یکی از معروف‌ترین سراهای تبریز در گذشته و امروز، سرای گرجیلر است .این سرای، از قدیمی‌ترین سراهای بازار تبریز است و از عمر آن حدود ۲۰۰ سال می‌گذرد که پس از عهدنامه ترکمنچای و سکونت ولیعهدان قاجار در تبریز تجارت و داد و ستد با گرجستان و روسیه رونق گرفت و تعدادی از بازرگانان گرجی در این مکان مستقر شدند و حجره‌ها و دفترهایی (قانطور) ساخته و به تجارت پرداختند.

بزرگ ترین بازار سرپوشیده سنتی جهان

بازار تبریز یکی از بزرگ ترین و مهم ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا بشمار می رود.

این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع بزرگ ترین بازار سرپوشیده سنتی جهان محسوب می شود که در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

عواملی مانند سبک معماری بازار، آرایش مغازه ها، کثرت تیمچه ها، کاروان سراها، دالان ها، راسته ها و همچنین انواع مشاغل و حرفه ها، وجود تعداد بسیاری مدرسه و مسجد که عمدتاً از سابقه تاریخی برخوردارند، این بازار را به نمونه عالی مجهز تجارت، کسب و زندگی اسلامی و شرقی تبدیل کرده است.

پیشتر به جهت قرارگرفتن شهر تبریز بر سر چهارراه جادهٔ ابریشم و گذر روزانهٔ هزاران کاروان از کشورهای مختلف آسیایی، آفریقایی و اروپایی از آن، این شهر و بازار آن از رونق بسیار خوبی برخوردار بوده است.

این بازار حدود ۳ سدهٔ پیش و پس از وقوع زمین لرزهٔ تاریخی تبریز در سال ۱۱۹۳ قمری توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است. بازار تبریز در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بازار گردشگران

برای درک عظمت این بنا بد نیست بدانید که بازار تبریز  ۲۳ کاروانسرا، ۲۲ دالان، ۲۰ تیمچه، ۲۸ مسجد، ۸ مدرسه، ۷ بازارچه، ۵ حمام، ۲ یخچال و یک زورخانه دارد.

بسیاری از گردشگران و جهانگردان نظیر ابن‌بطوطه، مارکوپولو، جاکسن، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی از رونق و شکوه بازار تبریز تمجید کرده‌اند. "شاردن" فرانسوی آن را عالی‌ترین بازارهای آسیا دانسته و با اظهار شگفتی از گنبدهای زیبا و طاق‌های دیدنی، بازار هشت گوش و وسیع قیصریه را زیباترین بخش بازار عنوان کرده است.

از دیگر ویژگی های بارز بازار تاریخی تبریز، زنده بودن آن است؛ چراکه جریان زندگی مردم و تأمین مایحتاج آنها هنوز هم از این محل تأمین می‌شود و تنوع اقلام هم هر فردی را از مراجعه به سایر بازارها بی نیاز کرده و دست پر از این مجموعه خارج می‌شوند، ضمن اینکه بازاریان، در پیروزی انقلاب در تبریز و ماجرای ۲۹ بهمن که از مسجد قزلی بازار آغاز شد، نقش مهمی ایفا کردند و از طرفی هم مراسمات عزاداری و سوگواری محرم، هر سال پرشور تر از سال‌های گذشته در تیمچه مظفریه برگزار می‌شود.

بخش‌های مختلف

همان طور که اشاره شد مجموعه بازار تاریخی تبریز از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است. اغلب سراها و تیمچه‌های بازار سه طبقه بوده که هر طبقه کارکرد خود را دارد. معمولا در طبقه زیرین کالاها انبار می‌شوند، طبقه دوم محل داد و ستد بوده و طبقه سوم برای استراحت بازاریان طراحی شده است. تیمچه‌ها و سراها در فضای بین راسته ها قرار دارند و راسته‌های فرعی بازار راسته‌های اصلی را به هم متصل می‌کنند.

یکی از شاخصه‌های اصلی بازار تبریز، فروش اجناس سنتی در آن است. عمده اجناسی که در بازار تاریخی تبریز به فروش می‌رسند، صنایع دستی تبریز و آذربایجان، کیف و کفش‌های چرمی، ادویه، گیاهان دارویی، آجیل، پارچه و شیشه تشکیل می‌دهد.

بازار تاریخی «گرجیلر» تبریز مرمت می‌شود

اما این روزها و در راستای ساماندهی نمای بیرونی بازار بزرگ تبریز این پروژه در در ۱۰ فاز و زیرنظر کارشناسان میراث فرهنگی در دست مرمت است .

شهردار منطقه ۸ تبریز با اشاره به وضعیت نامناسب نمای بیرونی بازار تاریخی «گرجیلر» گفت: بازار «گرجیلر» به عنوان مهمترین ورودی بازار تاریخی تبریز مطرح است که به دلیل وجود جداره‌های تاریخی ارزشمند در این بخش از بازار، شهرداری منطقه ۸ بر آن است تا مرمت و احیاء جداره های تاریخی این مسیر را در حداقل زمان ممکن اجرایی کرده و این مسیر تاریخی را ساماندهی کند.

حسین منیری‌فر ادامه داد: با توجه به وضعیت نامناسب نمای بیرونی بازار تبریز، شهرداری منطقه ۸ از ماه قبل عملیات جداره سازی نمای بیرونی بازار تاریخی تبریز را با همکاری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان آغاز کرده و در کنار جداره سازی بلوار جمهوری اسلامی، از ۳۱ خردادماه، عملیات جداره سازی بازار «گرجیلر» نیز آغاز شد.

او افزود: در راستای ساماندهی نمای بیرونی بازار، پس از برگزاری جلسات متعدد و تصویب طرح، پروژه جداره سازی نمای بیرونی بازار تاریخی تبریز در ۱۰ فاز و زیرنظر کارشناسان اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان‌شرقی آغاز شده و به سرعت در حال اجراست.

منیری‌فر با اشاره به جزئیات این پروژه گفت: پروژه جداره سازی بازار گرجیلر به طول ۵۰۰ متر، حدفاصل بلوار جمهوری اسلامی تا ورودی بازار«باشماقچی» را شامل می‌شود که عملیات مرمتی و نماکاری آجری جداره ها، بصورت سنتی و همگون با بافت تاریخی تبریز، آغاز شده و به زودی جداره سازی خواهد شد.

گریجیلر یکی از معروف‌ترین سراهای بازار بزرگ تبریز است که حیاطی رو باز داشته و شامل واحد های کوچکتر می شود.