به گزارش قدس آنلاین، قانونگذار در تعیین مجازات، علاوه بر هدف بازدارندگی، اصلاح و تربیت مجرمان را نیز در نظر گرفته و در این راستا، ساقط کردن مجازات را بر اجرای آن ارجح دانسته است. لذا به مرتکبین برخی از جرایم این فرصت داده شده تا پیش از اعمال مجازات و پس از ارتکاب جرم، در صورت پشیمانی و تلاش برای جبران، در قانون مجازات اسلامی تخفیف هایی در نظر گرفته شود. توبه یا همان ندامت مجرم، از جمله مواردی است که به عنوان سقوط یا کاهش مجازات، می توان به آن اشاره کرد. زیرا توبه حاکی از این است که مجرم از انجام عمل مجرمانه خود پشیمان بوده و در صدد جبران آن است. به طور کلی شیوه اعمال قواعد مربوط به توبه مرتکب و تاثیر آن در جرایم حدی و تعذیری متفاوت است. در حقوق کیفری ایران توبه بجز در چند مورد، در باقی جرایم به شرط احراز آن، توسط مقام قضایی صادر کننده حکم، پذیرفته می شود. البته مقام قضایی در اعمال آن الزامی ندارد.

تاثیر توبه در جرایم حدی

جرایم حدی، جرایمی هستند که نوع میزان و کیفیت آن در شرع مقدس مشخص شده است و دادگاه نمی تواند مجازات ان را تقلیل کرده و یا ساقط کند. توبه در این جرایم به استثنای قذف و محاربه،اگر قبل از اثبات جرم باشد، حد را ساقط می کند. ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می دارد: "در جرائم موجب حد به استثنای قذف و محاربه هرگاه متهم قبل از اثبات جرم، توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، حد از او ساقط می‌گردد. همچنین اگر جرائم فوق غیر از قذف با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب حتی پس از اثبات جرم، دادگاه می‌تواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست نماید."

در خصوص محاربه، توبه زمانی موثر است که قبل از دستگیری صورت پذیرد یا اینکه محاربه با اقرار مرتکب ثابت شده باشد که در این صورت دادگاه می تواند عفو مجرم را توسط رئیس قوه قضائیه از مقام رهبری درخواست کند. (تبصره یک ماده ۱۱۴)

نکته قابل توجه در خصوص توبه این است که صرف ادعای مرتکب نمی تواند موجبات تخفیف یا سقوط مجازات را فراهم آورد و می بایست حتما اصلاح و ندامت مرتکب برای قاضی احراز شود. بنابراین اگر ثابت شود که مرتکب تظاهر به توبه کرده است، سقوط مجازات و تخفیفات در نظر گرفته شده، ملغی می شود.

تاثیر توبه در جرایم تعذیری

جرایم تعذیری جرایمی هستند که مجازات آن شامل عنوان حد، قصاص و دیه نبوده و شامل ۸ درجه هستند. قانونگذار برای تعیین تاثیر توبه در این گونه از جرایم برای درجات شش، هفت و هشت تفکیک قائل شده است.

ماده ۱۱۵ قانون مجازات اسلامی در این خصوص بیان می دارد:" در جرایم تعزیری درجه شش، هفت و هشت چنانچه مرتکب توبه نماید و ندامت و اصلاح او برای قاضی محرز شود، مجازات ساقط می‌شود. در سایر جرائم موجب تعزیر دادگاه می‌تواند مقررات راجع به تخفیف مجازات را اعمال نماید." طبق این ماده قاضی در درجات یک تا پنج تعذیر مقررات راجع به تخفیف مجازات را اعمال می کند. همچنین تبصره یک این ماده اشاره می کند که مقررات راجع به توبه درباره کسانی که مقررات تکرار جرایم تعزیری در مورد آنها اعمال می‌شود، جاری نمی‌گردد.

توبه شامل چه جرایمی نمی شود؟

توبه در دیه، قصاص و حد قذف هیچ تاثیری ندارد؛ زیرا موارد یاد شده از جرایم مربوط به حق الناس هستند و توبه مرتکب در این گونه از جرایم، نقشی نخواهد داشت. علاوه براین، قانونگذاردر تعزیرات منصوص شرعی مانند کلاهبرداری، خیانت درامانت، سرقت تعذیری و .... طبق تبصره ۲ ماده ۱۱۵، توبه را نپذیرفته است.

فائزه مجردیان - خبرنگار تحریریه جوان قدس