تعبیر قرآن از وجود مقدس حضرت زهرا(س) به کوثر از چه باب است و خیر کثیری که از آن نام برده چه سرّ و فلسفه‌ای دارد؟
در پاسخ به این پرسش باید میان دو عبارت نعمت زیاد و خیر زیاد تفاوت قائل شویم؛ گاهی اوقات خداوند به فردی نعمت فراوان می‌دهد اما خیری در آن نیست، همانند افراد ثروتمندی که خیرشان به هیچ‌کس نمی‌رسد. در قرآن کریم نیز به‌صراحت آمده است داشتن ثروت و حتی فرزند زیاد به منزله این نیست که حتماً در آن‌ها خیری وجود دارد. دشمنان پیامبر(ص) هم افراد ثروتمندی بودند و هم فرزندان بسیار داشتند اما کوثر یا همان خیر کثیر، هدیه پروردگار عالم به خاتم‌الانبیا(ص) است. شاید به ظاهر تعداد فرزندان حضرت(ص) کم باشد اما در وجود این دختر، خیر کثیر است. وقتی عنوان می‌شود فاطمه زهرا(س) کوثر است یعنی حضرت صدیقه طاهره(س) با سخنان و خطبه تاریخی خود، نسلی که به جا گذاشته، موضع‌گیری‌های سیاسی و مبارزات در دفاع از ولایت در دامنه تاریخ نقش‌آفرینی کرده است. سیره و سلوک حضرت زهرای مرضیه(س) در طول تاریخ راهنمای میلیون‌ها انسان بوده تا راه را از بیراهه و صحیح را از غلط تشخیص دهند. از این رو، خیر کثیر را نباید به زیادی نعمت تعبیر کرد. کوثر یا نعمتی با اثرگذاری بسیار چنان که قرآن درباره حضرت فاطمه(س) می‌فرماید: «إِنَّا أَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَرَ» یعنی خیر کثیری که خدا به پیامبر(ص) عطا کرده و طبق آیه سوم منظور، حضرت فاطمه زهرا(س) است.

سوره کوثر و تعبیر از حضرت زهرا(س) به خیر کثیر چه افقی در تاریخ گشود؟
منافقان و یهودیان با تمام قوا می‌خواستند اسلام نابود شود و امیدشان این بود پیامبر(ص) از دنیا برود و چون فرزند پسری ندارد بساط اسلام برچیده شود؛ اما سوره کوثر نقشه آن‌ها را نقش بر آب کرد. به تصریح مفسران شیعه و سنی، سومین آیه از این سوره کوتاه به حضرت فاطمه(س) اشاره دارد و فقط می‌توان کوثر را به زهرای مرضیه(س) تعبیر کرد. کسی بود که ۱۱پسر داشت و به پیامبر(ص) ما «ابتر» یعنی بی‌ادامه و امتداد می‌گفت اما خداوند، فاطمه(س) را به رسول خاتم(ص) عطا و سوره کوثر را نازل کرد و فرمود برای این نعمت، شتر قربانی کن که دشمن تو ابتر است. ۱۱پسر کسی که پیامبر(ص) را مسخره می‌کرد هر کدام به یک مریضی مردند، اما از نسل زهرا(س) پسرانی چون امام حسن(ع) و امام حسین(ع) ماندند و امروز ذریه فاطمی در دنیا پرجمعیت و شناخته شده است.

این خیر کثیر در وجود فاطمه زهرا(س) در مقام مادری چه تجلیاتی داشته و چطور تاریخ را مرهون خود کرده است؟
فاطمه زهرا(س) در ۱۰ سال، پنج فرزند به دنیا آورد که فرزند پنجم ‌ایشان، محسن را به شهادت رساندند و چهار فرزند دیگرشان مایه افتخار بشریت هستند. تربیت آن‌ها وظیفه مادر بوده و بشریت را به فیض رسانده است. حضرت فاطمه زهرا(س) در عمر کوتاه خویش کارهای بزرگی کرد که از آن جمله می‌توان به انسان‌سازی و تربیت فرزند اشاره کرد؛ فرزندانی که فخر و مباهاتشان وجود مادرشان حضرت زهرا(س) بود. وقتی از امامان ما می‌پرسیدند مادرتان را معرفی کنید، اغلب با اسم‌ها و لقب‌ها حضرت زهرا(س) را معرفی می‌کردند. مثلاً می‌گفتند: «مادر ما صدیقه است» و همین کلمه را توضیح می‌دادند؛ مادر ما فاطمه(س) است و همین کلمه فاطمه را تشریح می‌کردند. چنان‌که امام حسن(ع) در نامه به معاویه می‌نویسد: «نامه‌ای است از حسن(ع) فرزند فاطمه(س)». امام حسین(ع) نیز در روز عاشورا و وقایع کربلا، درباره شعار «هیهات منا الذلة» می‌فرماید: «من این شعار را از دامن مادرم آموختم و او بود که به من ذلت‌ناپذیری و عزت‌خواهی را یاد داد». این‌ها کمالات، ارزش‌ها و فضائل حضرت فاطمه(س) هستند که در فرزندپروری و مادری مبذول داشتند و نسلی تاریخ‌ساز را در دامان خود پروراندند و دامنه این خیر کثیر را از بعد مادری در تاریخ گسترش دادند.

