گرچه تمامی کشورهای منطقه در حال ظهور به عنوان مقاصد گردشگری سلامت هستند، اما چهار کشور مالزی، تایلند، سنگاپور و هند به عنوان سرآمد و رهبران گردشگری سلامت به شمار می‌آیند.
با اینکه ایران جزو ۱۰کشور نخست در حوزه جاذبه‌های گردشگری طبیعی است، نتوانسته تغییرات زیادی در اقتصاد ایران ایجاد کند، اما خوشبختانه در زمینه گردشگری سلامت موفق‌تر عمل کرده است.
بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت دولت سیزدهم سال گذشته از ورود یک میلیون و ۲۰۰ هزار گردشگر سلامت به ایران خبر داده و گفته بود سالانه بیش از یک میلیارد دلار ارز از طریق گردشگری سلامت وارد کشور می‌شود. همچنین امروزه قوی‌ترین حوزه سلامت منطقه، متعلق به جمهوری اسلامی ایران است.
سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت دولت چهاردهم نیز درآمد فعلی کشور از گردشگری سلامت را یک میلیارد دلار اعلام و بیان کرده است: می‌توانیم این درآمد را به ۵ تا ۶ میلیارد دلار برسانیم.
از نظر کارشناسان حوزه گردشگری ۵۷ کشور اسلامی و کارشناسان جهانی گردشگری سلامت، سهم ایران با توجه به ظرفیت‌های پزشکی درمانی، مراکز اقامتی و سایر امکاناتی که دارد نزدیک به ۱۰میلیارد دلار در سال است.
هندوستان رقیب بزرگ گردشگری سلامت ایران محسوب می‌شود و این کشور با اعتمادسازی توانسته راه گردشگران سلامت آمریکا و اروپا را به سمت کشور خود بچرخاند. با این حساب هندوستان و ترکیه از رقیبان سرسخت ایران در بازار گردشگری سلامت منطقه هستند.
وضعیت ایران در گردشگری سلامت قابل قبول نیست
مجید زنگویی، دبیرکل مرکز گردشگری سلامت کشورهای اسلامی با بیان اینکه گردشگری سلامت در همه کشورهایی که در حوزه خدمات سلامت پیشرو هستند، به عنوان یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های گردشگری مورد توجه قرار می‌گیرد، می‌گوید: زیرا این حوزه ارزآوری بسیار خوبی برای کشورها به همراه داشته و علاوه بر اقتصاد، در موضوعات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی هم تأثیر بسزایی دارد. چنانچه کشوری دارای ظرفیت‌های پایه در حوزه گردشگری سلامت باشد و از آن بهره کافی نبرد، دچار خسران زیادی می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: ایران نیز ظرفیت‌های منحصر به‌فردی در این زمینه دارد، یعنی ظرفیت‌هایی که قابل رقابت با کشورهای مختلف دنیاست؛ اما آن‌گونه که باید، از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود. درست است که در حوزه گردشگری درمانی، مخاطبانی از کشورهای همسایه و دیگر کشورها داریم؛ اما نسبت به ظرفیتی که می‌توانیم در این حوزه داشته باشیم، وضعیت غیرقابل قبولی داریم. بسیاری از استان‌ها مانند تهران، خراسان رضوی، فارس، آذربایجان شرقی، اصفهان، یزد و برخی استان‌های مرزی در این مسیر فعال هستند. امیدواریم با سیاست‌گذاری‌های درست، اجرایی و عملیاتی بتوانیم سهم ایران را در حوزه گردشگری سلامت افزایش دهیم. البته ناگفته نماند زمانی که درباره گردشگری سلامت سخن می‌گوییم، منظور فقط گردشگری درمانی نیست و زیرشاخه‌هایی مانند گردشگری تندرستی نیز دارد که در کشورهای مختلف دنیا مورد توجه است اما متأسفانه ایران در این حوزه کار زیادی انجام نداده و جای نگرانی دارد.
شاید باید به بخش خصوصی امیدوار بود!
