در حاشیه برگزاری اختتامیه شانزدهمین دوره جایزه جلال به سراغ چند نویسنده‌ای رفتیم که آثارشان در این دوره یا برگزیده شده بود یا شایسته تقدیر و از آن ها درباره موضوع کتاب‌شان و تاثیری که جایزه ادبی جلال آل احمد بر فضای ادبی کشور دارد، پرسیدیم.

اثری متفاوت درباره سازمان مجاهدین خلق

محمد رحمانی، نویسنده کتاب «من اعتراف می‌کنم» که در بخش مستندنگاری  برگزیده شد و توانست جایز ۴۰۰ میلیونی را از آن خود کند درباره موضوع اثرش که مورد توجه هیات داوری قرار گرفته است، گفت: سوژه کتاب «من اعتراف می‌کنم» درباره یکی از اعضای سازمان مجاهدین خلق است که در سال 1354 اعدام شد. زندگی «وحید افراخته» به عنوان یک شخصیت مهم سازمان، به روند مبارزاتی در آن دهه گره خورده است. من از سال 1387 در خانه مطبوعات، نویسندگی را آغاز کردم و موفق به دریافت جایزه در بخش مصاحبه شدم اما پس از مدتی احساس کردم دیگر خانه مطبوعات من را اغناء نمی‌کند و به سمت نوشتن کتاب رفتم. حوزه کتاب برایم بسیار عمیق‌تر و جذاب‌تر بود. تاکنون کتاب‌هایم را به هیچ جشنواره‌ای ارسال نکردم و جایزه جلال اولین جشنواره‌ای است که در آن حضور پیدا می‌کنم. از این بابت خوشحالم و به خود می‌بالم.

وی افزود: نگارش کتاب من نزدیک به 3 سال طول کشید و صدها پرونده مختلف در آن چیده شده که از لحاظ استناد ادبی آن را کامل کرده است. بخش‌های متفاوتی از تاریخ شفاهی در این کتاب دیده می‌شود که بخشی از این تاریخ قبلا تولید شده بود و بخش دیگر آن را از طریق افرادی که تا به حال با آنان مصاحبه نکرده بودم، تولید کردم. سعی کردم این کتاب را منصفانه بنویسم و قضاوتی نسبت به شخصیت «وحید افراخته» و سایرین  نداشته باشم. هرچند کار آسانی نبود اما کلیشه‌های ذهنی مخاطب در خصوص سازمان مجاهدین خلق را با سند و مدرک شکستم. این کار آنقدر قابل توجه بود که سازمان مجاهدین خلق به دلیل پرداختن به این موضوع، اثر را بایکوت کرد.

رحمانی در خصوص تاثیر جایزه جلال در فضای ادبی ایران گفت: من معتقدم جایزه جلال باید متعلق به همه فارسی زبانان باشد و فقط محصور ایران نباشد و مساله دیگر اینکه اگر قرار است برای این جشنواره روند و ساختاری ایجاد شود باید معیشت اهالی قلم و نویسندگان در کنارش دیده شود با شرایط فعلی نویسندگی حرفه‌ای میسر نمی‌شود.

ادبیات به کمک مردم غزه برود

ابراهیم اکبری دیزگاه، نویسنده کتاب «بیروط» که یکی از برگزیدگان بخش رمان و داستان بلند این دوره جایزه ادبی جلال آل احمد است در خصوص موضوع کتابش گفت: مسئله ایران و تعلق به ایران از دغدغه‌های شخصی من است. با انتخاب این موضوع می‌توانستم به تعلق یک ایرانی به کشورش اشاره کنم، به همین دلیل این موضوع را انتخاب کردم.  

وی افزود: از اینکه جایزه دریافت کردم خوشحالم اما به نظرم جایزه ادبی جلال به فروش و دیده شدن اثر کمکی نمی‌کند. برای بهتر شدن جشنواره هم بارها پیشنهاداتی داده‌ایم اما تاثیری نداشته است.

برگزیده بخش رمان جایزه جلال همچین ضمن اشاره به تاثیر داستان بر اصلاح جوامع گفت: در جهان امروز دیگر کلمه در سرنوشت انسان‌ها تاثیر ندارد. از بی توجهی مردم به کتاب و کلمه احساس خسران می‌کنم. اگر کلمه روی انسان‌ها تاثیر داشت 20 هزار نفر در عرض 60 روز کشته نمی‌شدند. این تعداد زن و کودک کشته نمی‌شدند و وضعیت ما اینطور نبود. یکی از مهم‌ترین تعالیم حاج قاسم این بود که همه‌ دختران و زنان خواهران ما هستند و باید از آن‌ها محافظت کنیم، ادبیات باید این تاثیری که حاج قاسم گفتند را می‌گذاشت، اما دیدید که جمع حاضر در همین جا هیچ واکنشی به مظلومیت مردم غزه نشان نداد.

