بنابر آنچه از روایات و آموزه‌های دینی یاد گرفته‌ایم، آثار و برکات زیارت چندروزه اربعین، پیاده‌روی آن در دل بیابان و سبک منحصربه‌فردی از زندگی که در این ایام تجربه می‌شود، محصور در زمان و مکان نمی‌ماند بلکه کوله‌پشتی معنوی که زائر در این فرصت چند روزه برای خود تدارک می‌بیند در همه سال به کارش می‌آید، به شرط آنکه اهل حفظ و استفاده از آن باشد. درباره راه‌های حفظ و استمرار حال و هوای اربعینی و برکات این سفر بی‌نظیر با حجت‌الاسلام سیدمهدی حائری‌زاده، کارشناسی مذهبی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌آید.
آنچه از معنویت، اخلاق و سبک زندگی متفاوت در ایام پیاده‌روی اربعین درک و تجربه می‌شود آیا قابلیت استمرار و تکرار در دیگر ایام سال را هم دارد یا در همان زمان و مکان محصور می‌ماند؟
اگرچه آن فضا و آن حضور چند میلیونی در یک نقطه و بازه زمانی تکرارپذیر نیست اما اخلاقیات، معنویت و سبک زندگی آن می‌تواند ادامه‌دار و مستمر باشد، به‌ویژه در محورهایی همچون ایثار، همدلی، گذشت، خوش‌اخلاقی، معنویت و روحیه تعبد و عبادت.
پیاده‌روی و زیارت اربعین، اعلام هویت و موجودیت شیعه است نه فقط شیعه، بلکه اهل سنت و حتی پیروان دیگر ادیان را از نقاط مختلف جذب مغناطیس خود کرده و به مسیر کربلا می‌کِشاند، از این منظر بزرگ‌ترین راهپیمایی اعتقادی عالم است که در هیچ مکتب و مذهبی جز تشیع نمونه و مثال ندارد. در این ایام حتی اهل سنت و مسیحیان با زائران اربعین همراه و همگام شده و به این موج جهانی می‌پیوندند، بنابراین در خیمه‌گاه حسینی همدلی و اتحادی بی‌نظیر شکل می‌گیرد و هر کسی هر ظرفیتی دارد پای کار آورده و به اشتراک می‌گذارد تا همه بهره و فیض ببرند. این روحیه و فضای خاص شکل گرفته یک آغاز است که پایان ندارد و می‌تواند در همه سال ادامه داشته باشد. می‌توان با کمک به فقرا، همدلی و محبت در حق دیگران، خوش‌خلقی و انجام دیگر آداب و رفتارهای اربعینی، این حس و حال را حفظ کرد.
در ایام اربعین شاهد ایجاد همدلی و روحیه ایثاری متفاوت در زائران و خادمان هستیم، اگر این روحیه حفظ و در همه زندگی ما تکرار شود، چه اتفاقات مبارکی را رقم می‌زند؟
بسیاری از مشکلات و معضلات ما ناشی از نبود همدلی، گذشت و بخشش در حق یکدیگر است که به دعوا، درگیری، قهر و دلخوری ختم می‌شود؛ در حالی که با همدلی، دیگرخواهی و ایثار، بسیاری از معضلات در ابعاد فردی، خانوادگی، اجتماعی و حتی اقتصادی برطرف می‌شود. برای مثال این روزها که مصرف برق به دلیل افزایش دما بسیار بالاست، هر یک از ما با همدلی و کاهش مصرف می‌توانیم از قطعی برق در دیگر مناطق جلوگیری کنیم و این‌گونه هم به خودمان و هم حاکمیت کمک کنیم. این همدلی در آغاز سال تحصیلی و حمایت از دانش‌آموزان بی‌بضاعت و محروم، یا در وقوع حوادث طبیعی مثل سیل و زلزله هم بسیاری از مشکلات و آلام را کم می‌کند و مرهمی بر رنج آسیب‌دیدگان است. اگر این روحیه همدلی که در اربعین حاکم است، حفظ شود و ادامه یابد اتفاقات مبارکی رقم می‌خورد و سبک زندگی‌های ما را اخلاقی می‌کند.
