به گزارش قدس خراسان، با تشدید خشکسالی‌ها در استان‌های شرقی کشور به ویژه خراسان رضوی در چند سال اخیر، پروژه‌های انتقال آب فراوانی از جمله پروژه انتقال آب از دریای عمان به مشهد در دست بررسی یا اجراست تا با توجه به ضرورت‌هایی مانند حجم زائران ۳۰میلیونی در سال، وجود صنایع پرشمار در منطقه خراسان رضوی و جلوگیری از مهاجرت به دلیل کم‌آبی، آب برای این منطقه تأمین شود.
در کنار پروژه انتقال آب از مسیر جنوب، گاهی از پروژه‌های انتقال آب از بخش‌های شمالی سخن به میان می‌آید که از جمله آن می‌توان از پروژه انتقال آب از تاجیکستان یاد کرد که در یکی دو روز اخیر استاندار تازه معرفی شده خراسان رضوی در گفت‌وگو با قدس خراسان و رئیس مجلس شورای اسلامی در سفر به تاجیکستان از آن یاد کرده‌اند.
محمدباقر قالیباف که در صدر هیئتی پارلمانی به تاجیکستان سفر کرده است، صبح پنجشنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در محل سرای حکومتی دوشنبه در دیدار دوجانبه‌ای با «رستم امامعلی» رئیس مجلس ملی و هیئت همراه این کشور گفت: «ما می‌توانیم از ذخایر آبی تاجیکستان برای بخش‌های شرقی ایران که نیازمند آب هستند، استفاده کنیم».
پروژه‌ای با قدمت ۲۲ سال
پروژه انتقال آب از تاجیکستان، پروژه جدیدی نیست و از حدود ۲۲ سال پیش نمایندگان استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان و سمنان به دنبال انتقال آب از تاجیکستان به ایران بودند و این پروژه تا آنجا پیش رفت که مجلس شورای اسلامی برای این کار ردیف تعیین کرد و تعدادی از نمایندگان مجلس به دوشنبه رفتند و با امامعلی رحمان دیدار و گفت‌وگو داشتند.
در ادامه و در سال ۱۳۸۷ در سفر رئیس‌جمهور وقت ایران به تاجیکستان در ملاقات با همتایش امامعلی رحمان، این موضوع مطرح و نخستین سند رسمی به امضا رسید؛ اما از جزئیات این سند خبری منتشر نشد.
نخستین جزئیات این سند در اردیبهشت ۱۳۹۱ در جلسه دهم کمیسیون دولتی اقتصاد و تجارت تاجیکستان و ایران اعلام شد و سند انتقال آب دریاچه سریز تاجیکستان به خراسان ایران عملاً به جریان افتاد. آن زمان ایران پیشنهاد کرده بود در قبال انتقال آب این دریاچه به تاجیکستان، نفت، گاز یا پول پرداخت کند و برهمین اساس ایران متعهد شد یک لوله آب در مسیر ۶۰۰ کیلومتری از بدخشان تاجیکستان تا ایران را اجرایی کند.
بد نیست بدانیم دریاچه آب شیرین عمیق جهان موسوم به «آب بند سریز» تاجیکستان با ۵۶ کیلومتر مربع مساحت و با ژرفای حدود ۵۰۰ متر، خود به تنهایی قادر به تأمین آب شرب و انرژی برق آسیای میانه و خاورمیانه است.
براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود در شروع سال ۲۰۱۳ روزانه یک‌میلیارد مترمکعب آب آشامیدنی به ایران منتقل شود که این امر هنوز تحقق نیافته و اخبار منتشر شده در سال‌های ۹۳ و ۹۴ حکایت از توقف این پروژه دارند.
درخصوص اینکه چرا این طرح متوقف شده است، دلایل دقیقی عنوان نشده؛ اما در دوره‌ای سردی روابط سیاسی میان دو کشور حاکم شد به طوری که در خبرها آمده از سال ۲۰۱۳ و پس از آن که دوره سفارت شعردوست (سفیر سابق ایران) و حاتم‌اف (سفیر تاجیکستان) به اتمام رسید، هر دو کشور برای مدت حدود یک سال سفیری معرفی نکردند و از همان زمان بود که زمزمه‌هایی در مورد سردی روابط دو کشور مطرح شد؛ اما سرانجام در سال ۲۰۱۴ تهران و دوشنبه سفرای خود را تعیین کردند. در ادامه هم کارشناسان، دخالت اسرائیل را در سردی روابط ایران و تاجیکستان بی‌تأثیر ندانستند که سبب شد بسیاری از مراکز ایرانی در تاجیکستان به تعطیلی کشیده شوند.
