یک آسیب مغزی شدید می‌تواند کاری کند تا بیماران نسبت به محرک‌ها واکنش نشان ندهند، اما این بیماران ممکن است بیشتر از آنچه تاکنون تصور می‌کردیم، هوشیار باشند.

یک مطالعه جدید در مورد فعالیت مغز نشان داده است که تا یک چهارم بیمارانی که در اغما هستند، ممکن است «هوشیاری پنهان» داشته باشند.

پس از یک آسیب مغزی شدید مانند ضربه مغزی یا سکته مغزی، بیماران می‌توانند وارد حالتی شوند که در آن به محرک‌های محیط خود مانند صدا، نور و درد واکنش نشان نمی‌دهند. این حالت می‌تواند "اغما" باشد که مانند خوابی عمیق و مداوم است یا حالت نباتی که در آن بیمار ممکن است بیدار به نظر برسد و حتی چشمانش باز باشد، اما باز هم پاسخ و واکنشی نمی‌دهد و یک حالت سوم موسوم به «حداقل هوشیاری» که در آن بیماران حتی ممکن است حرکت را با چشمان خود دنبال کنند، اما نمی‌توانند به دستورات پاسخ دهند.

این لزوماً به این معنی نیست که این بیماران حداقل تا حدی از آنچه در حال وقوع است، آگاه نیستند. در چند دهه گذشته، دانشمندان نشانه‌هایی از «هوشیاری پنهان» را در برخی از بیماران بدون واکنش شناسایی کرده‌اند.

در آزمایش‌ها، دستورالعمل‌هایی مانند «تصور کنید دستتان را باز و بسته می‌کنید» در حالی که فعالیت مغز آنها از طریق تصویربرداری رزونانس مغناطیسی عملکردی(fMRI) یا الکتروانسفالوگرافی(EEG) بررسی می‌شد، به بیماران داده شد.

در برخی موارد این سنجش‌ها نشان داد که واکنش‌های هوشمندانه‌ای در مغز رخ می‌دهد، حتی بدون علامت فیزیکی آشکار، مانند باز و بسته شدن دست‌های بیمار. این نشان می‌دهد که برای برخی از بیماران مشکل شناختی نیست، بلکه مهارت‌های حرکتی آنهاست که منجر به وضعیتی به نام تفکیک حرکتی شناختی می‌شود.

یلنا بودین نویسنده ارشد این مطالعه جدید می‌گوید: به نظر نمی‌رسد برخی از بیماران مبتلا به آسیب مغزی شدید در حال پردازش دنیای بیرونی خود باشند. با این حال، هنگامی که آنها با تکنیک‌های پیشرفته مانند fMRI و EEG ارزیابی می‌شوند، می‌توانیم ببینیم که فعالیت مغز خلاف آن را نشان می‌دهد. این نتایج، پرسش‌های مهم اخلاقی، بالینی و علمی را مطرح می‌کند مانند اینکه چگونه می‌توانیم از این ظرفیت شناختی نادیده برای ایجاد یک سیستم ارتباطی و ارتقای بهبودی بیشتر استفاده کنیم؟

این مطالعه جدید ۲۴۱ شرکت کننده را از شش مرکز مختلف در سراسر ایالات متحده، بریتانیا و اروپا در ۱۵ سال گذشته مورد بررسی قرار داد که همه آن‌ها در حالت‌های اغما، نباتی یا با حداقل هوشیاری با fMRI یا EEG یا هر دو مورد، از چند روز تا سال‌ها پس از آسیب دیدگی‌شان آزمایش قرار گرفتند.

جالب است که این مطالعه نشان داد که ۲۵ درصد از بیماران قادر به پیروی مکرر از دستورالعمل‌ها در طول چند دقیقه بودند. این بالاتر از تخمین‌های مطرح شده در مطالعات قبلی است که ۱۵ تا ۲۰ درصد را پیشنهاد می‌کرد.

هرچند اخطارهایی وجود داشت. از آنجایی که داده‌ها توسط تیم‌های مختلف در یک دوره زمانی طولانی جمع‌آوری شده‌اند، روش‌ها استاندارد نشده بودند، بنابراین ممکن است مقداری تنوع وجود داشته باشد.

این مطالعه همچنین ۱۱۲ شرکت‌کننده دیگر را که می‌توانستند به دستورالعمل‌های شفاهی پاسخ دهند، تجزیه و تحلیل کرد. با این حال تنها ۳۸ درصد از این بیماران فعالیت مغزی منطبق با «هوشیاری پنهان» را نشان دادند که نشان می‌دهد فعالیت مغز و آزمایش‌ها برای یافتن آن هنوز بسیار پیچیده است.

این تیم می‌گوید ارائه دستورالعمل‌هایی برای چگونگی ارزیابی تفکیک حرکتی شناختی، مورد تمرکز کارهای آینده خواهد بود، چرا که درک بهتری از هوشیاری در این حالت‌ها می‌تواند نتایج را برای بیماران بهبود بخشد.

بودین گفت: خانواده‌ها به ما گفته‌اند که به محض اینکه یک نتیجه آزمایش مثبت نشان دهنده تفکیک حرکت شناختی با تیم بالینی بیماران به اشتراک گذاشته شود، می‌تواند نحوه تعامل تیم با فرد را تغییر دهد.

این تیم به علائم رفتاری ظریفی که می‌تواند تحت کنترل ارادی باشد، یا صحبت کردن با بیمار یا پخش موسیقی در اتاق توجه بیشتری می‌کند. از سوی دیگر، ناتوانی در تشخیص تفکیک حرکتی شناختی می‌تواند عواقبی جدی نظیر مرگ، از دست رفتن نشانه‌های آگاهی و عدم دسترسی به توانبخشی فشرده داشته باشد.

این پژوهش در مجله پزشکی New England منتشر شده است.