یکی از عادات نیکوی زائران اربعین، دائم‌الذکر بودن، دائم‌الوضو بودن و دقت بسیار برای پرهیز از گناه و اشتباه است، استمرار این روحیه نیازمند چه آدابی است و چه رهاوردی برای ما دارد؟
امیرالمؤمنین(ع) در شرح وظایف مؤمن بر دائم‌الذکر و کثیرالفکر بودن تأکید می‌کنند؛ البته باید توجه داشت ذکر نباید فقط به زبان باشد، بلکه ذکر زبانی مقدمه‌ای برای ذکر قلبی است و قلب باید خود را در محضر خدا حس کند. درباره تفکر هم زائر به این می‌اندیشد که چه شد پس از هزارو400 سال یک راهپیمایی با این کیفیت شکل گرفته و جمعیتی ۲۰ تا ۲۵ میلیون نفری در بازه زمانی مشخص به عراق می‌آیند و لبیک یا حسین(ع) می‌گویند و هیچ کم و کسر و کمبودی هم حس نمی‌شود.
باید توجه داشت در کنار امام بودن و حس حضور امام سبب می‌شود صفات امام به میزان ظرفیت زائر به او منتقل شود. اینکه زائر در مسیر پیاده‌روی استغفار کرده و صلوات می‌فرستد قطعاً در روح او تأثیر می‌گذارد و قلبش را نورانی می‌کند، پس باید این نور را حفظ کند و این کار سختی است. به فرموده امام باقر(ع)، مداومت بر یک عمل از انجام آن سخت‌تر است، این یعنی حفظ این حس و حال معنوی و روحیه تعبد ایام زیارت اربعین سخت است و آدابی دارد. می‌توان با معاشرت با خوبان، انس با مسجد و شعائر و مظاهر دینی، توجه به حضور خدا در خلوت و جلوت، توجه به واجبات و محرمات، آن را حفظ کرد و حتی به مقام عصمت رسید. عصمت نه به معنای آنچه چهارده معصوم(ع) دارای آن هستند بلکه به معنای ناخوشایند دانستن گناه و حتی دوری از فکر گناه؛ این حالت دریچه‌های عالم معنا را به روی انسان باز می‌کند و شنیدنی‌های عالم را می‌شنود.
در زیارت اربعین امام حسین(ع) هدف ایشان از قیام، نجات انسان‌ها از جهالت معرفی شده است، این جهالت امروز چیست و زائران اربعین چطور باید خود را در مقابل آن مصون کنند؟
در فرازی از این زیارت می‌خوانیم: «بَذَلَ مُهجَتَهُ فیکَ لِیَستَنقِذَ عِبادَکَ مِنَ الجَهالَةِ وحَیرَةِ» یعنی امام حسین(ع) هستی خود را برای نجات انسان‌ها از جهالت و سرگردانی بذل کردند. ما یک جهالت اولی داشتیم که قرآن به آن اشاره دارد، مثل زنده به گور کردن دختران و زن و دختر را موجب بدیُمنی دانستن؛ همچنین یک جاهلیت مدرن داریم. امام علی(ع) درباره انسان جاهل تصریح دارند: او جایی که نباید بخشش داشته باشد، بخشش می‌کند و جایی که باید ببخشد، بخل می‌ورزد، سر دیگران را فاش می‌کند و اساساً اعمال او از سر احساس و به دور از عقلانیت است.
برای مثال در سال‌های اخیر شاهدیم عده‌ای به اسم مد و مدگرایی و با چشم داشتن به ماهواره‌ها و رسانه‌های بیگانه، سبک زندگی، لباس و حتی مدل موی خود را تغییر داده‌اند و در این باره اراده‌ای از خود ندارند؛ این‌ها نشانه‌هایی از جاهلیت مدرن است که باید مراقب بود که به‌تدریج در سبک زندگی‌های ما نفوذ نکند. اگر زیارت اربعین و سبک زندگی متفاوت این ایام ادامه‌دار باشد و با نگاه به سیره حسینی عمل کنیم، از دام‌های جاهلیت مدرن مصون می‌مانیم.
آیا این حال و هوا و این همه دستاورد در کربلای معلی محصور به زائران حاضر در آنجاست یا برای آن‌ها که دل در گرو عشق اباعبدالله الحسین(ع) دارند نیز امکان دسترسی و بهره‌مندی وجود دارد؟
آیت‌الله العظمی جوادی آملی می‌فرمایند: جامانده کسی است که قلبش با امام نباشد... از این رو، جاماندگان اربعینی به آن معنا نداریم؛ آن‌ها که از دور دلشان با امام است اربعینی شده‌اند؛ مهم اتصال قلبی از دور و نزدیک و تلاش برای شبیه شدن به امام(ع) و عمل به آموزه‌های حسینی است.
خبرنگار: آمنه مستقیمی
نظر شما