در اندیشه اسلام، دختران جایگاه ویژه‌ای دارند. ارزش دختر در خانواده به عنوان یک عضو مهم و بی‌قیاس در ایجاد و حفظ تعادل و هماهنگی درون خانواده، بسیار بالاست. اسلام به زنان و دختران حقوق و مکانتی بلند می‌دهد که با توجه به ارزش‌های دینی و اجتماعی، آن‌ها را از لحاظ فردی و اجتماعی محترم می‌شمارد. آیه‌های قرآن کریم و روایات پیامبر اسلام (ص) بر اهمیت و تکریم دختران تأکید دارند.

گفت‌وگوی ما با خانم دنیا پورمند، دانش آموخته مدرسه علمیه اسلام شناسی حضرت زهرا(س) پیرامون این جایگاه والا در اندیشه اسلامی است.

فرزند دختر در کلام خدا

استاد پورمند با بیان اینکه در تحلیل قرآنی دختر هدیه خداوند به انسان‌هاست و انسان‌ها می‌بایست از این نعمت خداوند و رحمت وی خشنود شوند، تامید می‌کند: در این بینش هیچ تفاوتی میان دختر و پسر از این‌ جهت نیست و ناخرسندی از داشتن فرزند دختر یا پسر، کفران نعمت الهی و ناخرسندی از مشیت و موهبت اوست چرا که تمایز میان دختر و پسر، مخالف اندیشه دینی است و دختر و پسر بودن جنین، تابع قوانین جاری خداوند در آفرینش است. چنانچه خداوند در آیه 49 و 50 سوره شوری می‌فرماید «مالکیت و حاکمیت آسمان‌ها و زمین از آن خداست. هر چه را بخواهد می‌آفریند، به هرکسی اراده کند دختر می‌بخشد به هرکس بخواهد پسر. یا اگر بخواهد پسر و دختر هر دو را به آن‌ها می‌دهد و هر کس را بخواهد عقیم می‌گذارد، زیرا که او دانا و تواناست». بنابراین خداوند در این آیات فرزند دختر دادن به افراد را نشانه‌ای از علم و قدرت خویش برمی‌شمرد که بیانگر نوعی احترام و ارزش‌گذاری به دختر نیز می‌توان برشمرد. به‌هرحال دختردار شدن متکی بر مشیت الهی است.

ایشان به آیه 129 سوره بقره نیز اشاره کرده و می‌گوید: پیامبر(ص) برای تعلیم و تربیت و تزکیه آمده است. چنانکه قرآن کریم می‌فرماید «رَبَّنَا وَابْعَثْ فِیهِمْ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِکَ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَیُزَکِّیهِمْ إِنَّکَ أَنْتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ» یعنی پروردگارا! پیامبری در میان آن‌ها از خودشان برانگیز تا آیات تو را بر آنان بخواند و آن‌ها را کتاب و حکمت بیاموزد و پاکیزه کند؛ زیرا تو توانا و حکیمی. مقاماتی همچون اسلام و ایمان و طاعت و راست‌گویی و شکیبایی، خداترسی، خویشتن‌داری و یاد خدا، برای دختران نیز قابل‌دستیابی است و طبیعی است که عمل صالح او نیز، رهاوردی دنیوی و اخروی خواهد داشت. همان‌طور که خداوند در آیه 97 سوره نحل وعده داده است «هرکس کار شایسته‌ای انجام دهد خواه مرد باشد یا زن، درحالی‌که مؤمن است به‌طور مسلم او را حیات پاکیزه‌ای می‌بخشیم و پاداش آن‌ها را مطابق بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد»

