در یادداشت زیر به بررسی اصول پیروی از سیره حضرت زهرا (س)، تأثیر شرایط زمانه بر این پیروی و راه‌حل‌هایی برای انطباق سیره ایشان با مقتضیات عصر حاضر خواهیم پرداخت.

سیره اهل بیت(ع): الگویی برای تمامی بشریت

سیره معصومان، به ویژه حضرت زهرا (س)، نه تنها برای یک قوم، ملت یا زمان خاص، بلکه برای تمامی انسان‌ها آموزه‌هایی گرانبها و قابل پیاده‌سازی است. قرآن کریم و روایات نبوی تأکید دارند که پیامبران و اولیای دین برای تمام بشریت مبعوث شده‌اند و به عنوان راهنمایانی بی‌خطا، مسیر درست زندگی انسانی را نشان می‌دهند. خداوند در قرآن می‌فرماید: «لَقَدْ کانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» (احزاب، 21)

این آیه نشان می‌دهد که پیروی از سیره پیامبر و اهل بیت(س) برای همه انسان‌ها مفید و ضروری است.

پیروی مستقیم و غیرمستقیم از سیره حضرت زهرا(س)

در پیروی از حضرت زهرا(س)، دو نوع رویکرد وجود دارد که باید به آن‌ها توجه کرد:

1. پیروی مستقیم

این رویکرد به معنای انجام دقیق همان اعمال و رفتارهایی است که حضرت زهرا(س) در زمان خود انجام می‌دادند. به عنوان مثال، عبادات شبانه حضرت یا فداکاری‌های ایشان در مسیر دین اسلام. در این حالت، فرد همان کارهایی را که حضرت زهرا (س) در آن زمان انجام داده‌اند، پیاده‌سازی می‌کند.

2. پیروی غیرمستقیم

در این روش، فرد باید جوهره و روح رفتارهای حضرت زهرا(س) را درک کرده و آن را در شرایط خود تطبیق دهد. برای مثال، حضرت زهرا(س) در کنار مسئولیت‌های خانه‌داری، در امور اجتماعی و آموزشی نیز حضور داشتند اما هیچ‌گاه از اصول شرعی و اخلاقی عدول نکردند. در این نوع پیروی، فرد باید از اصول اخلاقی و دینی حضرت زهرا(س) در عرصه‌های اجتماعی، علمی و فرهنگی بهره‌برداری کند، ولی این پیروی به معنای انجام دقیق همان اعمال حضرت زهرا در شرایط زمانه‌ی خود نیست.

تأثیر شرایط زمانه بر پیروی از سیره حضرت زهرا(س)

زمانه و شرایط اجتماعی تأثیر زیادی در پیروی از سیره معصومان(ع) دارند. در دنیای امروز که تغییرات شگرفی در زمینه‌های مختلف رخ داده است، لازم است که بین محتوا و قالب سیره معصومان تمایز قائل شویم. برخی از روش‌های عملی که حضرت زهرا (س) در زمان خود انجام می‌دادند، به طور مستقیم قابل پیاده‌سازی در شرایط امروزی نیستند. با این حال، اصول و ارزش‌های ایشان همچنان معتبر و قابل استفاده هستند. برای مثال، در گذشته حضرت زهرا (س) در قالب شرایط خاص آن زمان اقداماتی می‌کردند که ممکن است در حال حاضر نیازمند تطبیق و انطباق با شرایط جدید باشد.

راه‌حلی برای تطبیق سیره حضرت زهرا (س) با شرایط زمانه

در دنیای معاصر، برخی تصور می‌کنند که پیروی از حضرت زهرا (س) به معنای خانه‌نشینی زنان و اجتناب از فعالیت‌های اجتماعی است. این در حالی است که حضرت زهرا(س) خود در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی حضور داشتند و هیچ‌گاه از وظایف دینی و اجتماعی خود غافل نشدند. سیره حضرت زهرا(س) نشان می‌دهد که زنان می‌توانند در شرایط مختلف اجتماعی و فرهنگی حضور داشته باشند، مشروط بر آنکه اصول شرعی و دینی را رعایت کنند.

حضرت زهرا (س) در مواقعی که لازم بود، مانند خطبه فدک با شجاعت کلام حق را بیان کردند و در برابر دفاع از اصول دین هیچ‌گاه کوتاه نیامدند. بنابراین، حضور زنان در جامعه به هیچ‌وجه مانع شرعی ندارد، بلکه لازم است که بانوان همواره با رعایت حدود شرعی و اخلاقی در عرصه‌های مختلف اجتماعی، فرهنگی و علمی حضور یابند.

نمونه‌های معاصر از پیروی از سیره حضرت زهرا (س)

در طول تاریخ اسلام، زنان زیادی بوده‌اند که از سیره حضرت زهرا(س) بهره برده‌اند و در زمینه‌های مختلف علمی و دینی رشد کرده‌اند. به عنوان نمونه، بانو مجتهده امین یکی از شخصیت‌های برجسته فقهی معاصر است که در عین پایبندی به اصول دینی، در عرصه‌های علمی و آموزشی فعالیت‌های گسترده‌ای داشته و آثار ارزشمندی به جای گذاشته است.

رفع شبهات در مورد پیروی از سیره حضرت زهرا (س)

برخی افراد بر این باورند که پیروی از حضرت زهرا (س) به معنای خانه‌نشینی زنان است. این دیدگاه بر اساس روایاتی است که در آن آمده است: «برای زنان بهتر است که مردان نامحرم را نبینند و مردان نامحرم نیز ایشان را نبینند»

اما باید توجه داشت که این روایت به معنای یک رجحان اخلاقی است، نه یک حکم قانونی الزام‌آور. حضرت زهرا (س) خود در شرایط مختلف اجتماعی حضور داشت و هیچ‌گاه در دفاع از اصول دین سکوت نکرد. بنابراین این روایت به معنای خانه‌نشینی زنان در تمامی شرایط نیست، بلکه زمانی که نیاز به ارتباط با مردان نامحرم نباشد، بهتر است که زنان در خانه بمانند.

می‌توان گفت سیره حضرت زهرا (س) همواره برای مسلمانان، به ویژه زنان، یک نمونه عالی از رفتار و عمل شایسته است. پیروی از سیره ایشان باید با توجه به شرایط زمانه صورت گیرد تا هم از ارزش‌های اخلاقی و دینی ایشان بهره‌مند شویم و هم در عرصه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی گام برداریم. در این مسیر، لازم است که اصول و جوهره سیره حضرت زهرا (س) حفظ شود و در قالب‌های مناسب با شرایط روز تطبیق داده شود.