برخی گره در کارشان است و چشم امیدشان به حضرت(ع) است و برخی هم نذر را بهانه‌ای می‌دانند برای بیان ارادت خود به شاه خراسان. خلاصه که نذر در حرم مطهر داستان‌های متفاوتی دارد که در گفت‌وگو با رئیس اداره جمع‌آوری نذورات آستان قدس رضوی به بررسی روش‌ها و شرایط ادا کردن و خدمات این فریضه در حرم مطهر می‌پردازیم.
خدمتی ۲۴ ساعته به زائران
رئیس اداره جمع‌آوری نذورات آستان قدس رضوی درباره فعالیت دفاتر نذورات می‌گوید: ما در حرم مطهر ۲۰دفتر نذورات داریم، از این میان، پنج دفتر در رواق‌های حضرت معصومه(س)، دارالولایه، دارالحجه، درالسعاده و دارالسرور قرار گرفته‌اند. هشت دفتر هم در صحن‌های انقلاب اسلامی، آزادی، غدیر، پیامبر اعظم(ص)، جمهوری اسلامی و گوهرشاد و مهمانسرا و بسط شیخ بهایی فعالیت دارند. علاوه بر این موارد هفت دفتر هم در ورودی‌های حرم مطهر رضوی دایر بوده و مکان این دفاتر در ورودی‌های نواب صفوی، شیخ طوسی، طبرسی، باب‌الجواد(ع)، باب‌الرضا(ع)، صحن غدیر و ورودی پارکینگ است.
محمد قربان‌نژاد تعداد افراد فعال در دفاتر نذورات را بیش از ۱۵۰ نفر اعلام می‌کند و می‌گوید: در دفاتر نذورات ۵۰همکار داریم و بیش از ۱۰۰ خادمیار هم در دو شیفت به آن‌ها کمک می‌کنند. با توجه به حضور شبانه‌روزی زائران در حرم مطهر، دفاتر صحن آزادی، مهمانسرا، صحن انقلاب اسلامی، رواق دارالسعاده، رواق دارالولایه، صحن جمهوری اسلامی، صحن پیامبر اعظم(ص) و ورودی‌های باب‌الجواد(ع)، باب‌الرضا(ع) و طبرسی ۲۴ ساعته فعال هستند و زائران گرامی می‌توانند نذرهای خود را در این دفاتر ادا کنند. دو دفتر رواق حضرت معصومه(س) و رواق دارالسعاده هم به صورت کامل در خدمت بانوان زائر است.
بیشترین نیت نذر برای امام رضا(ع)
نذورات تقدیمی از سوی ارادتمندان حضرت(ع) در قسمت‌های مختلف استفاده می‌شود، به همین واسطه در خیلی از مواقع ناذران، نذر خود را با نیتی خاص ادا می‌کنند. قربان‌نژاد می‌گوید: ما در محل دفاتر نذورات ۷۰ نذر تعریف کرده‌ایم که زائران می‌توانند نذر خود را به آن حوزه اختصاص دهند، ما این موارد را به صورت کامل به زائر واگذار می‌کنیم و زمان ادای فریضه نذر هیچ نکته یا دخالتی در این امر نداریم.
رئیس اداره جمع‌آوری نذورات آستان قدس رضوی ادامه می‌دهد: معمولاً کسانی که نذر خاصی ندارند، مبلغ یا کالای تقدیمی خود را با عنوان نذر امام رضا(ع) ادا می‌کنند، از این مورد که بگذریم بیشترین حجم نذورات به مهمانسرا و تهیه دام اختصاص دارد. علاوه بر دفاتر نذورات حضوری و فیزیکی روش‌های پرداخت نذورات در سال‌های اخیر شکل متفاوتی به خود گرفته است. به این ترتیب که علاوه بر پرداخت نقدی، کارتخوان و دستگاه‌هایی برای پرداخت‌های غیرنقدی در داخل دفاتر و در اماکن متبرکه نصب شده است تا پرداخت نذر برای زائران تسهیل شود، همچنین با بهره‌گیری از برنامه‌های مجازی، پرداخت نذری با استفاده از سیستم‌های شتاب نیز محقق شده است.
این تغییر رویه در پرداخت نذرها سبب شده در سال‌های اخیر بیش از ۶۰درصد نذورات به صورت غیرحضوری پرداخت و ۴۰ درصد نذورات هم از طریق دفاتر فیزیکی تقدیم آستان قدس رضوی شود.
از گوسفند تا عروس هلندی تقدیم حضرت(ع)
یکی از نذرهای تکراری و پرشمار که از سوی زائران و مجاوران ادا می‌شود تقدیم دام زنده است، این دام‌ها در ورودی پارکینگ شماره۳ و در دفتر نذورات تحویل گرفته شده و هر روز عصر به مزرعه نمونه منتقل می‌شوند تا در آنجا نگهداری و سپس در زمان مقرر استفاده شوند.