دختر، گلی بهشتی

این پژوهشگر دینی در ادامه بیان می‌کند: در روایات نیز آثار و برکات دختران فراوان ذکر شده است و اهمیت ویژه‌ای برای شخصیت و مقام دختر قائل شده‌اند. یکی از ارمغان‌های زیبای خاتم‌الانبیاء حضرت محمد(ص)، شخصیت دادن به دختر و زن می‌باشد و در روایات از او تعبیر به ریحانه یعنی شاخه گلی ظریف می‌نماید. سیره و اخلاق پیامبر اکرم(ص) این بود که هرگاه مژده ولادت دختری را به او می‌دادند می‌فرمود: شاخه گلی است و روزی‌اش با خداوند است. در روایات زیادی به این نکته مهم اشاره دارد که دختران و زنان از لحاظ روحی و از لحاظ جسمی خیلی ظریف و حساس هستند و باید مراقب آن‌ها بود، همچنان که گل‌ها بسیار ظریف و حساس هستند و طاقت هیچ‌گونه خشونت را ندارند.

خانم پورمند به روایاتی اشاره کرده و توضیح می‌دهد: در مستدرک الوسایل از رسول الله(ص) داریم که «من کانت لَهُ اِبنهٌ واحدهٌ کانت خیراً لَه مِن الف حِجَّهٍ و اَلفِ عدوهٍ وَ اَلفِ بَدَنَهٍ وَ اَلفِ ضِیافَهٍ». در احادیث بسیاری به این نکته اشاره شده است که دختر خیر و حسنه و رحمت است و خداوند به خاطرش به انسان پاداش و ثواب فراوان می‌دهد. همچنین در بحارالانوار از رسول الله(ص) داریم که «خَیرُ اَولادکُم البَناتُ» یعنی بهترین فرزندان شما دختران هستند.

برکات دنیوی و اخروی دختر داشتن

این استاد حوزه و دانشگاه یادآور می‌شود: در اسلام احترام به دختر به‌عنوان یک ویژگی انسانی مورد توجه و تأکید قرارگرفته است. احترام به دختر می‌بایست به‌گونه‌ای باشد که در عمل خود را نشان دهد و ازاین‌روست که در آموزه‌های دینی این احترام به شکل عملی نشان داده شده است و تنها در حرف و شعار بسنده نمی‌شود. نتیجه رفتار پیامبر(ص) با دختران موجب شد تا مقام و موقعیت همسران فردا در عصر نبوی ارتقا پیدا کند، چراکه دختران امروز همسران فردا هستند. بنابراین مردان باید بدانند که دخترداری منبع خیری برای دنیا و آخرت آنهاست و دختران نیز به خود ببالند و از آن دسته دخترانی باشند که پیامبر گرامی(ص) درباره ایشان می‌فرمودند که چه خوب فرزندانی هستند دختران محجوب.

استاد پورمند در پایان با بیان ساحت‌های رفتاری دختران و نقش مهمی که در حیات خانوادگی و تقویت و ارتقای ارتباطات خانوادگی دارند، می‌افزاید: وجود مهربانی و احترام در رفتار دختران با سایر اعضای خانواده می‌تواند به افزایش احساس محبت و ارتباط نزدیک در خانواده کمک کند. احترام به نظرات و احساسات دیگران نیز می‌تواند محیط خانوادگی را دوستانه‌تر و متعادل‌تر کند. افزون بر آن دخترانی که به وظایف خانوادگی و تکالیفشان در خانه پایبندند، می‌توانند به پایداری و استقامت خانواده کمک کنند چرا که دختران نقشی بسیار مهم در حفظ و انتقال ارزش‌های خانوادگی دارند. آنها می‌توانند با رعایت ارزش‌های فرهنگی و مذهبی خانواده، ارتباطات خانوادگی را تقویت کنند. دختران نقش مهمی در هماهنگی و تطبیق بین اعضای خانواده دارند. آنها می‌توانند در حل اختلافات و ایجاد صلح و هماهنگی در خانواده نقش اساسی داشته باشند. آنها شکیبایی و توانایی در مدیریت احساسات داشته و با این ساخت‌های رفتاری که حکایت از توانایی دختران در تاثیرگذاری مثبت بر ارتباطات و فضای روانی خانواده دارند، می‌توانند به تقویت و توسعه زندگی خانوادگی کمک کنند.