‌شود. این سطح شادکامی را در رفتارهای اخلاقی و معنوی که افراد چه به عنوان زائر می‌روند و چه مشاهده‌گر اعم از زائر و مجاور تجربه می‌کنند.
اربعین؛ موتور محرک توسعه اقتصادی
این کارشناس حوزه اقتصاد زیارت با تأکید بر اینکه هدف توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در دنیا افزایش سطح شادکامی مردم است، می‌گوید: مناسک و زیارت اربعین را می‌توان به عنوان موتور محرک سطح شادکامی جامعه در نظر گرفت که بالاترین سطح توسعه اقتصادی محسوب می‌شود.
خدیوی می‌افزاید: مطالعات نشان می‌دهد هرچه رفتارهای اخلاقی، احساس امنیت و روابط اجتماعی مبتنی بر حسن نیت و همجواری در یک جامعه افزایش یابد، سطح شادکامی و رضایت از زندگی افراد در این جامعه افزایش پیدا می‌کند. به نظر می‌رسد زیارت اربعین به‌ویژه برای کسانی که در آن شرکت می‌کنند می‌تواند چنین تأثیری را در فرایند توسعه کشور داشته باشد. وی تأکید می‌کند: به نظر من آن چیزی که باید روی آن تمرکز بشود و جوانب آن توسط سیاست‌گذاران مورد توجه قرار بگیرد، همین افزایش شادکامی و رضایت‌خاطر است که ادبیات علمی هم دارد.
توجیه‌پذیر شدن ایجاد زیرساخت‌ها در سایه زیارت
این کارشناس حوزه اقتصاد زیارت با اشاره به اینکه مناسک اربعین با توجیه‌پذیر کردن توسعه زیرساخت‌ها، فرصت مغتنمی برای عمران و آبادی در حوزه‌های مختلف به‌وجود می‌آورد، می‌گوید: فشار تقاضایی که در طول سال برای زیارت وجود دارد و در ایام اربعین و ماه‌های محرم و صفر تشدید می‌شود، توسعه زیرساخت‌های مختلف ازجمله ناوگان حمل‌ونقل ریلی را با کشور همسایه توجیه‌پذیر می‌کند.
خدیوی با تأکید بر اینکه صرفه ناشی از مقیاس موجب می‌شود پروژه‌های عظیمی در حوزه‌های مختلف راه‌اندازی شود، می‌افزاید: توسعه فضای اقامتی در غرب کشور و تخصیص اعتبارات ویژه از سوی دولت به استان‌های میزبان زائران می‌تواند یکی از نمودهای برکات اربعین برای این استان‌ها باشد. سرمایه‌گذاری در خیلی از زیرساخت‌های دیگر خدماتی و تولیدی نیز چه در عراق و چه در ایران به دلیل فشار تقاضا در این دوران توجیه پیدا می‌کند و موجب می‌شود چرخه‌ای از تولید شکل گیرد که این چرخه در آینده می‌تواند توانمندی ایجاد ثروت و توسعه اقتصادی داشته باشد.
دیپلماسی فرهنگی در خدمت اربعین
خدیوی تأکید می‌کند: به اربعین باید به عنوان یک جریان تمدن‌ساز و یک جریان افزایش‌دهنده سطح شادکامی و رضایت و توسعه نگاه کرد و دو سطح قبلی یعنی سطح کلان که دیپلماسی فرهنگی است و سطح خرد که منجر به ایجاد صرفه‌های ناشی از مقیاس می‌شود، باید در خدمت آن هدف اصلی باشد در غیر این صورت از اهداف اقتصادی و فرصت‌های سرمایه‌گذاری که در پی دارد دور می‌شود.
وی با اشاره به اینکه ادبیات غرب با عینک خودش به این موضوع تحت عنوان بازار زیارت می‌پردازد، یادآوری می‌کند: خلأ جدی در حوزه سیاست‌گذاری و ادبیات اجتماعی اقتصادی موضوعاتی مثل اربعین، ضرورت حضور تصمیم‌سازان و قشر دانشگاهی به این حوزه را گوشزد می‌کند.
نظر شما