قربان‌نژاد درباره دام‌هایی که در این دفتر تحویل خادمان می‌شوند، می‌گوید: عمده دام نذری گوسفند است، اما زائرانی هم هستند که برای عرض ارادت، گاو و شتر تقدیم حرم مطهر می‌کنند. حتی پیش آمده بعضی وقت‌ها اسب، کبوتر و عروس هلندی تقدیم حرم منور کرده‌اند، خیلی از این موارد قابل استفاده در حرم مطهر نیستند، بنابراین ما این‌ها را می‌فروشیم و پول آن‌ها را با نیت زائر و یا در موارد عمومی استفاده می‌کنیم.
محمد قربان‌نژاد در ادامه به این موضوع اشاره می‌کند که در دفاتر نذورات صحن غدیر و پارکینگ به ازای برخی نذری‌ها ژتون غذای متبرکه مهمانسرای حضرت هم تقدیم زائران می‌شود. این تعداد به ازای هدیه یک دام زنده ۱۲ ژتون است.
پویش‌های همراهی با جامعه
پرداخت نذورات به آستان قدس رضوی در زمان‌های مختلف سال، شرایط متفاوتی هم به خودش می‌گیرد، در این شرایط عنوان نذورات مناسبتی مطرح می‌شود. قربان‌نژاد در این باره می‌گوید: همکاران ما در اداره کل نذورات در برخی ایام خاص و متناسب با شرایط جامعه پویش‌های نذر تعریف می‌کنند، به عنوان مثال در این روزها همراه با سراسر ایران، پویش جمع‌آوری کمک‌ها برای محور مقاومت در غزه و لبنان را ایجاد کرده‌ایم یا در سال‌های اخیر که سیل‌های ویرانگر در استان‌های سیستان و بلوچستان و استان‌های شمالی کشور خسارت‌های زیادی به بار آورده، ما نذرهای مردم را در این زمینه خاص جمع‌آوری می‌کنیم و به دست مردم می‌رسانیم.
قربان‌نژاد ادامه می‌دهد: علاوه بر پویش‌ها، نذرهای مناسبتی در ایامی مانند ماه مبارک برای نذر افطاری یا در عید قربان برای قربانی دام از سوی زائران حضرت پرداخت می‌شود. برای نذرهای مناسبتی علاوه بر دفاتر نذورات پنجره‌های پرداخت هم به صورت موقت در نرم‌افزارها و سایت‌های پرداخت باز و در پایان طرح بسته می‌شود.
قربان‌نژاد درباره دریافت وجوه مربوط به عقیقه هم می‌گوید: عقیقه به عنوان نذر استفاده نمی‌شود، وجوهاتی که از این طریق توسط زائران و به نیت سلامتی فرزندانشان پرداخت می‌شود برای خدمت به مناطق محروم استفاده می‌شود. به این ترتیب که یا در اختیار امور مجاورین قرار می‌گیرد یا خادمان در بنیاد کرامت رضوی هزینه‌کرد آن را در مناطق محروم مدیریت می‌کنند.
اهدای هر آنچه هست
قربان‌نژاد در طول خدمت ۲۰ ساله خود در بخش نذورات با نذرهای مختلفی از سوی مردم روبه‌رو شده است. یکی از تفاوت‌ها در پرداخت پول‌های نقدی است. او می‌گوید: زائران حضرت از کشورهای مختلف مشرف می‌شوند و هر کدام در توان خود، مبالغی را تقدیم امام رضا(ع) می‌کنند. نخستین تفاوت در پول‌هاست، ما از ریال گرفته تا دلار، یورو، درهم و... را دریافت می‌کنیم. تفاوت دیگر در نیت است، ما از اصطلاح نذر استفاده می‌کنیم و زائران خارجی از عنوان هدیه.
محمد قربان‌نژاد درباره نذری‌های خاصی هم که تقدیم دفاتر نذورات می‌شود، توضیح می‌دهد: فعالیت دفاتر نذورات در ورودی‌های حرم مطهر به این خاطر است که برخی اشیا و کالاهای نذری را نمی‌توان وارد حرم منور کرد. ما در دفاتر نذرهایی دریافت می‌کنیم که در نوع خود متفاوت هستند. برخی از این کالاها به حدی قدیمی هستند که شاید ارزش ریالی زیادی نداشته باشند اما به عنوان یک شئ قدیمی ارزشمند آن را به خزانه منتقل می‌کنیم.
او ادامه می‌دهد: قالیچه، وسایل روشنایی، حیوانات تاکسیدرمی شده، سکه نقره، رادیو قدیمی، ویلچر برقی و... از جمله وسایلی هستند که تاکنون تحویل گرفته‌ایم که هر کدام ارزش خودش را دارد؛ چرا که گاه با افرادی روبه‌رو می‌شویم که وسیله اهدایی‌شان جزو معدود داشته‌های آن‌هاست.
نظر شما