ایام پایانی سال همواره فرصتی مغتنم برای افزایش فروش و بهبود رقم سود سالانه کسب و کارهاست اما آن طور که عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی می گوید قصه روزهای پایانی سال ۱۴۰۲ ، متفاوت از سالهای گذشته بود و علیرغم تخفیف های قابل توجه ارائه شده از سوی اغلب فروشگاههای اینترنتی، سود این واحدها و اقبال عمومی به آنها کاهش یافته است.

رضا الفت نسب در گفتگو با قدس آنلاین با بیان اینکه آمار دقیق فروش کسب و کارهای مجازی در روزهای پایانی سال هنوز جمع بندی نشده، وضعیت دخل این فروشگاهها را تابعی از شرایط عمومی اقتصاد کشور، بغرنج و سرد توصیف می کند به طوری که به گفته او حتی واحدهایی که تخفیف های حدودا ۲۵ درصدی داشته اند هم نتوانسته اند مشتریان را به خرید پایان سال تر غیب کنند.

نظارت ۱۶ نهاد بر "مجازیها" و اتحادیه ای در کما!

عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کشوری کسب و کارهای مجازی در توصیف سیمای این روزهای کسب و کارهای مجازی می گوید: کسب و کارهای بزرگ تر که در طول چند سال سرمایه گذاری بیشتری داشته اند، تاب آوری بیشتری هم دارند و وضعیت شان بهتر است اما کسب و کارهای کوچک و استارت آپها (نوپاها) مخصوصا آنهایی  که در شهرستان و خارج از پایتخت زیست می کنند، به مراتب شرایط بدتری دارند.

الفت نسب معتقد است امروز به دست آوردن بازار، کار سختی است و علاوه بر این فیلترینگ و محدودیت هایی که در فضای مجازی روی شبکه هایی هم چون واتس اپ، تلگرام و اینستاگرام اعمال شده این امر را سخت تر کرده است. وی ادامه می دهد: بخش زیادی از تبلیغات در این فضاها انجام می شد و امروز هم البته انجام می شود اما دسترسی مردم هم به آن سخت تر و شرایط نسبت به گذشته نامطلوب تر شده و هزینه ها افزایش یافته است و از آن بدتر اینکه چشم انداز دقیقی نمی توان برای سال آینده داشت چرا که با تغییر مجلس و برخی اظهارنظرها تصور این است که اقتصاد دیجیتال در کشور ما هنوز برای دولت و مجلس در اولویت نیست. 

وی به وجود ۱۶ نهاد نظارتی در حوزه کسب‌ و کارهای مجازی اشاره می کند و می گوید: با وجود مشکلات متعدد در حوزه کسب و کارهای اینترنتی انتخابات این اتحادیه حدود دو سال است که از سوی وزارت صمت به تعویق افتاده و این اتحادیه عملا در وضعیت کما به سر می برد!

 مجازیها "زیرمیزی فروش" نیستند

وی در پاسخ به این انتقاد که گردش مالی کسب و کارهای مجازی مبهم است، خاطر نشان می سازد: به هیچ وجه این طور نیست. اتفاقا کسب و کارهای مجازی تنها فضاهایی هستند که گردش مالی شفاف دارند. ما فروش های اصطلاحا زیرمیزی نداریم و ارقام به دلیل اتصال به درگاه الکترونیک، کاملا شفاف و روشن است و امروز هم سازمان مالیاتی ورود کرده و معاملات مجازی را رصد می کند و اغلب شرکتها حساب و کتاب روشن و شفاف دارند و تک دفتره هستند.

وی در خصوص میزان استقبال کسب و کارهای اینترنتی از پیان رسانهای داخلی طی یک سال اخیر هم می گوید: ما درخواست می کنیم وقتی قرار بر حمایت از پلت فرم داخلی است، چون فضاهایی مانند دیجی کالا، باسلام و کسب و کارهای مشابه هم داخلی هستند، حمایتها صرفا به سمت پیام رسانها نرود. به عبارتی فضایی به وجود بیاید که فروشندگانی که در پلتفرمهای خارجی هم چون اینستاگرام هستند به سمت داخلی ها بیایند و از معافیتهایی از جمله معافیت مالیاتی که دولت اعلام کرده استفاده کنند. متاسفانه هنوز چنین شرایطی مهیا نشده و صرفا برخی پلتفرم های خاص مورد توجه و اعتماد وزارت ارتباطات واقع شده اند و امیدواریم در سال آینده جا برای بقیه هم باز شود.