به نظر می‌رسد آنچه امروز موجب شده بار دیگر روابط دو کشور به سمت بهبود برود، آغاز سفرهای رؤسای جمهور ایران و تاجیکستان در دولت‌های دوازدهم و سیزدهم بود به طوری که در سه سال اخیر و در دولت سیزدهم به دلایل مختلف و به تعداد پنج بار این دیدارها تکرار شد و حاصل آن، انعقاد تفاهم‌نامه‌های مشترک میان دو کشور ایران و تاجیکستان بود.
جایگاه ششم در جهان از نظر منابع آبی
به صورت کلی در اخبار این دیدارها از پروژه انتقال آب تاجیکستان به ایران یاد نشده؛ اما باید گفت دو مسیر برای انتقال آب از این کشور به ایران درنظر گرفته شده که اولی طی خطوط انتقال از مسیر تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و دومین مسیر از تاجیکستان و افغانستان به ایران است. تاجیکستان یکی از کشورهای صاحب مقام در منابع و ذخایر آب در منطقه و جهان است که با ۱۴۳ هزار کیلومترمربع مساحت، ۶۴ درصد منابع آبی آسیای مرکزی را در اختیار دارد و در جهان نیز از این نظر دارای جایگاه ششم است.
به گفته کارشناسان موافق انتقال آب، هرچند پروژه‌های بازچرخانی و استفاده بهره‌ورانه از آب باید در خراسان رضوی و شهرهای این استان همواره مورد توجه باشد؛ اما به دلیل اینکه فیزیک آب در این منطقه از میان رفته است، آب باید هرچه سریع‌تر از خارج این حوزه به داخل منتقل شود تا هم تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جبران کاستی‌ها مد نظر باشد و هم جلو زیان‌های حاصل از خشکسالی در منطقه گرفته شود.
تاجیکستان همجواری با ایران ندارد؛ اما راه نداشتن آن به آب‌های آزاد یک فرصت برای ایران است. از سوی دیگر به علت کوهستانی بودن، کشور پرآبی محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر توانسته با ایجاد سد تا حدودی کنترل آب را بدست بگیرد. با توجه به مشکل کم‌آبی در کشور ما و پیش‌بینی خشکسالی‌های بیشتر، انتقال آب از این کشور به استان‌های شرقی و شمال‌شرقی (خراسان‌های رضوی، شمالی، جنوبی، کرمان و سمنان) در ازای کمک‌های ایران می‌تواند ازجمله همکاری‌های قابل بررسی میان دو کشور باشد.
محمدباقر قالیباف که در صدر هیئتی پارلمانی به تاجیکستان سفر کرده است، صبح پنجشنبه ۱۹ مهر ۱۴۰۳ در محل سرای حکومتی دوشنبه در دیدار دوجانبه‌ای با «رستم امامعلی» رئیس مجلس ملی و هیئت همراه این کشور گفت: «ما می‌توانیم از ذخایر آبی تاجیکستان برای بخش‌های شرقی ایران که نیازمند آب هستند، استفاده کنیم».
پروژه‌ای با قدمت ۲۲ سال
پروژه انتقال آب از تاجیکستان، پروژه جدیدی نیست و از حدود ۲۲ سال پیش نمایندگان استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان، کرمان و سمنان به دنبال انتقال آب از تاجیکستان به ایران بودند و این پروژه تا آنجا پیش رفت که مجلس شورای اسلامی برای این کار ردیف تعیین کرد و تعدادی از نمایندگان مجلس به دوشنبه رفتند و با امامعلی رحمان دیدار و گفت‌وگو داشتند.
در ادامه و در سال ۱۳۸۷ در سفر رئیس‌جمهور وقت ایران به تاجیکستان در ملاقات با همتایش امامعلی رحمان، این موضوع مطرح و نخستین سند رسمی به امضا رسید؛ اما از جزئیات این سند خبری منتشر نشد.
نخستین جزئیات این سند در اردیبهشت ۱۳۹۱ در جلسه دهم کمیسیون دولتی اقتصاد و تجارت تاجیکستان و ایران اعلام شد و سند انتقال آب دریاچه سریز تاجیکستان به خراسان ایران عملاً به جریان افتاد. آن زمان ایران پیشنهاد کرده بود در قبال انتقال آب این دریاچه به تاجیکستان، نفت، گاز یا پول پرداخت کند و برهمین اساس ایران متعهد شد یک لوله آب در مسیر ۶۰۰ کیلومتری از بدخشان تاجیکستان تا ایران را اجرایی کند.