حضرت زهرا(س) که عالم مدیون نقش مادری‌ ایشان و فرزندانی است که در دامان خود پرورانده‌ است، درباره مادری و تکریم مقام مادر چه نگاهی دارد؟
نقل است دختری از حضرت فاطمه زهرا(س) پرسید: مادر چه حقی بر گردن من دارد؟ حضرت صدیقه(س) در پاسخ فرمود: «در خدمت مادر باش که از پدرم رسول خدا(ص) شنیدم که می‌فرمود: بهشت زیر پای مادران است». رهبر معظم انقلاب نیز در فرمایشات اخیر خود در دیدار بانوان، در توضیح جمله بهشت زیر پای مادران است، فرمودند: یعنی هر کس طالب بهشت است به مادر خود خدمت کند و دل او را بدست بیاورد. بهشت، دست مادر است و او می‌تواند ما را بهشتی کند. روزی فردی نزد پیامبر (ص) رسید و به‌ایشان عرض کرد: من گناهان زیادی انجام داده‌ام، آیا راه مغفرت و بخشش برای من باز است؟ پیامبر (ص) به او فرمود: «آیا پدر و مادرت در قید حیات هستند؟» آن فرد به پیامبر(ص) عرض کرد مادر ندارم اما پدرم در قید حیات است. پیامبر(ص) فرمود: «برو از پدرت بخواه از خدا بخواهد تو را ببخشد». پس از آنکه آن فرد از نزد پیامبر(ص) رفتند، ‌ایشان به اصحاب خود فرمود: «ای کاش مادر می‌داشت».

آموزه‌های دینی ما درباره نکوداشت مقام مادر و تکریم جایگاه و خدمات مادر چه تصریحی دارند و چه مسیری را پیش پای ما می‌گذارند؟
در قرآن کریم چهار مرتبه پدر و مادر در کنار هم توصیه شده‌اند، اما دو بار در سوره‌های لقمان و احقاف درباره مادر به صورت ویژه توصیه شده است، به دلایل دوران بارداری و حمل فرزند که بسیار سخت است و پس از آن دوران شیردهی که دو سال از شیره جان به فرزند می‌خوراند.
احادیثی از پیامبر(ص) نقل شده که خداوند به دلیل رنجی که مادر می‌برد، اجر شهید را به او می‌دهد. بالاترین اجر، اجر شهید است اما خداوند آن را به مادران به دلیل ۹ماه رنج بارداری و دو سالی که به فرزند شیر می‌دهد، اعطا می‌کند. مادری در همه ادیان یک ارزش محسوب می‌شود. حضرت عیسی بن مریم(ع) نیز پیوسته می‌فرمود: «خداوند مرا توصیه کرده به مادرم محبت و نیکی کنم».

آیا مقام، منصب، جایگاه یا فعالیت اجتماعی می‌تواند با مقام مادری و همسری برابری کند و موجب شود به بهانه آن، مادری و همسری را به تعویق بیندازیم؟
خیر، روزی نزد امام صادق(ع) از بانویی به خاطر فعالیت‌های اجتماعی‌اش ستایش شد. ‌ایشان فرمود: «آیا وی ازدواج کرده است؟» گفتند خیر، امام صادق(ع) فرمود: «اگر ازدواج نکردن کمال بود، مادر ما می‌داشت». مقام مادری بالاتر از همه ارزش‌هاست. این مقام حتی از جهاد و علم بالاتر است. حضرت فاطمه زهرا(س) به بانوان یاد داد سرآمد همه کمالات، مادر بودن است و این چیزی است که خدا نیز آن را می‌پسندد. خداوند، بشریت را به وسیله مادر بقا بخشیده، حتی اگر بخواهیم جوامع بشری را ارزش‌گذاری کنیم ابتدا باید سراغ مادرها برویم. رهبر معظم انقلاب سال‌هاست می‌فرمایند: درس خواندن با مادری تناقضی ندارد، چرا که مادران بسیاری را داریم که استاد دانشگاه و استاد حوزه هستند. یکی از اساتید حوزه که بیش از ۶سال است به درجه اجتهاد دست یافته، صاحب ۶فرزند است. همین فرد می‌گوید من ارزش تربیت یکی از این فرزندان را با کل اجتهادم عوض نمی‌کنم. متأسفانه شرایط فرهنگی سبب شده دختران جوان ما به ازدواج و فرزندآوری بی‌رغبت شوند. اگر کسی رضایت خدا و پیامبر(ص) را می‌طلبد باید وارد این وادی پرارزش یعنی مادری و همسری شود و سایر ارزش‌ها را نیز در پرتو آن‌ها داشته باشد.

خبرنگار: آمنه مستقیمی