زنگویی با تأکید بر اینکه فهم موضوعات سیاسی و بحث‌هایی از این جنس، سهمی در موفق نبودن ما در حوزه گردشگری سلامت ندارد، بیان می‌کند: در واقع سهم قابل توجهی از ناکامی حوزه گردشگری سلامت به دلیل معرفی نکردن ظرفیت‌ها به دورترین نقاط دنیاست. تمام موضوعات ما در حوزه برندسازی، بازاریابی و... به تلاش‌های بخش‌های خصوصی به صورت جسته گریخته با منابع محدود معطوف می‌شود. در حال حاضر موضوعات حرفه‌ای و تخصصی که در ایران و حوزه گردشگری سلامت و تدوین راهکارها پیگیری می‌شود، در حد بسیار معمولی و پیش پا افتاده است، زیرا کشورهای دیگر سال‌هاست از آن‌ها عبور کرده‌اند و جزو موضوعات اساسی و پایه‌ای آن‌ها محسوب می‌شود.
رئیس هیئت مدیره انجمن گردشگری سلامت تهران خاطرنشان می‌کند: ما باید در رقابت‌های بین‌المللی دانشمان را بالا ببریم و موضوعاتی را پیگیری کنیم که در سطح تراز بین‌المللی باشد. در دوره‌های گذشته دولت‌ها هیچ‌گاه به یک موضوع به شکل حرفه‌ای و تخصصی نگاه نکردند و شاید برای رشد گردشگری سلامت کشور باید به بخش خصوصی امیدوار بود که البته بخش خصوصی هم لازم است در این مسیر اهتمام و جدیت بیشتری داشته باشد، بودجه و هزینه‌های لازم را برای سرمایه‌گذاری در این موضوع در نظر بگیرد و در سرفصل کاری بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و حتی پزشکان قرار دهد. اگرچه که در حوزه برندسازی بین‌المللی پزشکان نیز عملکرد بسیار ضعیفی داشتیم.
او در پاسخ به این پرسش که آیا خدمات صنعت گردشگری سلامت ایران به بیماران از کیفیت مطلوبی برخوردار است یا خیر، عنوان می‌کند: حوزه درمان در هر زمینه‌ای توأم با شکست و موفقیت است. کشورها باید سعی کنند در این مسیر بهترین خدمات را ارائه و حرفه‌ای‌ترین مسیر را انتخاب کنند. در بسیاری از کشورها مانند ترکیه آدم‌های نادرستی در این صنعت فعال هستند که مشکلاتی را ایجاد می‌کنند. راهکار علاج این جریان، نقش‌آفرینی مستقیم بازیگران اصلی در این صنعت است. اگر فرایند برندسازی به‌درستی صورت گیرد، بیمار از ابتدا با شناسایی درست وارد کشور می‌شود و راهکارهای ارتباطی را می‌شناسد. پزشک شخصی است که فرایند درمان را مدیریت می‌کند و باید ارتباطش را با جهان پیرامون خود توسعه دهد. از طرفی دولت‌ها باید تسهیلاتی را برای بازیگران واسط این جریان قائل شوند. سازمان توسعه تجارت و وزارت گردشگری وزارت بهداشت نیز باید با یکدیگر هم مسیر شوند. حقیقت این است ما مرد عمل و اجرا، یعنی شخصی که بتواند سیاست‌ها را اجرایی و بودجه‌های لازم را برای سرمایه‌گذاری درنظر بگیرد، نداریم. زمانی که در حوزه برندسازی، دولت حضور ندارد و نقش‌آفرینی نمی‌کند، بخش خصوصی سعی می‌کند مسیر را به تنهایی طی کند و با رشد و پیشرفت هم مواجه می‌شود. بنابراین مشوق‌های دولتی و ظرفیت‌سازی‌های دولت در این مسیر ضروری است.
