کتاب «مطالعات اسلامی امنیت؛ گذشته، حال و آینده» به کوشش گروه فقه سیاسی است که در پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تهیه و به همت نشر این پژوهشگاه در ۶۶۲ صفحه به چاپ رسید.

جستجوی امنیت پیوندی ناگسستنی با هستی انسان دارد؛ بنابراین مهم‌ترین نیاز هر جامعه، تأمین امنیت است. از حیث نظری تأمین و ارتقای امنیت به نظریات علمی وابسته است. در جهان امروز، نظریه‌های امنیتِ مبتنی بر علوم انسانی و نیز مبتنی بر آموزه‌های اسلامی با چنین هدفی مطرح می‌شوند.

مجموعه پیش رو دربردارنده گفتگوهایی با استادان صاحب نظر و به منظور تبیین موجبات نظریه اسلامی امنیت است.

نتایج این پژوهش ابعاد علمی زیر را در بر می‌گیرد: تحلیلی وضعیت شناسانه از مطالعات اسلامیِ امنیت با محوریت سنت‌های مطالعات اسلامی، فلسفه امنیت و فقه امنیت؛ مطالعات امنیت در جامعه و رهاوردها و چالش‌های آن در صیانت از ارزش‌ها و بن‌مایه‌های گفتمان انقلاب اسلامی؛ توصیه‌ها و رهنمودهای راهبردی در جهت نزدیک شدن به آرمان انقلاب یعنی ایجاد تمدن نوین اسلامی.

ساختار اثر

این کتاب در پنج بخش تألیف شده است؛ بخش اول با عنوان «مطالعات وضعیت شناسانه امنیت» مشتمل بر پنج گفتار است. گفتار اول با عنوان «وضعیت مطالعات اسلامی امنیت» سنت‌های مطالعات اسلامی امنیت را بررسی می‌کند. گفتار دوم با عنوان «اصول و سیر تحول گفتمان اسلامی امنیت» سیر تحول مطالعات امنیتی در ایران، مروری بر متون پایه در این حوزه و ابعاد و اصول گفتمانی امنیت در اسلام را شرح می‌دهد. سومین گفتار با عنوان «گفتمان‌های امنیتی در جمهوری اسلامی ایران» نگاهی به مفهوم امنیت، مقاطع امنیتی جمهوری اسلامی، عوارض و اشکالات رویکردهای امنیت و رویکرد امنیتی مناسب نظام جمهوری اسلامی را تبیین می‌کند. «مطالعات امنیت در غرب» عنوان چهارمین گفتار از بخش اول این کتاب است که در آن شکل‌گیری مطالعات امنیت و دوره‌های مطالعات امنیت مورد بررسی قرار گرفته است. گفتار پنجم با عنوان «امنیت و قدرت نرم در اسلام» عناصر قدرت از جمله تکیه بر عنایت الهی، نیروی مردمی، مقاومت و پایداری و تبدیل امکانات بالقوه به بالفعل را به رشته تحریر درآورده است.

بخش دوم با عنوان «مطالعات امنیت در قرآن و سیره نبوی» مشتمل بر سه گفتار است. اولین گفتار با عنوان «امنیت در قرآن(۱)» بیان همه امور هستی در قرآن، ویژگی قاعده قدر، خواص قاعده تعریف و خاصیت مهم تعریف به روش معکوس را مورد تاکید قرار داده است. نویسنده در گفتار دوم با عنوان «امنیت در قرآن(۲)» مفهوم امنیت در قرآن، واژه کشور در قرآن، امنیت مثالی کشور و کلام الهی و کلام بشری را تبیین می‌کند. سومین و آخرین گفتار از بخش دوم کتاب حاضر با عنوان «سیره امنیتی نبوی(ص)» اهمیت و تعریف امنیت، انواع امنیت و راهبردهای امنیت را بررسی می‌کند.

«مطالعات فلسفی امنیت» عنوان سومین بخش از کتاب مذکور است که شامل سه گفتار است. گفتار اول با عنوان «مفهوم امنیت از منظر حکمت سیاسی متعالیه» واژه امنیت، مبدأ امنیت و ارزش شناسی امنیت را شرح داده است. دومین گفتار با عنوان «امنیت متعالیه در فلسفه سیاسی متعالیه» تقسیم بندی امنیت، نسبت فقه و امنیت متعالیه و رابطه امنیت و سیاست را مورد تأکید قرار داده است. گفتار سوم با عنوان «فلسفه امنیت از دیدگاه آیت الله جوادی آملی» به بررسی علل امنیت اختصاص دارد.

بخش چهارم با عنوان مطالعات فقهی امنیت مشتمل بر پنج گفتار است. گفتار اول «فقه امنیت(۱)» نام دارد. گفتار دوم با عنوان «فقه امنیت(۲)» ضرورت‌های تأسیس فقه امنیت و ظرفیت‌های فقه در این زمینه، دو منظر کلان در فقه امنیت، الگوهای فقهای شیعه در خصوص امنیت و اقتضائات نظریه پردازی در حوزه امنیت را به نگارش درآورده است. نویسنده در گفتار سوم با عنوان «تحلیل فقهی مفهوم امنیت» اقسام چهارگانه مفاهیم در فقه و اقسام حکم وضعی را بیان می‌کند. چهارمین گفتار با عنوان «نظام مفهومی امنیت اسلامی» بررسی چند مفهوم، دوره‌های نظریه پردازی امنیت و نظریه امنیتی اسلام(ویژگی‌های هفتگانه آن) را تشریح کرده است. گفتار پنجم با عنوان «جهاد و امنیت» امنیت: از اهداف تشریع جهاد، امنیت و جهاد دفاعی، امنیت و جهاد ابتدایی و نسبت جهات ابتدایی با امنیت را مورد تأکید قرار داده است.

پنجمین و آخرین بخش از کتاب حاضر با عنوان «مطالعات امنیت ملی» مشتمل بر پنج گفتار است. گفتار اول با عنوان «سیاست گذاری امنیت ملی(۱)» لزوم عمق بخشیدن به مباحث امنیت، سیاست گذاری، توضیح سامان سیاسی و نهاد سیاسی را بررسی کرده است. گفتار دوم با عنوان «سیاست گذاری امنیت ملی(۲)» ریشه‌های فکری و فرهنگی مدرنیته، مفروضات دوران روشنگری، دلایل ناپایدار بودن نظام خودجوش و بررسی رویکردهای مختلف به حکمرانی را به رشته تحریر درآورده است. «مدیریت امنیت» عنوان سومین گفتار از بخش پنجم این کتاب است که در آن تعریف مدیریت، نکات درخور توجه جهت تحلیل مناسب پدیده‌های اجتماعی و اولویت بندی در متغیرهای مدیریت شرح داده شده است. گفتار چهارم با عنوان «فرهنگ و امنیت ملی» شاخص‌های فرهنگی کشور، فرایندهای تغییر فرهنگی و مفاهیم امنیت فرهنگی را مورد تاکید قرار داده است. پنجمین گفتار با عنوان «تغییرات اجتماعی و امنیت ملی» عناصر کلیدی موضوع، نسبت توسعه و امنیت ملی، سطوح امنیت و تغییرات تأثیرگذار در امنیت ملی را تبیین کرده است.