بد نیست بدانیم دریاچه آب شیرین عمیق جهان موسوم به «آب بند سریز» تاجیکستان با ۵۶ کیلومتر مربع مساحت و با ژرفای حدود ۵۰۰ متر، خود به تنهایی قادر به تأمین آب شرب و انرژی برق آسیای میانه و خاورمیانه است.
براساس برنامه‌ریزی‌ها قرار بود در شروع سال ۲۰۱۳ روزانه یک‌میلیارد مترمکعب آب آشامیدنی به ایران منتقل شود که این امر هنوز تحقق نیافته و اخبار منتشر شده در سال‌های ۹۳ و ۹۴ حکایت از توقف این پروژه دارند.
درخصوص اینکه چرا این طرح متوقف شده است، دلایل دقیقی عنوان نشده؛ اما در دوره‌ای سردی روابط سیاسی میان دو کشور حاکم شد به طوری که در خبرها آمده از سال ۲۰۱۳ و پس از آن که دوره سفارت شعردوست (سفیر سابق ایران) و حاتم‌اف (سفیر تاجیکستان) به اتمام رسید، هر دو کشور برای مدت حدود یک سال سفیری معرفی نکردند و از همان زمان بود که زمزمه‌هایی در مورد سردی روابط دو کشور مطرح شد؛ اما سرانجام در سال ۲۰۱۴ تهران و دوشنبه سفرای خود را تعیین کردند. در ادامه هم کارشناسان، دخالت اسرائیل را در سردی روابط ایران و تاجیکستان بی‌تأثیر ندانستند که سبب شد بسیاری از مراکز ایرانی در تاجیکستان به تعطیلی کشیده شوند.
به نظر می‌رسد آنچه امروز موجب شده بار دیگر روابط دو کشور به سمت بهبود برود، آغاز سفرهای رؤسای جمهور ایران و تاجیکستان در دولت‌های دوازدهم و سیزدهم بود به طوری که در سه سال اخیر و در دولت سیزدهم به دلایل مختلف و به تعداد پنج بار این دیدارها تکرار شد و حاصل آن، انعقاد تفاهم‌نامه‌های مشترک میان دو کشور ایران و تاجیکستان بود.
جایگاه ششم در جهان از نظر منابع آبی
به صورت کلی در اخبار این دیدارها از پروژه انتقال آب تاجیکستان به ایران یاد نشده؛ اما باید گفت دو مسیر برای انتقال آب از این کشور به ایران درنظر گرفته شده که اولی طی خطوط انتقال از مسیر تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان و دومین مسیر از تاجیکستان و افغانستان به ایران است. تاجیکستان یکی از کشورهای صاحب مقام در منابع و ذخایر آب در منطقه و جهان است که با ۱۴۳ هزار کیلومترمربع مساحت، ۶۴ درصد منابع آبی آسیای مرکزی را در اختیار دارد و در جهان نیز از این نظر دارای جایگاه ششم است.
به گفته کارشناسان موافق انتقال آب، هرچند پروژه‌های بازچرخانی و استفاده بهره‌ورانه از آب باید در خراسان رضوی و شهرهای این استان همواره مورد توجه باشد؛ اما به دلیل اینکه فیزیک آب در این منطقه از میان رفته است، آب باید هرچه سریع‌تر از خارج این حوزه به داخل منتقل شود تا هم تغذیه سفره‌های زیرزمینی و جبران کاستی‌ها مد نظر باشد و هم جلو زیان‌های حاصل از خشکسالی در منطقه گرفته شود.
تاجیکستان همجواری با ایران ندارد؛ اما راه نداشتن آن به آب‌های آزاد یک فرصت برای ایران است. از سوی دیگر به علت کوهستانی بودن، کشور پرآبی محسوب می‌شود و در سال‌های اخیر توانسته با ایجاد سد تا حدودی کنترل آب را بدست بگیرد. با توجه به مشکل کم‌آبی در کشور ما و پیش‌بینی خشکسالی‌های بیشتر، انتقال آب از این کشور به استان‌های شرقی و شمال‌شرقی (خراسان‌های رضوی، شمالی، جنوبی، کرمان و سمنان) در ازای کمک‌های ایران می‌تواند ازجمله همکاری‌های قابل بررسی میان دو کشور باشد.
نظر شما