حمید اسدی-خبرنگار تحریریه جوان قدس : تجارت بین کشور ایران و هندوستان از دیرباز تاکنون وجودداشته و تا هم اکنون ادامه دار می باشد. گیاهان مختلفی از جمله چای، تریاک، کتیرا از اقلام پرکاربرد تجارت بین دو کشور بوده است. همچنین تجارت اسب، الاغ و قاطر بین مردمان و بازرگانان از سود خوبی برخوردار بوده است؛ درکنار اینها صنایعی مثل شال بافی هم از طریق هند وارد کشورمان شده است. این صنعت رفته رفته وارد شده و در بین مردمان ایران امری متداول و مرسوم گردید. این موضوع باعث شد بافت شالهای با کیفیت در بسیاری از شهرها و روستا های کشور ترویج و توسعه یابد ضمن اینکه صنعت شال بافی باعث شد دولت وقت ایران سود و منافع زیادی از این راه کسب کند.

گزارش کاشف السلطنه

کاشف السلطنه جنرال قونسل ایران، در گزارش خود می نویسد آنچه که به اسم پشم کشمیر شهرت یافته درست و منطقی نمی باشد چرا که این منطقه نه دارای پشم بسیار و نه دارای گوسفند است؛ بلکه هندیان پشم دام هایی مثل گوسفند را از منطقه ای به نام لداخ  که در سرحدات چین واقع است می خرند و رشتن و رنگ آمیزی آن را در کشمیر انجام می دهند.

وی همچنین می نویسد بهترین شالها در هند با پشم و الیافی که از سرحدات چین به دست می آید، بافته می شود  و بهترین کارخانه های شال بافی در هندوستان متعلق به خاندان جلالی ها می باشد که از سادات سبزوار هستند. به طور کلی صنعت شال بافی در اختیار ایرانیان ساکن هند می باشد. (به غیر از شال بافی کارخانه کاغذ سازی هند درآمد سرشاری را برای دولت این کشور تامین می کند و چنانچه ایران بتواند چندین کارخانه کاغذ سازی به سبک و روش هندیان دایر نماید از منافع سرشاری منتفع می شود).

بسیاری از گیاهان و نهال درختان مفید که از آنها در صنایع مختلف استفاده می شود از هند آورده شده است. از جمله بعضی از درختان که چوب آنها در صنایع کاغذ سازی مورد استفاده قرار می گیرد و از ارزش و اعتبار زیادی برخوردار است. تجارت این گیاهان و نباتات که در بین تجار ایرانی وهندی صنایع استفاده می شد به زمان قاجار به خصوص مظفرالدین شاه برمی گردد.

تجارت اسب، الاغ وقاطر بین هندوستان و ایران

بازرگانان هندی در خرید اسب، قاطر و یا حتی الاغ در زمان مظفرالدین شاه هم تجارت می کردند و آنها را به هندوستان می فرستاند و در خرید این حیوانات مفید از یکدیگر پیشی می گرفتند. یکی از دلایل این موضوع جنگ ترانسوال بود که دولت انگلستان نیاز مبرمی به اسب و قاطر پیدا کرده بود؛ از همین رو فروش اسب و قاطر یا الاغ بخشی از درآمد مردم ایران را در آن زمان فراهم می کرد.

کتیرا و کتیرا گیری

یکی دیگر از کالاهای معروفی که آن زمان در تجارت بین ایران و هندوستان وجود داشت صمغ و کتیرا می باشد؛ کالایی که انگلستان و آلمان بسیار علاقه مند بودند که این کالا را از ایران بخرند. به طوری که این تجارت در زمان زمان مظفرالدین شاه قاجار پیوسته پر رونق بوده است. در ابتدا فقط از طریق کرمانشاه به خارج از کشور صادر می شد ولی بعد ها مناطق اصفهان و فارس (شیراز) نیز از مناطق خوب کتیرا گیری ایران گردید. این موضوع به نحوی بود که کنسول ایران گزارش داده بود در سال (شش لک) روپیه از فروش این محصول عاید دولت ایران گردیده است.

علی محمد خان موقرالدوله جنرال کنسول ایران در کلکته هندوستان شرح مبسوطی در باره اهمیت کیترا وکتیرا کاری به وزارت امور خارجه ایران نوشته که یادآوری کرده است، اگر دولت ایران در حفظ و حراست این گیاه خودروی طبیعی که در بیشتر زمینهای ایران می روید بکوشد و روستاییان و کارگران کتیرا جمع کن را (درست و کامل) آموزش بدهد که پس از کتیرا گیری بوته های باقیمانده را آتش نزنند، دولت می تواند درآمد زیادی را از این کالای صادراتی کسب کند.

تجارت تریاک

یکی از تجارت هایی که بین بازرگانان ایرانی و هندی رایج و مرسوم بوده است، تجارت تریاک مرغوب ایران است که در آن زمان متداول بوده است. این ماده گیاهی که در داروسازی و پزشکی استفاده فراوان می شده است، در بسیاری از مناطق ایران که مستعد کشت و زرع  بود انجام می شد. حتی مناطق همجوار ایران (مثل افغانستان و پاکستان) نیز بخشی از درآمد مملکتی خود را از طریق کشت وزرع تریاک و صادرات آن به سایر کشور ها تامین می کردند. فروش و صادرات تریاک خالص و مرغوب تولید ایران به هندوستان و سایر کشور ها در زمان مظفرالدین شاه قاجار یکی از تجارت های پرسود برای دولت بوده است. حتی در بعضی از اسناد باقیمانده از اسناد بازرگانی بین ایران و هند در زمان سلطنت مظفرالدین شاه به مرغوب و با کیفیت بودن این محصول تولید ایران اشاره شده است.

علی موقرالدوله کارپرداز ایران در بمبئی گزارشی به وزیر خارجه ایران نوشته بود که دو نفر از تجار ژاپنی به نام های ((مسیو کوبتا ومسیو ناکاجیما)) از طرف یک کمپانی تجارتی ژاپنی که شعبه ای معتبری در بمبئی هند دارد به ایران آمدند و برای خریدن تریاک با کیفیت به شیراز و اصفهان رفته اند و معامله کرده اند. (ازآنجایی که بعضی از تجار در امر تجارت تریاک تقلب می نمودند این کالای ایرانی پر سود از اعتبار و شهرتش کاسته شد).

همچنین در گزارشی به دولت ایران یادآور می شودکه دولت مرکزی ترتیباتی اتخاذ کند که زارعین وکشاورزان تریاک و بعضی کسبه از تقلب در این ماده پر ارزش پزشکی پرهیز کنند و به تجارت سرشار از سود این کالا ضرری نرسانند چرا که هر سال  به خاطر این نقیصه و تقلب تعداد زیادی از بازرگانان ایرانی ساکن هندوستان گرفتار ضرر و زیان هنگفتی می شود. پس از اطلاع وزارت خارجه ایران از گزارش کنسول ایران در هند، دستوری به وکیل الملک وزیر تجار داده و تاکید کرده است که از تقلب در تریاک خودداری کند و چنانچه کسی مبادرت به این کار نمود او را تنبیه کنند.