شاید برای هر کدام از ما اتفاق افتاده باشد که گاهی در مسیر زندگی، با اینکه دوست داریم در مسیر رشد و شکوفایی حرکت و از اشتباه‌ها و زشتی‌ها پرهیز کنیم، کار بسیار دشوار می‌شود. گاهی برخی کارهای نادرست در نظرمان آن‌قدر عادی و منطقی جلوه می‌کنند که به آسانی دچار غفلت می‌شویم و به اشتباه می‌افتیم. گاهی به‌سادگی ممکن است از مسیر درست زندگی کردن منحرف شویم. اما چه می‌توان کرد؟

یکی از آثار بسیار ارزشمند دیدار و زیارت اولیای خداوند متعال این است این وجودهای پاک و خدایی، برای زیارت‌کنندگان آن‌ها نوعی راهنما و هدایت‌کننده به سمت خوبی‌ها هستند و ما را از بدی و آلودگی پاک می‌کنند. شاید همین اثر، ما را با فلسفه طهارت در آداب زیارت آشنا کند.

زیارت مطهرکننده جسم و جان

خوب است بدانیم در زیارات اهل‌بیت(ع) دو نوع طهارت لازم است که اول طهارت ظاهری مثل غسل و وضو و رعایت نظافت و تمیزی بدن و لباس است، چراکه زیارتگاه‌ها محلی مبارک مطهر هستند و دوم طهارت درون یا باطن، چراکه زیارت آمادگی روح و پاکی و تزکیه نفس و دلی پاک و آرام می‌خواهد.

در مورد اول می‌دانیم در آموزه‌های دینی به جز در امر زیارت، در امور دیگر هم نظافت ظاهر و لباس بسیار توصیه شده‌است. مرحوم شیخ حر عاملی در وسائل‌الشیعه فصلی را به استحباب پوشیدن لباس پاکیزه اختصاص داده و روایاتی در این باره نقل می‌کند. به نوشته او امام علی(ع) فرمود: شستن جامه‌ها غم و اندوه را از بین می‌برد و سبب پیدایش طهارت در نمازگزار می‌شود. (وسائل‌الشیعه، ج ۳، ص ۳۴۰) همچنین در روایتی دیگر آمده است: «وقتی امام حسن(ع) آماده نماز می‌شد، بهترین لباسش را می‌پوشید. چون علت این کار را پرسیدند، فرمود: خدا زیباست و زیبایی را دوست دارد و من برای خدا زینت می‌کنم؛ خداوند فرموده است: زینت‌های خویش را برای مساجد برگیرید» (وسائل، ج ۳، ص ۳۳۱) و در مورد دوم هر چند ما در وقت زیارت باید برای رسیدن به آمادگی روحی تلاش کنیم و پیش از آن در راه تزکیه نفس قدم برداریم اما دیدار و زیارت ائمه اطهار(ع) کمک‌کننده و تسهیل‌بخش این امر خواهد بود و این خود نویدی برای زائران ایشان است.

راهنمای خوبی‌ها

تطهیر به واسطه دیدار این بزرگان در حقیقت یکی از بشارت‌های زیارت برای زائرانشان است، زیرا این خاندان که خود به شهادت آیه تطهیر «… انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت ویطهرکم تطهیرا؛ خدا فقط می‌خواهد آلودگی را از شما خاندان (پیامبر) بزداید و شما را پاک و پاکیزه گرداند» (احزاب آیه ۳۳) پاک و طاهرند و دوستداران و زائران خود را به سوی پاکی‌ها و معنویات می‌کشانند.

پیوندی که طهارت‌دهنده است

در توضیح این امر آمده‌است: «همان‌گونه که طهارت و نظافت از پلیدی و کثافات ظاهری، از لوازم ضروری حیات طبیعی است، ‌طهارت از پلیدی باطنی نیز حکم ضروری فطرت و دین است. بی‌تردید ولایت ائمه‌ اطهار(ع) عامل پاکی و پاکیزگی است. اگر انسان بخواهد از تیرگی علمی ‌و فساد عملی پاکیزه شود چاره‌ای جز پیوند با امامان معصوم‌(ع) ندارد. این معنا در زیارت ائمه بقیع(ع) چنین آمده است: خدا شما را برای ما برگزید و خَلق و خُلق ما را به خاطر منتی که در سایه‌ ولایت شما بر ما نهاد پاک و پاکیزه کرد. همچنین امام(ع) در دعاها طاهر، مطهر و طهور معرفی شده است، زیرا با آن حقیقت طهور کدورت‌ها و تیرگی‌های اعتقادی، اخلاقی و رفتاری شست‌وشو داده و زدوده می‌شود. نقش زیارت در این زمینه بسزا و با ارزش بوده که هم انسان را به چشمه‌ زندگی متصل کرده و هم در پرتو حقیقت طهور، انسان را پاکیزه می‌کند». (جوادی آملی، عبدالله، فلسفه‌ زیارت و آیین آن، ص۱۱۸)

بیشتر بدانیم

به همین دلیل است که بارها در داستان‌های قدیمی شنیده‌ایم افرادی پس از سال‌ها اشتباه، با زیارت و دیدار امامی معصوم(ع) که گاهی نسبتاً کوتاه هم بوده است، به اشتباهات خود آگاه شده‌ و توانسته‌اند مسیر زندگی خود را عوض کرده و به سمت خوبی‌ها و رضایت الهی تغییر جهت دهند. شهید مطهری در کتاب گفتارهای معنوی، داستان مردی به نام بشر حافی را نقل کرده که بسیار آموزنده و شنیدنی است.

بشر مردی عیاش و به دور از اخلاق بود که دستورات الهی را زیر می‌گذاشت و از انجام هیچ گناهی دریغ نداشت. روزی امام کاظم(ع) در مسیر خود، نزدیک منزل بشر رسید. صدای موسیقی و آواز از درون منزل به گوش می‌رسید. امام کاظم(ع) به خدمتکاری که برای ریختن خاکروبه به درِ منزل آمده بود، فرمودند: صاحب این منزل عبد است یا آزاد؟ خدمتکار پاسخ داد: آقا، او خود صاحب چندین عبد و نوکر است. این چه سؤالی است! حضرت فرمودند: آری اگر بنده و عبد بود، این‌گونه رفتار و علیه مولایش قیام نمی‌کرد و صدای آواز از خانه‌اش برنمی‌خاست.

وقتی خدمتکار به خانه بازگشت مورد بازخواست قرار گرفت و جریان را بازگو کرد. بشر با شنیدن ماجرا، با پای برهنه از خانه به دنبال امام(ع) بیرون دوید. به همین دلیل به بشر حافی، یعنی بشر پا برهنه مشهور شد.

جملات امام اگر چه کوتاه بودند اما نکات بسیار عمیقی درباره جایگاه انسان و مسیر درست در زندگی، در آن نهفته بود که بشر را به اشتباهات خود آگاه کرد و او توانست مسیر زندگی خود را به سمت خوبی‌ها تغییر دهد. (فرهنگ زیارت حسین زمانی)

سخن آخر

خوب است در زندگی روزمره فرصتی را برای زیارت و دیدار مرقد ائمه اطهار(ع) قرار دهیم تا راهی برای تطهیر خود و دوری از گناهان باز بگذاریم.

خبرنگار: آزاده خلیلی