ایران برای مقابله با تأثیرات تحریم‌های اقتصادی، نیازمند تحولاتی اساسی در صنایع خود به ویژه در حوزه نفت و گاز است. یکی از راهبردهای کلیدی در این زمینه، ساخت پتروپالایشگاه‌ها است. پتروپالایشگاه‌ها می‌توانند نفت خام را که صادرات آن، دارای ارزش افزوده پایین‌تری است، به محصولات متنوع و ارزشمندی تبدیل کنند که قابلیت صادرات به بازارهای جهانی و منطقه‌ای با قابلیت تحریم‌ناپذیری را دارند. این محصولات، علاوه بر اینکه محدودیت‌های فروش نفت خام را خنثی می‌کنند، از نظر اقتصادی نیز برای کشور سودآورتر و ارزآورتر هستند. به همین دلیل، توسعه پتروپالایشگاه‌ها به عنوان یکی از اولویت‌های مهم اقتصادی و استراتژیک کشور مورد توجه قرار گرفته است.

با وجود این ضرورت، چالش‌های مهمی در مسیر ساخت پتروپالایشگاه‌ها وجود دارد. یکی از این چالش‌ها، تأمین تجهیزات پیشرفته مورد نیاز برای ساخت و بهره‌برداری از این واحدهاست و همچنین فناوری ساخت این پتروپالایشگاه است. تحریم‌های اقتصادی، واردات این تجهیزات و فناوری را با مشکلات زیادی مواجه کرده و امکان انتقال ارز نیز به سختی صورت می‌گیرد. این شرایط باعث شده تا تأمین تجهیزات لازم برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها توسط بخش غیردولتی اقتصاد به مشکلی جدی تبدیل شود و یکی از موانع اصلی بر سر راه ساخت این پروژه‌ها باشد. در برنامه هفتم توسعه این مشکل از محل تهاتر نفت خام با تجهیزات و فناوری پتروپالایشگاه حل شده است.

یکی از راهکارهای راهبردی که در برنامه هفتم توسعه برای رفع موانع واردات تجهیزات و فناوری مطرح شده است، استفاده از تهاتر نفت خام به جای پرداخت‌های ارزی مستقیم است. این راهکار به این صورت عمل می‌کند که به بخش‌های غیردولتی اجازه داده می‌شود که از محل نفت خام صادر شده کشور به میزان روزانه 300 هزار بشکه تجهیزات مورد نیاز برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها را وارد کنند. این روش نه تنها مشکلات مربوط به انتقال ارز را کاهش می‌دهد، بلکه به خنثی‌سازی تحریم‌های اقتصادی نیز کمک می‌کند. در این مدل، بخش غیردولتی می‌تواند بدون نیاز به تبادل مستقیم مالی با کشورهای خارجی، تجهیزات پیشرفته را تأمین کند و به توسعه سریع‌تر این صنعت استراتژیک کمک کند.

یکی از این مشوق‌های راهبردی قوانین بالادستی کشور مسئله مربوط به "مجوز تنفس خوراک" در سال اول بهره‌برداری از پتروپالایشگاه‌هاست که تاکنون اجرایی نشده است و جذابیت این پروژه‌های تکمیل زنجیره ارزش نفت خام را برای سرمایه‌گذاران خرد مردمی ذیل مدل تامین مالی شرکت سهام عام پروژه افزایش خواهد داد. این سیاست مهم و راهبردی به پتروپالایشگاه‌های جدید اجازه می‌دهد تا در سال اول فعالیت خود، خوراک مورد نیاز را به صورت رایگان دریافت کنند و در عوض با تنفس یک ساله و در قالب اقساط بلندمدت این خوراک را پرداخت کنند. این اقدام باعث می‌شود تا سودآوری سال اول پس از بهره‌برداری از پروژه پتروپالایشگاهی به شکل چشمگیری کاهش یابد و ریسک سرمایه‌گذاران به طور کامل پوشش داده شود و جذابیت پروژه نیز شدیدا افزایش خواهد یافت. نتیجه این سیاست، جذب بیشتر سرمایه‌گذاران و تسریع در روند احداث و بهره‌برداری از پتروپالایشگاه‌ها خواهد بود.

بنابراین، برنامه هفتم توسعه با توجه به شرایط اقتصادی و تحریمی کشور، راهکارهای راهبردی برای رفع موانع ساخت پتروپالایشگاه‌ها ارائه داده است. این برنامه نه تنها به تأمین تجهیزات و واردات از طریق تهاتر نفت خام توجه دارد، بلکه با ایجاد مشوق‌های مالی و قانونی و ایجاد چشم‌انداز جهت تکمیل زنجیره ارزش نفت خام از مسیر پتروپالایشگاه‌سازی روند توسعه این صنعت را تسریع بخشیده است که ساخت پتروپالایشگاه‌ها می‌تواند ایران را در مسیر کاهش وابستگی به صادرات نفت خام و مقابله با تحریم‌های بین‌المللی قرار دهد و به توسعه اقتصادی پایدار کمک کند.