این مجموعه که در سال 1316 شمسی توسط حاج حسین آقا ملک، واقف بزرگ معاصر ایران،وقف حرم مطهر رضوی شده است، به‌عنوان نخستین موزه وقفی- خصوصی ایران و یکی از ۶ کتابخانه مهم کشور در حوزه نسخ خطی، توانسته خدمات ارزنده‌ای را به عموم فرهنگ‌دوستان از جمله غیرایرانی‌ها ارائه دهد. در ادامه، به معرفی منتخبی از مهمترین فعالیت‌ها و دستاوردهای کتابخانه و موزه ملی ملک در حوزه بین‌الملل می‌پردازیم.
ظرفیت‌های بین‌المللی موزه
این موقوفه همواره در تلاش است تا با برخی از نهادهای بین‌المللی همچون شورای بین‌المللی موزه‌ها(ایکوم)، مؤسسه فرهنگی اکو یا بعضی از موزه‌های جهان ارتباط برقرار کرده و موزه خود را معرفی کند.
دراین‌راستا، تعدادی از متخصصان موزه‌های دنیا از کشورهای چین و فرانسه و همچنین کشورهای عربی منطقه مهمان موزه ملی ملک شدند که این امر به برگزاری نشست‌های تخصصی، کارگاه‌های آموزشی و معرفی این موزه‌ها در این موقوفه، منتهی شده است.
از طرف دیگر، متخصصان کتابخانه و موزه ملی ملک نیز در عرصه بین‌المللی حضور یافته و ظرفیت‌های این موزه را در دنیا معرفی کرده‌اند.
به‌طورمثال، می‌توان به حضور این متخصصان در همایش «نسخ خطی و بانک‌های اطلاعاتی» در پاریس و برخی از کنفرانس‌های ایکوم اشاره کرد.
تجربیات و دستاوردهای موزه ملی ملک در قالب برگزاری برنامه‌های مختلف از جمله نمایشگاه‌ها در این مجامع بین‌المللی و تخصصی، معرفی شده است.
این اتفاق‌ها زمینه همکاری با نهادهای بین‌المللی و پیوند با آن‌ها را برای موزه ملی ملک فراهم کرده است؛ چنان‌که برخی از کشورهای منطقه نظیر ازبکستان و همچنین چین، تمایل به همکاری با این موزه و تعریف برنامه مشترک داشته و دارند.
بی‌شک کتابخانه و موزه ملی ملک با دارابودن گنجینه‌ای از آثار متنوع، ظرفیت‌های گسترده‌ای نیز در حوزه بین‌الملل دارد،به‌طورنمونه، این مجموعه می‌تواند با کشورهایی که در محدوده ایران فرهنگی قرار می‌گیرند، یعنی دارای میراث فرهنگی مشترک از جمله نسخ خطی، سکه‌های تاریخی و... هستند، همکاری داشته باشد.
همچنین این مجموعه با برخورداری از میراث مشترک موجود در کشورهای اسلامی می‌تواند همکاری‌هایی با این کشورها رقم بزند.
این موقوفه در گذشته نیز از این ظرفیت برای برپایی نمایشگاه «آثار میرسید علی همدانی» با همکاری کشور تاجیکستان و نمایشگاه «میراث مشترک ایران و عراق به روایت آثار کتابخانه و موزه ملی ملک»، استفاده کرده است.
جدیدترین دستاورد بین‌المللی مجموعه
موزه ملی ملک در چهار سال اخیر همکاری‌های مشترک ارزشمندی نیز با بعضی از موزه‌های چین داشته که ماحصل آن‌ها به نمایش منتخبی از آثار نگارگری گنجینه ملک در نمایشگاه «گنجینه‌های مشرق زمین» در موزه هنرهای کلکسیونی شانگهای چین، حضور موزه ملی ملک در سه دوره همایش مشترک گردشگری ایران و چین و بازدید گروه‌هایی از متخصصان و هنرمندان چینی از موزه ملی ملک، منجر شده است.
دراین‌میان، در جدیدترین رویداد که با توجه به انعقاد تفاهم‌نامه مشترک میان موزه هنرهای کلکسیونی شانگهای چین و کتابخانه و موزه ملی ملک رقم خورد، شاهد گشایش نمایشگاه مشترک از آثار فرهنگی هنری ایران و چین با عنوان «ابرهای بی‌پایان جاده ابریشم» در مهرماه سال جاری در این موقوفه در تهران بودیم.