توجه بیشتر به مستندنگاری

کوروش علیانی نویسنده کتاب «متاستاز اسرائیل» که اثرش در بخش ویژه «آرمان فلسطین» در کنار کتاب «صور»برگزیده شد در خصوص محتوای کتابش گفت: از قدیم مساله و مصائب فلسطین دغدغه ذهنی من بود اما اینکه نوشتن درباره این ماجرا را آغاز کنم صرفا به خاطر پیشنهاد ناشر بود. وی همچنین درباره دلایل توجه هیات داوران بخش «آرمان فلسطین» به این اثر گفت: داوران باید در این مورد توضیح دهند اما من فکر می‌کنم به علت استفاده از منابع دست اول و متن روایی اثر، این کتاب مورد توجه قرار گرفت. واقعیت این است کتاب با موضوع فلسطین بسیار محدود و کم است و کاش روزی برسد تا تنوع کمی و کیفی کتابهایی با موضوع فلسطین آنقدر بالا برود که کسی یادش نیاید من چنین کتابی را نوشته‌ام.  

این نویسنده در پاسخ به این پرسش که جایزه ادبی جلال چقدر می‌تواند در فضای ادبی جامعه تاثیر داشته باشد، اظهار کرد: فکر می‌کنم ایجاد انگیزه، وظیفه یک جایزه ادبی نیست. جایزه باید از نویسنده و اثرش تقدیر کند که جایزه ادبی جلال، این کار را انجام می‌دهد.

 برگزیده بخش «آرمان فلسطین» جایزه ادبی جلال آل احمد، همچنین بیان کرد: این جایزه باید توجه ویژه‌ای به بخش مستندنگاری داشته باشد و در آینده هم به مردم نگاری بپزدازد.

پیوند میان کربلا وقدس

حسین‌علی جعفری نویسنده «صور» که در بخش ویژه «آرمان فلسطین» اثرش برگزیده شد در خصوص دلیل توجهش به موضوع فلسطین گفت: دو موضوع فلسطین و کربلا از نوجوانی دغدغه من بود و همیشه فکر می‌کردم چگونه این دو موضوع را به یکدیگر پیوند بزنم. زمانی که سیل عظیم جمعیت را در راهپیمایی اربعین دیدم، تصمیم گرفتم این مسیر را تا فلسطین ادامه دهم. رمان «صور» جوایز زیادی از قبیل جایزه جهانی فلسطین را در دو سال گذشته از آن خود کرده است. همچنین سال گذشته از این کتاب تقدیر شد و امسال هم در بخش ویژه منتخب شد.

وی افزود: مهمترین ویژگی این کتاب از لحاظ محتوایی، پیوند بین کربلا و قدس بود که ماجرای راهپیمایی یک فسلطینی در اربعین را می‌توانید در کتاب بخوانید.

جعفری در خصوص تاثیر جایزه ادبی جلال آل احمد بر فضای ادبی کشور اظهار کرد: اگر این جشنواره پیوست رسانه‌ایی قوی داشته باشد، می‌تواند در فضای ادبی کتاب جریان سازی کند همچنین اگر به صورت مستمر ارتباطی بین نویسندگان، خوانندگان و دبیرخانه جشنواره باشد، این روند قطعا مثمرثمر خواهد بود.

لزوم توجه به ناشران خصوصی 

سپیده شاهی ویراستار کتاب «روزهای پیام‌بری» نوشته روح الله شریفی از انتشارات سوره مهر که در بخش جنبی ویراستاری توانست برگزیده این بخش شود، در خصوص محتوای این اثر گفت: «روزهای پیام‌بری» در زمینه ادبیات مقاومت بود.  

وی افزود: بعد از برنده شدن یا حتی کاندید شدن یک کتاب در یک جشنواره، اگر آن اثر با اقبال مردم رو به رو شود می‌توان گفت جایزه در موفقیت و فروش یک کتاب تاثیر دارد. به نظر بنده بحث تبلیغات رسانه‌ای جشنواره ادبی جلال بسیار در این امر موثر است. به داوران پیشنهاد می‌دهم به ناشران بیشتری بپردازند تا کتاب‌های بیشتری مورد نقد و بررسی قرار بگیرد. ناشران خصوصی هم باید در جایزه جلال دیده شوند که متاسفانه این اتفاق رخ نمی‌دهد و این جایزه تا اثرگذاری راه درازی در پیش دارد.

خبرنگار: محدثه رضایی- لیلا نوعی