همیشه بهره‌بردن از این نعمت به معنی دعوت به مهمانسرای حضرت(ع) یا نشستن بر سر سفره‌های پهن شده در صحن‌ها نیست. گاهی سهم ما به قدر گوشه‌ای از این برکت است که خودش دنیا دنیا می‌ارزد.

موضوع گفت‌وگوی ما با علیرضا اسماعیل‌زاده، مدیرکل اداره نذورات آستان قدس رضوی همین افطارهای ساده‌ای‌ است که چند سالی‌ است در ماه مبارک رمضان در حرم مطهر رضوی توزیع می‌شود.

سفره‌ای چند صد ساله

خدا می‌داند نخستین سفره‌ افطاری که در این حرم سراسر رحمت و برکت پهن شده کی بوده و چه کسی بر سر آن سفره نشسته است، اما اسماعیل‌زاده تاریخ نخستین افطاری‌های ثبت شده در حرم مطهر رضوی را بیش از ۴۰۰سال پیش ذکر می‌کند؛ «سابقه نذورات در حرم مطهر بسیار طولانی است و هرکدامشان با نیت‌های مختلف و برای مصارف گوناگونی انجام می‌شده است. براساس مستندات تاریخی که در مورد نذورات مجموعه آستان قدس رضوی وجود دارد، زائران از سال ۱۱۱۱ هجری بر سر سفره‌های افطار حرم مطهر می‌نشستند».

حالا پس از گذشت چند صد سال هنوز هم سفره افطاری در این صحن و سرا پهن شده و هر سال زائران بیشتری به این واسطه میهمان امام مهربانی می‌شوند. اما این پذیرایی افطار گاهی فقط یک بسته کوچک است که حکم تبرک دارد. اینجاست که داستان افطاری‌های ساده آغاز می‌شود. داستانی که به گفته مدیرکل اداره نذورات آستان قدس رضوی از ۱۰سال پیش آغاز شده و هنوز هم ادامه دارد: «حدود ۱۰سال پیش خدمه کفشداری حرم مطهر آغازگر این حرکت پسندیده بودند و با افطاری‌های ساده‌ای از زائران پذیرایی می‌کردند. نزدیک به سه سال پیش، مجموعه آستان قدس هم پای کار آمد و نتیجه آن، شکل‌گیری بخش جداگانه‌ای با عنوان نذر افطار ساده بود که حالا یکی از گزینه‌های سایت‌ها و سامانه‌های اداره نذورات است».

نذرهایی که از گوشه گوشه ایران رسیده‌اند

یکی از لابه‌لای جمعیت، خودش را به سختی اما با عشق به ضریح می‌رساند تا پول نذری امانتی همسایه‌اش یا النگوی خودش را داخل آن بیندازد. یکی برای عقیقه فرزندش گوسفندی قربانی می‌کند. یکی چشمش که به گنبد و گلدسته و دیوارهای حرم مطهر می‌افتد، در دلش نیت می‌کند قسمتی از درآمدش را نذر عمران و نگهداری این صحن و سرا کند. یکی شب‌های روشن حرم منور را که می‌بیند نذرش را صرف خرید چلچراغی برای این بارگاه سراسر نور می‌کند. یکی هم از آن سر دنیا مشک و عنبر می‌فرستد تا این سرای بهشتی را معطر کنند. یکی نذرش فرش پهن شده زیر پای زائران است و یکی هم موقع قرآن سرگرفتن شب قدر نذر می‌کند تعدادی از همین قرآن ‌ها را به حرم مطهر اهدا کند تا بیمارش شفا یابد. شاید جنس نذرها و نیت‌های این آدم‌ها با هم فرق داشته باشند اما همه به یک‌جا ختم می‌شوند؛ به این حرم و بارگاه.

قدیم و ندیم که اینترنت و راه‌های ارتباطی شبیه آن نبود، هر کسی برای ادای نذرش یا باید حضوری به حرم مطهر می‌آمد و یا آن را به فرد امینی می‌سپرد تا به این آستان برساند. اما حالا علاوه بر دفاتر نذوراتی که در صحن‌های مختلف وجود دارد، راه دسترسی آسان‌تری هم برای پرداخت نذورات میسر شده است؛ گزینه‌ای که به گفته مدیرکل اداره نذورات آستان قدس رضوی در چند سال گذشته رفته رفته بیشتر از پیش مورد استفاده ناذران قرار گرفته و سهم مهمی در بودجه تأمین افطاری‌های ساده داشته است. اسماعیل‌زاده در این‌باره می‌گوید: «چندین سال است امکان پرداخت نذورات به صورت حضوری و غیرحضوری در مجموعه حرم مطهر وجود دارد. این امکان برای بانیان افطارهای ساده هم فراهم شده است. سال گذشته مبالغ جمع‌آوری شده از دفاتر نذورات حرم، سایت  www.nazr.razavi.ir، نرم‌افزار نسیم رضوان و سامانه موبایلی *۸# به ترتیب بیشترین سهم را در تأمین هزینه افطاری‌های ساده داشته‌اند. ناگفته نماند که بیشتر بانیان افطاری‌های ساده، ناذران ایرانی بوده‌اند».

بسته‌های تبرکی از راه می‌رسند

هنگام مغرب است. صف به صف ایستاده‌ایم و نماز جماعت می‌خوانیم. اما این نماز کمی با نمازهای بقیه ایام سال فرق دارد. پس از تمام شدن نماز، همهمه‌ای در جمعیت می‌پیچد. خادم‌ها از راه رسیده‌اند، هرکدام چند بسته‌ سفید رنگ کوچک به دست دارند و آن‌ها را میان صفوف نمازگزاران توزیع می‌کنند. بسته‌هایی که روی آن این عبارت نوشته شده است: «افطاری ساده». امشب میهمان حضرت هستیم به صرف کیک و شیر و خرما.

یادمان نرود هنگام افطار حتماً برای اجابت دعا و قبولی نذر بانیان آن دعا کنیم؛ ناذرانی که به گفته اسماعیل‌زاده هر سال بر تعداد و میزان مشارکتشان اضافه می‌شود. وی در انتها آماری از مبالغ نقدی جمع‌آوری شده برای تهیه بسته‌های افطاری ساده در ماه مبارک رمضان ارائه می‌دهد: «در یک سال گذشته ۸۰ میلیارد ریال برای توزیع افطاری ساده در حرم مطهر، از محل همین نیت ناذران تأمین شده که این عدد تنها در  یک ماه گذشته یعنی از ابتدای فروردین ماه امسال تاکنون به ۴۰میلیارد ریال رسیده است. در واقع مجموع کل نذورات نقدی در یک ماهه نخست امسال نسبت به یک ماهه نخست سال گذشته ۴۷درصد افزایش پیدا کرده که در بخش افطار ساده این افزایش بیش از ۸۰ درصد بوده است».