برای مثال «دولت سایه» و بحث کردن در مورد ماهیت و کارکرد آن پربسامدترین قصه این‌روزهای پساانتخابات است. موضوعی که در همان بحبوحه انتخابات و به‌خصوص در مناظره اقتصادی نامزدها نیز به نقطه نزاع مسعود پزشکیان با سعید جلیلی بدل شده بود.
با گذشت دو هفته از پایان یافتن انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری، روزی نیست که در فضای رسانه‌ای کشور، تیتری علیه «دولت سایه» یا در دفاع و واکنش به این حملات و انتقادات دیده نشود. هر چند که بیشتر این کنش و واکنش رسانه‌ای در اردوگاه اصلاح‌طلبان و در انتقاد به اصل و کارکرد وجود گفتمان «دولت سایه» دیده می‌شود، ولی واکنش‌های انتقادآمیز برخی از چهره‌های اصول‌گرا نیز در این خصوص جالب توجه است.

واکنش سلیمی نمین به بحث «دولت سایه برای کل حاکمیت»
در جدیدترین این واکنش‌ها عباس سلیمی نمین فعال سیاسی اصول‌گرا در یادداشتی که روز گذشته با عنوان «سرگردانی اضطراب آفرین » در خبرگزاری «مهر» منتشر کرد، نوشت: « اظهارات اخیر برخی اطرافیان مطرح دکتر سعید جلیلی (نامزد و رقیب اصلی رئیس جمهور منتخب) با توجه به اینکه واکنشی را به لحاظ تشکیلاتی برنینگیخته بسیار تأمل برانگیز شده است. اینکه فردی به عنوان مشاور ارشد به صراحت بگوید: «دولت سایه‌ای که جلیلی از آن سخن می‌گوید به معنای دولت سایه برای کل حاکمیت است، نه فقط برای قوه مجریه» و سپس افرادی چون آقای محسن منصوری نیز آن را تکرار کنند و موضعی در قبال آن اتخاذ نشود، نگرانی‌ها درباره عدم شفافیت‌های تشکیلاتی را برمی‌انگیزد».
در این یادداشت عباس سلیمی نمین در حالی از یک توییت به عنوان «اظهارات اخیر» یک فرد مطرح نزدیک به سعید جلیلی در خصوص «دولت سایه برای کل حاکمیت» یاد می‌کند که این توییت هفت سال قبل یعنی سال ۱۳۹۶ نوشته و منتشر شده است. ‌امیرحسین ثابتی نماینده فعلی مجلس شورای اسلامی در بحبوحه کارزار انتخاباتی اخیر، بازنشر این توییت بدون اشاره به زمان انتشار آن را یک بداخلاقی انتخاباتی دانسته بود که با هدف زیرسؤال بردن گفتمان «دولت سایه» انجام گرفته است.
هر چند بررسی نکردن زمان انتشار یک توییت توسط سلیمی نمین که یک پژوهشگر تاریخ نیز شناخته می‌شود، یک نقطه ضعف به شمار می‌رود، ولی او در ادامه این یادداشت با در نظرگرفتن همین پیش‌فرض، انتقادات دیگری نیز به سعید جلیلی و «دولت سایه» او انجام داده است. او در ادامه این یادداشت نسبت به نبود شفافیت «دولت سایه» به عنوان یک تشکل گلایه کرده و از جلیلی خواسته این تشکیلات را بر اساس قانون به ثبت برساند و اعضای این تشکل را به کمیسیون احزاب معرفی کند. سلیمی نمین همچنین در ادامه نوشته: «... وقتی شخص دکتر جلیلی یا تشکیلات‌ایشان در قبال چنین سخنانی سکوت می‌کنند، این پرسش مطرح می‌شود که دولت سایه قوه قضائیه بودن یعنی چه؟ یعنی این تشکیلات برای مناصب این قوه هم نامزدهای‌ایده‌آل‌تری دارد؟ دولت سایه مجمع تشخیص مصلحت نظام بودن به چه معناست؟ از دولت سایه شورای محترم نگهبان بودن چه تفسیری می‌توان داشت؟»
طرح این موضوع‌ها در حالی است که پاسخ به آن‌ها پیش از این توسط خود سعید جلیلی سال‌ها قبل و در اطلاعیه‌ای که در خصوص تشکیل دولت سایه پس از انتخابات ۹۶ منتشر شد، بیان شده است. ‌امیرحسین ثابتی نماینده نزدیک به جلیلی نیز به‌تازگی در سخنانی و در واکنش به بازنشر توییت چند سال قبل خودش در خصوص «دولت سایه برای کل حاکمیت» این‌طور گفته بود: « آقای جلیلی چند بار توضیح دادند دولت سایه‌ای که من می‌گویم به معنای state یعنی حاکمیت است و نه govenment و دولت. یعنی می‌خواهم سایر قوا را هم شامل شود. برای نمونه آقای جلیلی در بحث پتروپالایشگاه‌ها کار تخصصی کرد، قانون درآورد، ارائه به مجلس داد و مجلس آن را تصویب کرد. یعنی‌ایشان برای قوه مقننه هم –در قالب دولت سایه-کار کرده است. درخصوص پیشنهادهایی که برای دستگاه قضایی هم داشته، کار می‌کرده است. فکر می‌کنم معنای اینجا خیلی واضح است».

