حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، استاد حوزه و دانشگاه، ۲۳ مهرماه در هم‌اندیشی «متفکران انقلاب و الهیات کاربردی» با موضوع الهیات کاربردی از منظر علامه طباطبایی با اشاره به مفهوم الهیات کاربردی، گفت: الهیات، مفهومی است که ورود آن به عرصه‌های مختلف در حال به رسمیت شناختن است و از این منظر به آن نگریسته می‌شود یعنی تعامل الهیات و حوزه عمل و نظر مبنای نظری جدیدی پیدا کرده که بعضاً غلبه هم با عمل است.

وی با بیان اینکه نگاه کاربردی به الهیات نیازمند بسترهای نظری خاص است که تنقیح آن مناسب است، اظهار کرد: در مفاهیم و فضای دینی بندگان خدا به سه دسته تقسیم می‌شوند، کسانی که عبادت تجارگونه دارند؛ برخی هم عبید هستند و خدا را از روی ترس بهشت و جهنم می‌پرستند؛ در مسائل فقهی هم بیان شده است که افرادی که عبادت تجارگونه دارند، اصلاً مقبول درگاه الهی هست یا خیر؟ این نوع نگریستن به این مسئله، نگاه کاربردی به دین است.

استاد حوزه و دانشگاه با تأکید بر اینکه انسجام اجتماعی بدون دین ممکن نیست، اضافه کرد: علامه طباطبایی در این موضوع، موضع دارند زیرا مسئله، مستحدثه است و از اندیشه وی می‌توان آن را استنطاق کرد؛ پاسخ علامه هم مشخص است و ایشان برای عقل نظری در نسبت با عقل عملی مسئولیت قائل هستند.

پارسانیا تصریح کرد: وقتی ما از رابطه الهیات با عمل و کاربردی‌کردن آن سخن می‌گوییم پرسش از این مسئله با عمل به این مسئله دو چیز است؛ لذا برخی شاید بحث را تئوریزه کرده باشند ولی در عمل وارد آن نشده‌اند اما علامه طباطبایی و شهید مطهری در عمل به دنبال کاربردی‌کردن الهیات بودند و در خط مقدم این ماجرا قرار داشتند و فاصله علامه و شاگردانشان با بقیه افراد قابل مقایسه نیست. 

ورود محکم علامه طباطبایی به الهیات کاربردی

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اضافه کرد: بنابراین یک موقع بحث ما در مورد کارهای علامه طباطبایی در عرصه نظری در بحث الهیات است و گاهی در عرصه عملی و قطعاً در عرصه عملی ایشان بسیار پیشتاز بوده‌ است. ما باید بیشتر ببینیم که علامه چگونه الهیات را کاربردی کرده‌اند؛ سنت معرفتی ما و شیعه عمدتاً در تاریخ در دهه‌ها و سده‌های مختلف رشد کرده و ایجاد شده است؛ در مواقعی که شیعیان با اهل سنت به صورت تنگاتنگ کار کرده‌اند تعامل بیشتری در فقه و کلام و فلسفه داشته‌اند.

وی با بیان اینکه در سده اخیر عرصه‌های جدیدی وارد شد، افزود: این سده مصادف با ورود اندیشه‌های غربی بود لذا سبب شد تا علامه و شاگردان ایشان بیشتر به سمت کاربردی‌کردن پیش بروند و عرصه نوینی با استفاده از عقبه معرفتی شکل گرفت. بر این اساس می‌توانیم وارد شویم و فارغ از حوزه نظر به کارهای عملیاتی ایشان بپردازیم.

مسئول دفتر قم بنیاد علمی فرهنگی آستان قدس با بیان اینکه دین و امر دینی مجموعه الهیات در معنای عام آن شامل فقه و کلام و فلسفه و ... است، اظهار کرد: همه علومی که با دین ارتباط مقوم دارد علوم دینی هستند لذا گاهی ادبیات هم در همین حیطه دیده می‌شود ولی الهیات به معنای خاص که بحث از خدا و مباحث فلسفی است در مجموعه معارف دینی نقش محوری دارد.

وی تأکید کرد: در نظام معنایی زیست دینی حوزه هستی‌شناسی نقش محوری دارد و در کانون این بحث، هم توحید وجود دارد و بقیه معارف هم‌وزن توحید نیستند چنان‌چه آیات قرآن هم بحث نبوت را در اولویت قرار داده است.