حضرت آیت الله سبحانی به پرسشی پیرامون زیارت امین الله پاسخ داد که متن پرسش و پاسخ تقدیم شما فرهیختگان خواهد شد:

سؤال: زیارت امین الله معتبرترین زیارتی است که در همه مشاهد مشرفه خوانده می‌شود. اساس آن زیارت امیر مؤمنان (ع) است اما با یک دگرگونی در خطاب می‌توان در تمام اعتاب مقدسه تلاوت کرد و از مضامین عالیه برخوردار گشت؛ به گونه‌ای که اگر زائر به مفاهیم آن توجه کند یک نوع انقلاب روحی به او دست می‌دهد.

در مفاتیح الجنان مرحوم قمی در آغاز زیارت خطاب به امیر مؤمنان (ع) چنین آمده است «حتی دعاک اللّه إلی جِواره فقبضکَ إلیه بإختیاره» مفاد ظاهری آن این است که خدا تو را با اختیار به سوی خود فراخواند و روح تو را قبض کرد. نقطه سؤال این است که ضمیر در «بـإختیاره» به خدا برمی‌گردد و مفاد آن این است که خدا با اراده و اختیار تو را قبض روح کرد. در این موقع این سؤال در ذهن انسان پدید می‌آید که همه کارهای خدا از روی اختیار است، این مورد (قبض روح امام) چه خصوصیتی دارد؟

پاسخ: زیارت امین الله در منابع نخستین به دو صورت نقل شده است.

۱. صورت نخست همان است که ابن قولویه ۳۶۸ مانند مفاتیح الجنان قمی نقل کرده است که طبعاً سؤال انگیز است.

۲. اما در منابع دیگر: صورت کامل‌تر نقل شده که معنی را دگرگون می‌سازد.

اینک در منابع:

۱. سید بن طاووس (م ۶۶۴) در کتاب اقبال الاعمال جمله را به این نحو نقل کرده است: «فقبضک إلیه باختیاره لک کریم ثوابه» (اقبال الاعمال، ط. قدیم، ص۴۷۰)

گذشته بر ایشان برادرزاده سید بن طاوس، عبدالکریم بن طاوس (م۶۳۹ق) در کتاب «فرحة الغری» این فقره را در دو مورد نقل کرده است. در صفحه ۴۱ به صورت ناقص اما در صفحه ۴۴ به نحو کامل آورده است و از نظر قوانین رجالی، اگر حدیث به دو نحو نقل شود یکی ناقص و دیگری کامل دومی را می‌گیریم زیرا افزودن اشتباهی کمتر است اما نقیصه سهوی زیاد است.

۲. گذشته بر این مرحوم علامه مجلسی در مجلدات بحار الانوار ج ۹۷ صفحه ۲۶۷ زیارت امین الله را به همین صورت کامل نقل کرده است و همچنین در کتاب زاد المعاد.

با توجه به صورت دوم که می‌فرماید: (فقبضک الیه بإختیاره لک کریم ثوابه) معنی جمله دگرگون می‌شود.

زیرا طبق نقل نخست لفظ «بإختیاره» قید «فقبضک» است که سؤال برانگیز است ولی طبق نقل دوم «بإختیاره» بیان علّت قبض است و معنی این است: «تو را به سوی خدا خواند به خاطر ثواب بزرگی که برای تو در آن جهان تهیه دیده شده است».

و به عبارت روشن‌تر، گویا سؤال می‌شود که چرا خدا تو را قبض روح کرد.

در پاسخ گفته می‌شود این کار به خاطر ثواب عظیمی که برای وی در جهان دیگر آماده کرده است انجام گرفته است.

از این بیان نتیجه می گیریم که جمله باختیاره ذیلی دارد که مفاد آن را روشن می‌کند ولذا لازم است اولیاء امور در مشاهد مشرفه نسخه‌ها را اصلاح فرمایند.

فرزند مرحوم آیت الله مروارید، جناب آقای حاج شیخ مهدی دامت برکاته نقل فرمودند مرحوم حاج شیخ عباس قمی بر اشتباه خود واقف شده بود و مفاتیح الجنان منزل پدر را با دست خود تکمیل کرد.

از خداوند متعال خواهانیم ما را به زیارت پیشوایان معصوم موفق بدارد و به همگان حضور قلب و آگاهی دل عطا بفرماید و ادعیه را مستجاب بفرماید.