جراحی‌های زیبایی در صدر خدمات درمانی
زنگویی در خصوص هزینه‌های مراقبت پزشکی در ایران اظهار می‌کند: این هزینه‌ها در مقایسه با دیگر کشورها به مراتب پایین‌تر همراه با کیفیت بهتری است. جالب است بدانید کشور ما حتی از کشورهایی که پذیرنده بیمار هستند هم بیمار می‌پذیرد. به نظر من درآمد سرانه حاصل از گردشگری سلامت ما ارتباط مستقیمی با رشد بخش بهداشت و درمان دارد. همچنین در ایران خدمات زیادی ازجمله زیبایی، پیوند قلب، دندان‌پزشکی، چشم‌پزشکی و...صورت می‌گیرد اما آنچه در کشور ما به صورت طبیعی بیشتر شناخته شده، بخش زیبایی است که بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
او می‌افزاید: در ایران گردشگری سلامت و توسعه گردشگری سلامت یکی از راهکارهای عبور از چالش خروج پزشکان و پرستاران از کشور است. زمانی که با معضلی روبه‌رو می‌شویم، به جای اینکه برای رفع ریشه‌ای آن معضل اقدام کنیم، به دنبال مُسکن هستیم. ریشه‌ای حل کردن مشکلات پزشکان بخش‌هایی مانند بخش درآمدی آن‌ها را نیز شامل می‌شود. سازمان نظام پزشکی و وزارت بهداشت باید برای ارتقای دانش پزشکان و پرستاران در حوزه بین‌الملل و توسعه ارتباطات بین‌المللی اقداماتی انجام دهند. پس از ارتقای ایران در حوزه گردشگری سلامت، قطعاً منابع مالی زیادی برای مراکز درمانی و بیمارستان‌ها ایجاد می‌شود که می‌تواند مشکلات زیادی را حل کند.
زنگویی با بیان اینکه طب ایرانی یا طب سنتی ایرانی نیز جزو موضوعاتی است که باید در حوزه برندسازی آن‌ها کار می‌شد، می‌گوید: هندی‌ها در حوزه طب سنتی بسیار پیشرو هستند و منابع سرشار مالی از این حوزه بدست می‌آورند. در هند در کنار هر داروخانه معمولی، یک داروخانه به نام آیورودا وجود دارد که براساس طب سنتی تعریف شده است. اما در ایران روی این موضوع کار نشده و هنوز هم چالش‌هایی را به همراه دارد. ما آرزوهای زیادی برای حوزه گردشگری سلامت داریم و برآوردن این آرزوهای بزرگ به دست بخش‌های خصوصی و جوانان متخصص و پرشور اتفاق می‌افتد، یعنی صرف‌نظر از اینکه دولت‌ها چه نقش‌هایی را برعهده دارند، باید جوان‌های کشورمان همراه با ایده و نوآوری‌های جدید در حوزه‌های مختلف این بخش فعال شوند تا بتوانیم به چشم‌اندازی که هدفمان است نزدیک‌تر شویم و امیدواریم روزی از راه برسد که دولت‌ها در این مسیر نهایت اهتمام و جدیت خود را داشته باشند.
ضرورت تقویت زیرساخت‌های سلامت در کشور
محمد جهانگیری، رئیس انجمن خدمات بین‌المللی سلامت ایران نیز در خصوص وضعیت گردشگری سلامت کشور به ما می‌گوید: براساس برنامه هفتم توسعه و یا سند پیشرفتی که در قانون برنامه هفتم در حوزه گردشگری سلامت ابلاغ شده، ما باید در این حوزه توسعه چند برابری داشته باشیم. اما امروزه حوزه گردشگری سلامت ما متأثر از چندین مؤلفه است که یکی از آن‌ها، مؤلفه‌های زیرساختی است. چندین سال است که وضعیت زیرساخت‌هایمان ثابت مانده و توسعه نیافته است. به عنوان مثال در حوزه حمل‌ونقل (هوایی، دریایی، زمینی، ریلی و...) با مشکلاتی مواجه هستیم. البته ناگفته نماند تدابیری برای شهرهای مرزی مثل ارومیه، کرمانشاه و آبادان انجام شده است.
موضوع دوم مربوط به سیستم‌های مالی است که باز هم نیازمند زیرساخت‌هایی برای انجام تبادلات مالی است. موضوع سوم حوزه ارائه خدمت است که توسعه آن باید متناسب با استانداردهای بین‌المللی پیش برود و به‌روز باشد. ما در منطقه و در حوزه دانش پزشکی سرآمد هستیم. در حوزه فناوری نیز کاستی‌هایی در داخل و خارج کشور وجود دارد که باید برای جبران آن‌ها تلاش کنیم.
