این در حالی است که اجرای این مصوبه خلاف ضوابط و مقررات پیش‌بینی‌شده در طرح تفصیلی است و به لحاظ قانونی اشکال دارد؛ زیرا گذشته از ترافیک و تبعات اجتماعی و فرهنگی متعددی که ساخت این ساختمان‌ها در کوچه‌های کم عرض به همراه دارد، نفوذناپذیری در این کوچه‌ها مسئله‌ای است که نمی‌توان از آن گذشت؛ چرا که در صورت وقوع حوادثی همچون زلزله یا آتش‌سوزی که امداد و نجات بسیار حائز اهمیت است، به دلیل تراکم ساختمان‌ها، عرض کم معابر و دسترسی‌هایی که بسیار ناقص و کوتاه شده، امداد و نجات و مدیریت بحران در این کوچه‌ها به‌کُندی صورت می‌گیرد.
طرح تفصیلی تهران چه می‌گوید؟
به منظور بررسی تبعات بلندمرتبه‌سازی در کوچه پس کوچه‌های پایتخت با فریبرز ناطقی‌الهی دارای مدرک دکترای مهندسی سازه از دانشگاه کلمبیای آمریکا و فوق تخصص در مقاوم سازی از مرکز اروپایی زلزله و دانشگاه آکسفورد و ویسکانسین آمریکا دقایقی را به گفت‌وگو نشستیم.
این استاد نمونه دانشگاه که افزون بر ۵۰ کتاب در زمینه آسیب پذیری و مقاوم سازی و مدیریت بحران زلزله به رشته تحریر درآورده است و در زمره بنیان‌گذاران مقاوم‌سازی و مدیریت بحران زلزله در کشور است به ما می‌گوید: متأسفانه بسیاری از بلندمرتبه سازی‌ها نه در طرح تفصیلی شهر بلکه در دایره منطق و عقل نیز نمی‌گنجد!
پروفسور ناطقی در پاسخ به این پرسش که آیا کمیسیون ماده ۵ شهرداری، مجوز برای ساختمان‌های بلندمرتبه‌ای همچون «هتل فرشته پاسارگاد» یا «مجتمع تجاری پالادیوم» در کوچه‌های ۸ متری را طبق ضوابط و مقررات طرح تفصیلی تهران صادر کرده است، اذعان می‌کند: خارج از اینکه طرح تفصیلی این شهر چه می‌گوید، اینکه حکم عقل و حکم قضاوت مهندسی در این‌قبیل ساخت و سازها چیست، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
فریبرز ناطقی‌الهی می‌افزاید: در طرح تفصیلی تهران و دیگر شهرها نیز ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در کوچه‌های کم عرض ۶، ۸ و حتی ۱۰ متری منظور نشده و ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در کوچه‌هایی با این مشخصات خلاف ضوابط و مقررات پیش‌بینی شده است و در واقع این قبیل ساخت‌وسازها در کوچه‌های کم عرض با توافقات خاص مجوز دریافت می‌کنند.
بنیان‌گذاران مقاوم سازی و مدیریت بحران زلزله در کشور ادامه می‌دهد: اگر ما شهری داشتیم که مشکل ترافیک و آلودگی هوا نداشت، یا مهم‌تر از آن جزو شهرهای زلزله خیز نبود، شاید چنین ساخت‌وسازهایی آن‌قدر که اکنون در شهری همچون تهران یا دیگر شهرها از جمله مشهد، تبریز و شیراز مسئله‌ساز شده است، مهم نبود.
زلزله در پهنه کشور خواهد ماند
به اعتقاد این استاد نمونه کشوری در حوزه مهندسی سازه و زلزله، مهم‌ترین موضوعی که در ساخت‌وسازها باید مورد توجه قرار گیرد زلزله‌خیز بودن مناطق مختلف کشور از جمله تهران است و باید این واقعیت را بپذیریم زلزله تا اَبد در پهنه کشور خواهد بود و هر لحظه ممکن است در یکی از شهرهای ما زلزله، لرزه‌های شدیدی به پیکره کشور وارد و آن شهر را منهدم کند.
پروفسور ناطقی‌الهی با بیان اینکه تاکنون - به جز زلزله بم- زلزله‌ای شدید در تراکم بالای مناطق شهری رخ نداده است، می‌گوید: این فرض وجود دارد که ممکن است هر لحظه زلزله‌ای به بزرگی ۶ ریشتر یا بیشتر در کلانشهرهایی همچون تهران، مشهد و تبریز که دارای خطر بالای زلزله هستند رخ دهد، بنابراین با توجه به تراکم ساختمانی و جمعیتی و همچنین نفوذناپذیری برخی از مناطق، امدادرسانی در این کلانشهرها با مشکل مواجه خواهد شد.
وی ادامه می‌دهد: گذشته از طرح تفصیلی و ترافیک مناطق شهری همچون تهران باید به این مسئله توجه داشته باشیم که در صورت وقوع حوادثی نظیر زلزله یا آتش‌سوزی چگونه می‌توان به ساکنان ساختمانی ۱۲ طبقه در کوچه‌ای ۸ متری امدادرسانی کرد.