سهم ۷ درصدی اقتصاد دیجیتال با پیشتازی "اینستا"

افق پیش روی کسب و کارهای مجازی با توجه به آن چه از زبان عضو سابق هیات مدیره اتحادیه کشوری این کسب و کارها روایت شد، در حالی مبهم تر از همیشه شده است که بر اساس اعلام اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص داخلی ایران فقط ۷ درصد است که این رقم با میانگین ‌های قابل قبول بین ‌المللی و هدف ‌گذاری دولت برای توسعه این بخش، فاصله دارد.

اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران هم در گزارشی با موضوع "اثرات اختلال اینترنت بر کسب و کارها" به رتبه ۹۵ ایران در بین ۱۲۱ کشور جهان از نظر "کیفیت زندگی دیجیتال" اشاره می کند که این جایگاه در بین کشورهای آسیایی ۳۱ از میان ۳۵ کشور است و جایگاه ایران در سال ۲۰۲۳ نسبت به سال قبل ۱۱ پله افت کرده است.

لازم به ذکر است شاخص کیفیت زندگی دیجیتال مبتنی بر ۵ فاکتور هزینه اینترنت، ‌کیفیت اینترنت، زیرساخت ‌های الکترونیک، امنیت الکترونیک و دولت الکترونیک تدوین شده است. بنا به اعلام اتاق تهران سیاست ‌گذاری‌ ها، اقدامات مدیریتی و اعمال قوانین محدودکننده موجب ایجاد اختلال گسترده در فعالیت ‌های اقتصادی شده و کسب و کارها در مواجهه با اینترنت بی ‌کیفیت، با چالش ‌های زیادی دست به گریبان هستند و در سطح کلان نیز برنامه‌ ریزی برای توسعه اقتصاد دیجیتال و دانش‌ بنیان دشوار شده است.

در همین حال و بر اساس گزارش وضعیت تجارت الکترونیکی ایران در سال گذشته و  با تشدید محدودیتها در دسترسی به شبکه های اجتماعی، خسارت ‌های جبران‌ ناپذیر به کسب‌ و کارهای مجازی وارد شد اما فعالان این حوزه همچنان از این شبکه ها برای عرضه کالا و خدمات استفاده می کنند به طوری که ۴۰ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی، علاوه بر وب‌ سایت، بیشتر از شبکه‌ های اجتماعی برای عرضه کالا و خدمات استفاده می‌ کنند و در بین شبکه‌ های اجتماعی و پیام‌ رسان‌ های مختلف،‌ اینستاگرام با وجود اعمال فیلترینگ با ۵۵ درصد بیشترین سهم را در استفاده کسب و کارهای مجازی به خود اختصاص داده و تلگرام و واتس هم به ترتیب ۴۱ و ۳۷ درصد در این حوزه سهم دارند، حال آن که پیام رسانهای داخلی هم چون ایتا فقط ۲۱ درصد، روبیکا ۱۴ درصد سهم، بله ۱۱ درصد و سروش ۵ درصد سهیم بوده اند.

بر اساس همین گزارش ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی در سال گذشته ۱.۸۳۳ هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال گذشته رشدی حدودا ۴۸ درصدی به خود دیده است.

در خصوص آمار دقیق کسب و کارهای مجازی در ایران هنوز ارقام دقیقی اعلام نشده نشده اما گزارش یکی دو سال گذشته مرکز آمار ایران نشان می دهد  معادل ۱۱ میلیون نفر از طریق شبکه‌ های مجازی کسب درآمد دارند که از این بین ۹ میلیون نفر  معادل۸۳ درصد از طریق اینستاگرام فعالیت می کنند.