او با بیان اینکه گردشگری سلامت مؤلفه خوبی برای خنثی کردن ایران‌هراسی خواهد بود، می‌افزاید: سال گذشته در حوزه سلامت و گردشگری سلامت نشستی با نام «سفر، زیارت و سلامت» را با مشارکت سه شهر زائرپذیر مشهد، قم و شیراز برگزار کردیم. توسعه خدمات بین‌المللی گردشگری، افزایش درآمد ارزی کشور و ایجاد اشتغال مناسب‌تر بخشی از اهداف این نشست بود. گام نخست این نشست با تشکیل چهارگروه آسیب‌شناسی و گردشگری سلامت؛ دیپلماسی اقتصادی گردشگری سلامت؛ طراحی هویت و تولید محتوای تخصصی در حوزه گردشگری سلامت و ظرفیت‌شناسی گردشگری سلامت و اطلاع‌رسانی در دانشگاه علوم پزشکی قم آغاز شد. ما با برگزاری این نشست توانستیم کارگروه استانی را ذیل استانداری و با مشارکت فعال تمام اعضا راه بیندازیم و تقسیم وظایف کنیم. ان‌شاءاالله گام دوم آن در مشهد برگزار می‌شود.
کیفیت خدمات پزشکی در ایران بسیار خوب است
جهانگیری در پاسخ به این پرسش که برآورد شما از کیفیت خدماتی که در ایران ارائه داده می‌شود چیست، بیان می‌کند: سطح کیفیت خدمات پزشکی ایران در منطقه و در سطح بین‌الملل بسیار بالاست. کاستی‌هایی هم که در حوزه مراقبت داریم به دلیل کمبودهایمان در بحث تحریم و افزایش هزینه‌هاست. هزینه‌های دریافتی ایران در قبال خدمات با کیفیتی که به بیماران ارائه می‌دهد، بسیار پایین است.
در ایران پزشکان بسیار ماهری داریم. شاید در حوزه مراقبت مشکلاتی داشته باشیم؛ اما با تمهیداتی که صورت گرفته، وضعیت بهتری نسبت به گذشته داریم و در بیمارستان‌هایی که آی‌پی‌دی دارند، مراقبت‌ها خیلی بهتر انجام می‌شود. هرقدر بتوانیم در حوزه سلامت و درمان سرمایه‌گذاری کنیم، مردم کشورمان نفع بیشتری می‌برند.
وی ادامه می‌دهد: تهران به عنوان پایتخت ایران بهترین امکانات را در حوزه سلامت دارد و پس از آن شهرهایی مانند مشهد و شیراز هستند. این شهرها سالیان سال است که در حوزه گردشگری سلامت و خدمات کار کرده‌اند. ایران در حوزه زیبایی بسیار پیشرفته شده است. همچنین در حوزه‌های دیگر مانند چشم پزشکی، قلب و عروق، ارتوپدی، دندان‌پزشکی، درمان ناباروری و سرطان اقدامات خوبی را انجام داده است.
رئیس دانشگاه علوم پزشکی قم با بیان اینکه گفتمان در سطوح عالی دارای ظرفیت بزرگی است، می‌گوید: رهبر معظم انقلاب و رؤسای جمهور کشورمان بارها به این موضوع اشاره کرده‌اند و حوزه گردشگری سلامت را یک ظرفیت بزرگ برای ایران می‌دانند. اما اگر بپرسیم آیا دولت در عمل حمایت‌های لازم را در حوزه سرمایه‌گذاری انجام داده، باید بگویم خیر. حتی باید بگویم تسهیلاتی که در حوزه گردشگری سلامت به توسعه‌گران می‌دهیم، بسیار ناچیز است. اما درآمد سرانه حاصل از گردشگری سلامت، رابطه مستقیمی با رشد بخش بهداشت و درمان دارد و اگر این اتفاق ادامه‌دار باشد، کشور با رشد بسیار خوبی مواجه خواهد شد.
او اظهار می‌کند: یکی از ظرفیت‌های خوب کشورمان طب ایرانی است که در حال حاضر مورد استقبال کشورهای همسایه قرار گرفته است. گردشگری سلامت جزئی از خدمات بین‌المللی سلامت ایران است. به عنوان مثال اگر در کربلا دانشگاهی را تأسیس کنیم، گردشگری سلامت محسوب نمی‌شود بلکه خدمات بین‌المللی سلامت است. ما می‌توانیم در بحث توسعه خدمات بین‌المللی سلامت، سرمایه‌گذاری‌های مناسبی را انجام دهیم، زیرا علم و دانش رشد صنعت سلامت کشورهای دیگر را داریم.
نظر شما