در واقع، این نمایشگاه شامل آثاری از کتابخانه و موزه ملی ملک همچون طوماری منحصربه‌فرد به‌خط چینی متعلق به 500 سال قبل و همچنین نسخه خطی از هنر مکتب هرات، مشتمل بر تصاویری از سلاطین کاشغر و منتخبی از آثار فرهنگی و هنری موزه هنرهای کلکسیونی شانگهای بود که، در راستای تبادلات موزه‌ای و دیپلماسی فرهنگی توسط این موقوفه فرهنگی آستان قدس رضوی، به تهران آمده بود.
مراسم افتتاحیه نمایشگاه ابرهای بی‌پایان جاده ابریشم نیز با حضور مهمانانی ویژه همچون «زونیگ پی وو»، سفیر چین در ایران، «هو موچین»، مدیر موزه هنرهای کلکسیونی شانگهای چین و همچنین حسن فرطوسی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران در کتابخانه و موزه ملی ملک برگزار شد. این نمایشگاه توسط گروه‌های غیرایرانی نیز بازدید شده است. البته در ادامه این همکاری‌ها، زمینه برپایی نمایشگاه مشترک دیگری نیز در کشور چین فراهم خواهد شد.
خدمات‌رسانی به پژوهشگران خارجی
بخشی از فعالیت‌های کتابخانه و موزه ملی ملک در حوزه بین‌الملل نیز مربوط به ارائه خدمات به گروه‌های پژوهشی بین‌المللی می‌شود،در واقع، این مجموعه در طول سال خدمات گسترده‌ای را به پژوهشگران خارجی اعم از پژوهشگران نسخ خطی، هنرهای اسلامی، علوم و دانش‌های اسلامی و فرهنگ و تمدن ایرانی، ارائه می‌دهد.
مخاطبان غیرایرانی کتابخانه ملی ملک در سال جاری، به‌صورت حضوری و غیرحضوری همچون ارسال ایمیل و تماس تلفنی با این مجموعه ارتباط برقرار کردند و از خدمات کتابخانه‌ای نظیر دریافت تصویر نسخ خطی گنجینه ملک بهره‌مند شدند.
در مجموع، در 9 ماهه منتهی به دی ماه امسال، 191 مخاطب غیرایرانی از خدمات این کتابخانه، استفاده کردند.
این موقوفه فرهنگی برنامه‌های متعددی نیز همچون گسترش انتشار کاتالوگ‌ها و منابع و آثار چند زبانه دارد.
به‌طور نمونه، در حال تهیه بروشورهایی به زبان عربی و انگلیسی است ،همچنین کتابخانه و موزه ملی ملک زمینه تهیه کاتالوگ به زبان چینی را نیز با همکاری این کشور، فراهم کرده است.
همچنین نوشاد رکنی، رئیس اداره کتابخانه ملی ملک به منظور ارائه مقاله‌ای با محوریت «یادداشت‌های حاج حسین آقا ملک بر روی نسخ خطی» در سمیناری در استانبول ترکیه که توسط مؤسسه نسخ خطی ایسام، دانشگاه فاتح سلطان محمد و اداره اوقاف استانبول در سال 2024 میلادی برگزار شده بود، شرکت کرده است.
رکنی یک کنفرانس آموزشی برخط(آنلاین) نیز با محوریت کتابخانه ملک در سال 2024 میلادی برای مخاطبان دانشگاه فاتح سلطان محمد ترکیه، برگزار کرده بود.
میزبانی از بازدیدکنندگان غیرایرانی
کتابخانه و موزه ملی ملک، یکی از مقاصد مهم گردشگری تهران نیز به شمار می‌آید که از دیرباز مورد توجه بازدیدکنندگان خارجی قرار داشته است چنان‌که در 9 ماهه منتهی به دی ماه سال جاری، 149 نفر غیرایرانی از این مجموعه دیدن کرده و از نزدیک با گنجینه ملک و نفایس بی‌بدیل آن در تالارهای متنوع و جذاب موزه‌ای، آشنا شدند.این مجموعه، میزبان بازدید گروه‌هایی از دانشجویان غیرایرانی در روز دانشجو، در سال جاری بوده است.
همچنین کتابخانه و موزه ملی ملک آیین پیشواز نوروز 1403 خود را در اسفندماه سال گذشته، با حضور جمعی از دانشجویان غیرایرانی زبان فارسی مقیم تهران در این مجموعه فرهنگی اجرا کرد. ازسویی این موقوفه تلاش کرده تا فراتر از بازدید فیزیکی موزه‌ای، به راه‌های ارتباطی دیجیتالی و مجازی بپردازد و از این طریق، با کشورهای مختلف دنیا ارتباط داشته باشد.
جالب است بدانید، این مجموعه با گروه‌های فعال در حوزه دیجیتال‌سازی موزه‌ها نیز مذاکراتی داشته است تا با استفاده از قالب‌های دیجیتالی بتواند نمایشگاه‌هایی را، برگزار کند.
نظر شما