محمود صادقی: اصلاحات هم باید «دولت سایه» داشته باشد
فارغ از بحث‌های انتقادی یا تمجیدی از گفتمان «دولت سایه»، باید اذعان کرد بحث و نقد و نظر در خصوص ضرورت و سازوکار این تشکیلات اگر درست پی گرفته شود، می‌تواند منجر به ارتقای فرهنگ سیاسی کشور شود؛ مسئله‌ای که حتی برخی از چهره‌هابا صبغه‌هایی به‌شدت اصلاح‌طلبی نیز امروزه به آن رسیده‌اند و نسبت به ضرورت آن معترف هستند. دیروز محمود صادقی از فعالان سیاسی شناخته شده اصلاح‌طلب نیز در گفت وگویی ضمن بیان انتقاداتی نسبت به سازوکار «دولت سایه» جلیلی از ضرورت آن سخن گفته بود. صادقی در گفت وگو با «ایلنا» تنها انتقادش از دولت سایه جلیلی این بود که چرا به شیوه مرسوم در دنیا این کار را پیش نگرفته و به تعبیر خود « چرا شخصی مانند جلیلی در چارچوب قانون و حزب این کار را انجام نمی‌دهد؟»
صادقی حتی در این گفت وگو نسبت به عدم تشکیل «دولت سایه» توسط احزاب اصلاح طلب انتقاد کرده و اذعان داشته:«اگر چنین سازوکاری را احزاب اصلاح‌طلب پی گرفته بودند و  این کار صورت می‌گرفت، امروز که قدرت در دست جریان اصلاحات است، برنامه‌های به‌روز و بهتری داشتیم که روی میز می‌گذاشتیم».

«دولت سایه» جلیلی؛ حرکت اجتماعی یا سازوکار حزبی؟
در خصوص انتقادات نسبت به سازوکار «دولت سایه» نیز با بررسی دیدگاه‌های سعید جلیلی در خصوص مسیری که در ۱۱ سال گذشته و به خصوص از سال ۹۶ به بعد با راه‌اندازی «دولت سایه» پی‌گرفته، به این می‌رسیم که او دولت سایه را گفتمانی می‌داند که محدود کردنش به سازوکارهای حزبی و تشکیلاتی می‌تواند وجه عمومی و همگانی آن را تضعیف کند. به باور او «هرکسی در جامعه نسبت به روند کشور و انقلاب و مسائل مختلف احساس مسئولیت می‌کند، باید سایه‌به‌سایه در حد وسع خود تحولات را دنبال  و سعی کند نقش و اثرگذاری مثبت داشته باشد». از این نظرگاه، دولت سایه را باید یک حرکت اصلاحی اجتماعی و نه یک تشکیلات رسمی و حزبی یا به قول سعید جلیلی «ملک طلق» کسی در نظر گرفت.
به نظر می‌رسد حال که جریان‌های مختلف در ضرورت وجود چنین سازوکاری اتفاق نظرهایی دارند، می‌توان سازوکارهای اجرایی آن را بیش از همیشه به بحث و گفت وگو گذاشت تا حواشی آن، اصلش را به بهانه دعواهای انتخاباتی ذبح نکند.