«ظرفیت‌های فقهی-اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی» از جدیدترین آثار منتشره توسط انتشارات مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام است. این کتاب که توسط مدیر گروه فقه جامعه و فرهنگ این مرکز، حجت الاسلام و المسلمین دکتر ربانی به نگارش درآمده، به خوبی توانسته ضمن تبیین اهمیت تدوین و توسعه فقه اجتماعی، ظرفیت‌های اصولی و فقهی این عرصه را تشریح نماید.

آقای دکتر ربانی، در حاشیه رونمایی از این کتاب، جهت آشنایی بیشتر محقّقان و پژوهشگران، با ضرورت این موضوع و نیز آگاهی از محتوای کتاب، توضیحاتی ارائه داده اند که تقدیم می‌گردد:

* ضرورت تألیف این کتاب

در دنیای معاصر با توجه به افول تمدن غربی، سرمایه گزاری در توسعه و گسترش مسائل اجتماعی با رویکرد فقه اجتماعی برای ترسیم مدل‌های مورد احتیاج جوامع اسلامی، ضرورت دوچندان دارد.

با گسترش علم و توسعه فن‌آوری و تولید مسائل نو پیدای اجتماعی، ضروری است این مسائل با فقه جواهری مورد بررسی فقهی و اجتهادی قرار گیرد. فقه اجتماعی شاخه‌ای از فقه است که به بررسی مسائل اجتماعی با رویکرد اجتماعی می‌پردازد و موضوع آن، جامعه می باشد؛ به خلاف فقه فردی که موضوع آن، فرد مکلّف است. لازم است در حوزه‌های مختلف از قبیل خانواده، شهر سازی، معماری، فرهنگ، هنر، ارتباطات اجتماعی و ...  که با نگاه اجتماعی و فقهی به مسائل این حوزه ها نگریسته شود ومسائل آن مورد بررسی اجتهادی قرار گیرد.

الحمدلله و با توصیه‌های اکید و عنایات خاص فقیه گرانقدر حضرت آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی دامت برکاته، این رشته مهم، سال‌هاست در مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام، به صورت تخصصی، تدریس و تحقیق می‌شود و توانسته خدمات و آثار خوبی در این عرصه ارائه نماید.

گروه پژوهشی فقه جامعه وفرهنگ مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام با توجه به اهمیت این موضوع، بر خود لازم دانسته به تولید ادبیات در این عرصه و بیان ظرفیت های موجود در تراث شیعه بپردازد. از این رو، کتاب حاضر حاصل تلاش و کار علمی در زمینه فقه اجتماعی به شمار می آید.

این گروه پس از تدوین کتاب‌های «مجموعه مصاحبه های فقه اجتماعی» در سال 1393، کتاب «فقه وجامعه» در سال1396 و کتاب «درآمدی بر فقه اجتماعی» در سال 1400،  برای گسترش و تولید ادبیات در این عرصه، طرحی با عنوان ظرفیت های فقهی- اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی که یک کار بنیادین به شمار می آمد را آغاز نمود و به فضل الهی این طرح پژوهشی به ثمر رسید.

* گزارشی از محتوای کتاب

کتاب «ظرفیت‌های  فقهی اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی» با یک نگاه درجه دو، به ظرفیت‌های فقهی  اصولی در تدوین و توسعه فقه اجتماعی پرداخته و موضوعاتی را برای انتخاب پایان نامه و رساله های دکتری، پیش‌روی فرهیختگان و علاقه مندان به این رشته، مخصوصا دانشجویان رشته فقه و حقوق و نیز طلاب و فضلای حوزه علمیه قرار داده است.

این کتاب دارای 4 فصل می‌باشد که در فصل اول، بعد از بیان کلیات، به بررسی مفهوم فقه اجتماعی وروش اجتهادی فقه اجتماعی و بیان نظرات فقهی اجتماعی برخی از فقها اشاره شده است.

در فصل دوم کتاب به منبع‌واره ها و ابزارهای کشف حکم پرداخته شده و به ابزارهای عام نظیر عرف و سیره عقلا پرداخته و در ابزارهای خاص، به بررسی مذاق شریعت، ظن در موضوعات و مقاصد شریعت اشاره شده است.

در فصل سوم کتاب، به بیان ظرفیت ها بر اساس منابع فقهی پرداخته و به ظرفیت آیات و روایات، عقل و قواعد فقهی به عنوان منابع فقه اجتماعی اشاره شده است.

و در فصل چهارم کتاب، ظرفیت‌های فقهی و فرا فقهی بیان شده و به مباحثی نظیر فضای صدور، تجمیع ظنون وخطابات قانونیه به عنوان ظرفیت های فقهی و مباحثی نظیر فهم اجتماعی از نص، زمان و مکان، مصلحت و نگاه سیستمی به فقه به عنوان مباحث فرا فقهی اشاره شده است. از جمله نوآوری های این اثر بیان روش شناسی در فقه اجتماعی و نیز صورت بندی در رابطه با آیات و روایات فقه اجتماعی است.

* سخن پایانی

امید است محققان و پژوهشگران حوزه ودانشگاه، و فرهیختگان محترم، این اثر را به عنوان مقدمه و آغاز و و زمینه مناسبی برای بسط و گسترش مباحث فقه اجتماعی ببینند و با تدوین رساله ها و پایان نامه های خود درباره هر یک از عناوین فقهی و اصولی موجود در این کتاب، قدم های مبارکی در توسعه و تدوین فقه اجتماعی بردارند و بر غنای مباحث فقه اجتماعی بیفزایند و در آینده شاهد پویایی در زمینه فقه اجتماعی باشیم ان‌شاء الله.