روند رو به رشد سازه‌های بی‌کیفیت
به گفته این استاد دانشگاه اکنون در مناطق مختلف تهران شاهد ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در کوچه‌هایی هستیم که به سختی دو خودرو از کنار هم رد می‌شوند و نمونه آن ساخت و سازهای بلندمرتبه در مناطق شمالی شهر همچون خیابان فرشته، زعفرانیه، مریم و جردن است، ضمن آنکه در جنوب شهر نیز ساختمان‌های پنج تا هشت طبقه بی‌کیفیت در کوچه‌های بسیار کم‌عرض ساخته شده است، درحالی که در حالت عادی نیز تردد در این کوچه‌ها امکان‌پذیر نیست. ناطقی‌الهی با انتقاد از کیفیت ساختمان‌ها طی دهه اخیر می‌افزاید: با وجود اینکه مردم تصور می‌کنند کیفیت ساختمان‌ها در سال‌های اخیر افزایش یافته، این واقعیت وجود دارد که به دلایل مختلف از جمله گرانی و استفاده از مصالح نامرغوب و غیر استاندارد، کیفیت ساختمان‌ها کاهش یافته، اما به دلیل اینکه علم ما در حوزه طراحی بهتر شده است مردم تصور می‌کنند کیفیت ساختمان‌ها در مقایسه با گذشته بهتر شده است.
صدور مجوز در ازای دریافت پول
وی با ابراز نگرانی از ساخت‌وسازهای اخیر در مناطق مختلف کشور ادامه می‌دهد: اگر مجموع این عوامل را کنار هم قرار دهیم متوجه خواهیم شد افزون بر ضوابط و مقررات، عقل و منطق نیز به ما اجازه ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه یا حتی ساختمان‌هایی پنج تا هشت طبقه در کوچه‌های باریک کلانشهری همچون تهران را نمی‌دهد با این حال شهرداری‌ها بدون توجه به آینده شهر و با هدف افزایش درآمدزایی مجوز این قبیل ساختمان‌ها را صادر می‌کنند.
وی عنوان می کند: مطالعات نشان‌می‌دهد تاکنون در هیچ‌یک از کشورها حتی کشورهای جهان سوم که به لحاظ علم مهندسی از ما ضعیف‌تر هستند، ساختمان‌هایی با این ویژگی‌ها ساخته نشده است.
ناطقی‌الهی از صدور مجوز ساخت هتلی ۴۳ طبقه توسط شهرداری خبر می‌دهد و می‌افزاید: در منطقه ولنجک (یکی از محله‌های شمال تهران و شمیران) در حالی مجوز ساخت این هتل صادر شده که زمین آن روی گسل ولنجک قرار دارد و همه مستندات علمی و دانشگاهی نشان می‌دهد پهنه این زمین بسیار خطرناک است.
وی در پاسخ به این پرسش که شهرداری‌ها چگونه برخلاف ضوابط و مقررات و طرح تفصیلی تهران این قبیل مجوزها را صادر می‌کند، می‌گوید: این قبیل ساختمان‌ها توسط افراد ثروتمندی ساخته می‌شود که از ارتباطات قوی برخوردارند و با با پول برای آن‌ها مجوز صادر می‌شود و پهنه تهران را با ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در معرض خطر قرار می‌دهند. بنیان‌گذار سازمان مقاوم‌سازی و مدیریت بحران کشور با اشاره به محدودیت تجهیزات آتش‌نشانی برای امدادرسانی به ساختمان‌های بلندمرتبه اضافه می‌کند: بعید به نظر می‌رسد در سیستم آتش‌نشانی نردبان‌هایی برای دسترسی آتش‌نشانان به طبقات بالای این ساختمان‌ها داشته باشیم نمونه آن آتش‌سوزی هتلی در رامسر بود که ارتفاع نردبان آتش‌نشانان فراتر از طبقه چهارم نبود. حالا این پرسش مطرح می‌شود که اگر در تهران با این ترافیک، وضعیت کوچه‌های باریک و ساختمان‌های بلند اتفاقی رخ دهد چگونه می‌توان امدادرسانی کرد؟
نتایج مطالعات آزمایشگاهی
ناطقی‌الهی می‌افزاید: افزون بر تبعات منفی ساختمان‌های بلندمرتبه بر ترافیک و امدادرسانی، این گونه ساخت و سازها بر ساختمان‌های مجاور نیز تأثیرگذار است. وی با اشاره به مطالعه آزمایشگاهی که سال‌ها پیش روی تأثیرگذاری ساختمان‌های بلند در مجاورت ساختمان‌های کوتاه انجام شد، می‌گوید: نتایج این مطالعه چندین ساله نشان می‌دهد، ساختمان‌های بلندمرتبه در پهنه خاک‌های خاص مناطق مختلف موجب افزایش آسیب‌پذیری ساختمان‌های مجاور می‌شوند.
همچنین نتایج علمیِ پروژه‌ای که روی میز لرزان انجام شد، نشان می‌دهد، افزون بر اینکه ناهمگونی ارتفاع ساختمان‌ها به لحاظ وزنی تأثیرات مخربی بر خاک منطقه می‌گذارد، در صورت وقوع زلزله نیز اتفاقات بدی را برای ساکنان ساختمان‌های مجاور رقم خواهد زد.از این رو ضرورت دارد مقامات عالی کشور به موضوع ساخت ساختمان‌های بلندمرتبه در پهنه تهران به‌ویژه در کوچه‌های ۶، ۸ و ۱۰ متری ورود کنند تا صدور مجوز برای این ساختمان‌ها از شهرداری‌ها گرفته شود.
نظر شما